Amerikanen zetten druk op F-16-dossier, maar "we laten ons niet opjagen"

“De offerte van de VS-regering die nu op tafel ligt, loopt op 14 oktober af. Mocht de Belgische regering een verlenging van het aanbod vragen, dan kunnen details zoals de prijs, de beschikbaarheid, de levertermijn en steunmaatregelen voor de Belgische industrie wijzigen.”

Met die woorden bevestigde een officiële bron uit de VS-ambassade gisteren tegenover De Morgen een gelijksoortige waarschuwing die Ronald Gidwitz, de VS-ambassadeur in België, tijdens de Belgian Air Force Days uitte op de VRT.

Voor de F-16-vervanging zijn er nog twee officiële kandidaten: de F-35 en de Eurofighter Typhoon. Buitenom doet ook nog de Franse Rafale mee.

Klok tikt

De regeringsbeslissing over de aankoop van 34 gevechtstoestellen was begin juli gepland. Door gebikkel over de levensduur van de huidige F-16's werd het dossier over de zomer getild, maar de klok tikt. De offerte van de Amerikanen loopt af op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen, het aanbod van de Britten begin volgend jaar.

“We zullen ons niet laten opjagen”, klonk het gisteren bij defensieminister Steven Vandeput (N-VA), al benadrukt ook zijn kabinet dat een "snelle beslissing wenselijk is" – "het dossier past in de strategische visie”, en “in de aanbesteding werd al veel geïnvesteerd". 

Het kernkabinet is nu aan zet. Premier Charles Michel (MR) laat niet in zijn kaarten kijken over een mogelijke beslissingsdatum.

Defensie-expert Sven Biscop (Egmont Instituut voor Internationale Relaties) vraagt zich af of de VS-ambassadeur er goed aan deed zich in dit stadium publiekelijk over de offerte uit te spreken. “Mensen worden zenuwachtig als de perceptie ontstaat dat men van buitenaf zegt wat te doen, zeker in zo’n gevoelig dossier”, zegt hij. “Tactisch vind ik dit niet zo’n verstandige zet.”

Volgens zijn Egmont-collega Alexander Mattelaer is druk uitoefenen inherent verbonden met zo'n dossier. “Ook de Britten en Fransen lobbyen nog.” Hij wijst erop dat “de fundamentele druk” vooral van binnenuit komt, "omdat deze beslissing symbool staat voor de herbronning van de Belgische defensie in haar geheel".

Het aankoopdossier is al een tijdje beslissingsrijp. De vergelijking tussen de modellen is voorbij, het advies van de staf van Defensie ligt op de regeringstafel, net zoals het advies van de FOD Economie en dat van de inspecteur Financiën.

Politieke timing

De vertraging heeft alles te maken met politieke timing. In de Wetstraat doet het verhaal de ronde dat de MR van premier Michel met het uitstel verhinderde dat de N-VA vervroegde federale verkiezingen zou afkondigen op dezelfde dag als de lokale verkiezingen, op 14 oktober, met als argument dat ze door de F-16-vervanging ‘alle vakjes van haar grote werven’ had afgevinkt. Nu we in de sperperiode zijn, is dat risico van de baan. 

Een andere verklaring voor het getalm is dat de MR, die traditioneel dicht bij Parijs staat, toch nog twijfelt of ze het Franse voorstel (Rafale) ernstig moet nemen of niet. En een derde motivatie is het zoeken naar een geopolitieke balans: voor de luchtmacht kopen we in een Angelsaksisch land, schepen voor de marine in Nederland en pantsers voor de landmacht in Frankrijk. Die drie grote investeringsdossiers wil de regering koppelen.

Mattelaer vreest te veel getalm. “Ik vraag me of onze regering zich voldoende bewust is van de negatieve gevolgen van uitstel. Dat lijkt makkelijk maar kost veel.”

Zo hebben de huidige offertes een schaalvoordeel, omdat ze de facto gekoppeld zijn aan Duitsland dat zijn Tornado’s vervangt. Mattelaer: “Men kan België nu nog gebruiken als ‘promo’-voorbeeld voor Berlijn. Straks valt dat voordeel weg.”

Ook voor de begroting dreigen meerkosten. “Een voorafbetaling en vastleggingskredieten zijn al ingeschreven in de begroting 2018. Als we dit niet aanwenden, moet alles opnieuw worden ingepland. Ook dat kost geld en tijd. We bijten het best nu door de zure appel.”