Eliud Kipchoge, de man die op training nooit over zijn limieten gaat

Eliud Kipchoge (33) is een man van enorme zelfdiscipline. Hij rolt om 5 uur 's ochtends uit bed voor zijn ochtendtraining. Hij verdeelt zijn tijd tussen zijn huis in het Keniaanse Eldoret, waar hij met zijn vrouw en drie kinderen woont, en een trainingskamp in de heuvels op 2.500 meter boven zeeniveau. Daar deelt hij de huishoudelijke taken met zijn teamgenoten. Kipchoge is de langeafstandsversie van Usain Bolt. Hij is rijk, maar hij schrobt nog steeds het toilet.

Sinds hij de sport serieus neemt, heeft hij elke training in een notaboekje bijgehouden. Hij heeft om dit moment vijftien notaboekjes, eentje voor elk jaar dat hij meedraait op het hoogste niveau. Die duizenden kilometers hebben hem naar de top in zijn discipline gebracht. Hij is gedreven om seconden te schaven van prestaties die al onbegrijpelijk zijn.

Het meest ongewone aan Kipchoge is zijn extreme dieet en het feit dat hij één ding nooit doet: over zijn limieten gaan tijdens trainingen. Hij zegt dat hij zichzelf zelden over zijn 80 procent-grens duwt, 90 procent ten hoogste. Hij reserveert het beste van zichzelf, 100 procent Kipchoge, voor wedstrijddagen: de marathons die hij wint en de records die hij najaagt. "Ik wil kunnen lopen met een gerust gemoed", zegt hij.

Geen grammetje te veel

Kipchoge won negen van de tien marathons waarin hij meeliep. Hij is de regerende olympisch kampioen en was nog nooit ernstig geblesseerd. Zijn vorige persoonlijke record (2u03:05) liep hij op de London Marathon in 2016. Het was acht seconden verwijderd van het toenmalige wereldrecord van landgenoot Dennis Kimetto.

Toch was Kipchoge in aanloop naar de marathon van Berlijn niet bezig met het wereldrecord. "Ik ga gewoon proberen een nieuw persoonlijk record te lopen. Als dat een wereldrecord is, zou ik dat appreciëren."

Met zijn 1,67 meter en 56 kilogram heeft Kipchoge de compacte bouw van een anatomische schets, een lichaam dat ontworpen is voor maximale cardiovasculaire prestaties. Er hangt geen grammetje te veel aan. Tegelijk geeft zijn spitse gezicht hem het uiterlijk van een oudere man, wat hem een air van wijsheid geeft. En dat is geen valse reclame: wanneer hij spreekt, komen de woorden traag en voorzichtig.

Kipchoge is het type man dat dingen zegt als: "Alleen degenen met discipline zijn vrij. Wanneer je ongedisciplineerd leeft, ben je een slaaf van je humeur." En: "Het gaat niet over je benen, het gaat over je hart en brein." En: "Het beste moment om een boom te planten was 25 jaar geleden. Het tweede beste moment om een boom te planten is nu."

Hij is het type dat zelfverzonnen spreekwoorden in een toevallig gesprek kan droppen en toch oprecht kan overkomen. Hij is een fervent lezer, zijn literaire smaak varieert van Aristoteles tot sportbiografieën en zelfhulpboeken. De zeven eigenschappen van effectief leiderschap door Stephen R. Covey is een van zijn favorieten.

Wanneer Kipchoge leest – vaak in de bibliotheek van het trainingskamp van zijn team – houdt hij een notaboekje bij de hand. "Wanneer je schrijft, onthou je", zegt hij daarover. Hij schreef zo de formule op: motivatie + discipline = consistentie.

Geen enkele marathonloper is meer dominant geweest in de moderne tijden. Zelfs de grootste langeafstandslopers hebben dagen waarop een verrekte spier of maagklachten hen van de overwinning houden. Niet Kipchoge. David Bedford, een voormalige wereldrecordhouder op de 10.000 meter en medeorganisator van de London Marathon, denkt dat Kipchoge de grootste langeafstandsloper ooit wordt. "Kan hij verslagen worden?", vroeg Bedford zich eerder af in een telefonisch interview. "Nee, ik denk het niet."

Naar school lopen

Als kind jogde Kipchoge alleen om zich te verplaatsen: de benenwagen om van en naar school te raken. Hij had geen idee dat die kilometers de basis legden voor zijn carrière.

