Serena Williams neergezet als ‘boze zwarte vrouw’: is ze slachtoffer van stereotypering?
De woede-uitbarsting van Serena Williams tijdens de finale van de US Open krijgt dimensies die het gravel verre te boven gaan. In de Verenigde Staten is een debat begonnen, zo signaleren diverse internationale media, over de vraag of de tennisster het slachtoffer is geworden van een aloude stereotypering: die van de ‘boze zwarte vrouw’.
"Zo gaat het altijd", schrijft de zwarte columniste Renée Graham in The Boston Globe. "Een vrouw die voor zichzelf durft op te komen is bitchy, moeilijk, en verdient een straf die weinig mannen zouden krijgen. Voor zwarte vrouwen, gevangen tussen de twee vuren van racisme en seksisme, is het nog veel erger. Onze boosheid wordt gezien als angstaanjagend. Wij worden afgeschilderd als duivels zonder zelfbeheersing."
Het debat is niet door Williams zelf geopend. In haar woordenwisseling met de scheidsrechter zei ze dat ze als vrouw werd achtergesteld. Ze werd bestraft omdat ze aanwijzingen zou hebben gekregen van haar coach, protesteerde heftig en noemde de scheidsrechter "dief". Mannelijke tennissers vloeken volgens haar veel erger en krijgen een mildere behandeling. Naar haar huidskleur verwees ze niet.
Redeloze hysterische heks
De scène raakte echter een gevoelige snaar bij sommige zwarte vrouwen in de VS. Zij nemen het op voor de zwarte tennisster en zien de handelwijze van de scheidsrechter en sommige publieke reacties op Williams’ tirade als bevestiging van een stereotype dat teruggaat tot de tijd van de slavernij: de ‘angry black woman’ als redeloze, hysterische heks.
"Wat Williams meemaakt, maken wij ook mee op het werk", zegt Breea Willingham, hoogleraar strafrecht aan de State University of New York, tegen persbureau AP. Zwarte vrouwen moeten volgens haar hun toon matigen, op een wijze die niet geldt voor mannen en witte vrouwen. "Wij worden geacht keurig op ons paadje te blijven. Zodra we een stap erbuiten zetten, hebben we een probleem."
'Zwarte vrouwen moeten hun toon matigen, op een wijze die niet geldt voor mannen en witte vrouwen'
De boze zwarte vrouw is een van de karikaturen waar zwarten in de VS van oudsher mee te maken hebben, net als ‘Sambo’ en ‘Oom Tom’. In de 19de eeuw hadden minstrelshows (met zwart geschminkte blanken) het zwarte viswijf al op hun repertoire. Een andere benaming is ‘Sapphire’, naar een van de personages in de tv-comedy Amos ’n Andy, die tussen 1928 en 1960 in de VS werd uitgezonden.
Cartoon
Tot op heden echter sijpelt het stereotype volgens veel sociologen onderhuids door – op straat, in de media en op de werkvloer. Zelfs de immer beheerste, correcte en goedlachse Michelle Obama had er last van. In een interview met Oprah Winfrey in 2016 zei de presidentsvrouw dat ze al in de eerste campagne van haar man werd afgeschilderd als boos. "Ik dacht: dat gaat niet over mij! Het zegt meer over de mensen die zoiets schrijven."
De verontwaardiging in de zaak-Williams werd gevoed door een cartoon maandag in de Australische krant Herald Sun: de tennisster stampvoetend op haar kapotte racket, met karikaturale dikke lippen. "Kun je haar niet gewoon laten winnen?", vraagt de scheidsrechter aan tegenspeelster Naomi Osaka. De donkere Japanse werd ook nog eens getekend als blondine, zo stelt menig criticus vast op Twitter.
"Vrouwen worden al snel neergezet als te uitgesproken", zegt de zwarte Zina Garrison (finale Wimbledon, 1990) tegen AP. "Als je bovendien een zwarte vrouw bent en boos, is het: wie denkt ze wel niet dat ze is?"