Robotisering creëert dubbel zoveel jobs als er verdwijnen
Volgens een nieuw rapport van het World Economic Forum kunnen robots en andere slimme systemen tegen 2025 wereldwijd bijna dubbel zoveel jobs creëren als vervangen. Alleen: zijn we wel klaar voor die snelle transitie? "Dit is een schreeuw om aandacht richting het onderwijs."
'De personeelsdienst wordt een algoritme' of 'De robot, uw nieuwe collega', berichten over de impact van automatisering en kunstmatige intelligentie op de arbeidsmarkt zijn zelden geruststellend. Ook een nieuw rapport van het gerenommeerde World Economic Forum (WEF) lijkt op het eerste zicht voer voor doemdenkers: robots - slimme systemen dus, van machines tot algoritmes - zullen tegen 2025 wereldwijd 52 procent van de werktaken overnemen. Op dit moment wordt dat aandeel geschat op 29 procent.
Een snelle transitie, al loert meteen ook het 'techno-optimisme' om de hoek. Volgens het rapport, waarvoor zo'n 300 bedrijfsleiders werden bevraagd die 15 miljoen arbeiders in 20 verschillende landen vertegenwoordigen, zal de robotisering niet alleen het einde betekenen voor 75 miljoen jobs. Ook de creatie van 133 miljoen nieuwe jobs, van data-analisten tot e-commerce-experts, ligt in het verschiet. Bijna een verdubbeling dus.
Het rapport is echter geen hoera-kreet, eerder een wake-upcall voor overheden, bedrijven en onderwijsinstellingen, zo laat WEF-voorzitter Klaus Schwab optekenen. Lees: die 133 miljoen nieuwe jobs zullen zichzelf niet gaan invullen.
"Arbeiders zijn wel veel kwetsbaarder dan hoogopgeleiden"
Volgens robotica-expert Jonathan Berte, CEO van Robovision, valt het rapport niet te negeren. "Er is in detail gepeild bij bedrijfsleiders naar hun automatiseringsplannen in de komende zes jaar, en die getuigen van een enorme snelheid." Voor de Belgische arbeidsmarkt berekende consultancybureau McKinsey vorig jaar dat 21 procent van de huidige jobs kunnen verdwijnen door de impact van artificiële intelligentie. Ook daar is de conclusie echter: het aantal beschikbare jobs kan erop vooruitgaan.
"Vooral de middenbanen vallen weg", zegt professor Anna Salomons, die aan de Universiteit Utrecht de impact van automatisatie op de arbeidsmarkt onderzoekt. Het gaat dan vooral om jobs waar routine in sluipt. Denk: bandarbeider, maar ook accountant.
Hoewel Salomons denkt dat de termijn van het WEF-rapport (2025) een overschatting is, bevestigt ze wel de potentiële groeicijfers. "Alleen lijken die de arbeidsmarkt te gaan polariseren. Er zijn de nieuwe technologische jobs, maar ook aan de onderkant is een groei, de zogenaamde restantbanen aan het einde van de geautomatiseerde keten. Te vaak houden die banen ook een precaire arbeidssituatie in."
Nochtans liet Berte zich eerder al ontvallen dat vooral hoogopgeleiden het meest te vrezen hebben. "Klopt, maar arbeiders zijn wel veel kwetsbaarder dan hoogopgeleiden." Hij geeft het voorbeeld van een radioloog: die wordt niet vervangen door artificiële intelligentie (AI) die tumoren opspoort, maar ziet net tijd vrijkomen voor aanvullende taken. Voor arbeiders ligt dat moeilijker. "En hoogopgeleiden migreren ook sneller op de arbeidsmarkt, omdat er vaak al een cultuur aanwezig is van bijscholen."
Jack Ma
Gebeurt er dan te weinig om die belangrijke transitie te faciliteren? De Europese Commissie maakte dit jaar bekend dat ze 1,5 miljard euro vrijmaakt voor AI-onderzoek en ook in Vlaanderen legt minister van Werk en Innovatie Philippe Muyters (N-VA) de laatste hand aan een strategisch plan voor AI, dat inzet op onderzoek, bedrijfsimpulsen en onderwijs.
In het WEP-rapport leest Berte vooral een "schreeuw om aandacht richting onderwijs". Hij ziet een problematische inertie die op termijn problemen kan opleveren. "Er zijn bijvoorbeeld voldoende tools om kinderen al heel vroeg in een toegankelijke programmeer-omgeving te introduceren, maar daar wordt amper mee gewerkt." Maar ook aan de universiteiten bestaat er, in tegenstelling tot in Nederland, nog steeds geen opleiding 'AI en robotica' vanaf het bachelorniveau. Wie nu begint te studeren, haalt nochtans zijn diploma in die nieuwe context.
"Privé-initiatieven als Facebook hebben al een groot deel van onze communicatie overgenomen, we moeten oppassen dat hetzelfde niet gebeurd met ons onderwijs"
Berte linkt het meteen aan de opvallende carrièreswitch van Alibaba-oprichter Jack Ma, die begin dit jaar liet weten afstand te nemen van al zijn bedrijfsactiviteiten om zich volledig te richten op het onderwijs. "Een teken aan de wand dat de interne disruptie veel verder gaat dan enkel onze economie. Privé-initiatieven als Facebook hebben al een groot deel van onze communicatie overgenomen, we moeten oppassen dat hetzelfde niet gebeurd met ons onderwijs."