Kipchoge groeide op in Kapsisiywa, een klein dorpje in Kenia, als jongste van vier kinderen. Zijn moeder werkte als lerares, zijn vader stierf toen hij nog erg jong was. "Ik heb alleen foto's gezien", zegt hij daarover.

Nadat hij zijn school afmaakte als tiener, hielp Kipchoge zijn familie onderhouden door melk op te halen bij buren en die te verkopen op de markt. Hij bleef lopen, deels geïnspireerd door Patrick Sang, een gerespecteerd figuur in de regio. Sang was vertrokken naar de universiteit van Texas en won olympisch zilver in de steeplechase voor hij terugkeerde naar Kapsisiywa, waar hij sportevenementen organiseerde. Hij ontmoette Kipchoge op een van die evenementen in 2001, toen Kipchoge 16 was.

"Er was een jongen die mij om een trainingsschema vroeg", zegt Sang in een recent interview. "Dus gaf ik hem tweewekelijks een schema om te volgen, en zo ging dat maanden door."

Kipchoge deed uiteindelijk mee met een lokale wedstrijd en won die ook. Sang vroeg eindelijk zijn naam en was verrast. "Jouw moeder was mijn kleuterleidster", zei Sang hem.

Kipchoge had geen horloge, dus gaf Sang hem zijn Timex. Sindsdien zijn ze bijna onafscheidelijk, met een relatie als mentor en protegé; en ook als coach en atleet.

Hij won zijn marathondebuut in Hamburg in de lente van 2013, met een tijd van 2u05:30. Hij eindigde enkele maanden later als tweede in Berlijn na Wilson Kipsang, een landgenoot die toen een wereldrecord moest lopen om Kipchoge af te houden in de laatste kilometers. Sindsdien is hij ongeslagen: acht gelopen, acht gewonnen, inclusief goud op de Olympische Spelen in 2016.

Zijn techniek is opmerkelijk efficiënt. Zijn schouders bewegen amper heen en weer – een veelbetekenend teken van vermoeidheid voor zelfs de beste lopers – en hij lijkt het asfalt met zijn voorvoet te raken bij elke pas. "Terwijl ik loop, voel ik mij goed. Mijn geest voelt zich goed. Ik slaap vrij, ik geniet van het leven."

Onder de 2 uur

Vorig jaar slaagde Kipchoge er op een Italiaanse autoracebaan bijna in om zijn grootste stunt ooit tot een goed einde te brengen: de marathon lopen in minder dan twee uur. In het Breaking 2-project van Nike had hij de hoofdrol. Geholpen door hazen van olympisch niveau slaagde hij erin om de afstand af te leggen in 2u00:25, sneller dan ooit tevoren. Om verschillende redenen, waaronder het gebruik van de hazen, werd zijn tijd niet erkend als een wereldrecord.

Bernard Lagat, een tweevoudige olympisch medaillewinnaar, heeft gewerkt als een van Kipchoge's hazen en vervoegde hem op een promotour door Azië. Ze verschenen er voor fans en sponsors. Lagat, die meer dan tien jaar ouder is dan Kipchoge, zegt dat hij zich vaak eerder een student dan een deelnemer voelde tijdens de vraag-en-antwoordsessies die ze hielden. "Hij kon echt een geweldige spreker zijn. We waren daar twee weken, maar ik heb hem nooit hetzelfde materiaal twee keer horen gebruiken."

Het is onmogelijk voor een atleet van zijn kaliber om het gefluister over doping te vermijden. Tientallen Keniaanse lopers hebben de laatste jaren positief getest. Kipchoge heeft een blanco strafblad en kan tegenwoordig anticiperen op de vragen die hij hierover krijgt. "Ik zeg altijd dat het heel simpel is: hard werken. Als je hard werkt, doet wat nodig is en de juiste prioriteiten kiest, dan kun je echt presteren zonder shortcuts te nemen. Als je shortcuts neemt, kun je niet vrij zijn."

Kipchoge heeft de gewoonte om te lachen wanneer de pijn begint. Pijn is volgens hem niets meer dan een mindset. Dus leidt hij zichzelf af met andere gedachten: de vreugde van het lopen, de eindmeet die eraan komt. Dan vervaagt de pijn. Als hij loopt, lijkt hij de race te verheffen van een sport tot iets wat meer lijkt op performance art.

"Ik heb geen woorden om dit te beschrijven", zei Kipchoge na afloop in Berlijn. "Ik ben gewoon zo blij dat ik eindelijk het wereldrecord heb gelopen. Ik ben nooit gestopt met geloven in mezelf."

© The New York Times