Kathleen Cools over "cobra Cools": "De cobra kon vroeger soms feller uithalen dan nu"

"Villa politica", "Morgen beter" of "Reyers laat": de lijst programma's op radio en televisie waaraan Kathleen Cools heeft meegewerkt of die ze heeft gepresenteerd, is lang. Vandaag kent het brede publiek haar vooral als een van de leading lady's van "Terzake", het duidingsprogramma op Canvas dat ze sinds 2007 bijna onafgebroken presenteert.

Eind jaren 80 begon haar carrière bij de openbare omroep veeleer bescheiden als nieuwslezer op Studio Brussel. "We moesten het nieuws toen letterlijk bij het radionieuws op de nieuwsdienst gaan halen", zegt ze in "Dank dat u bij ons was". "Daar werden de nieuwsberichten op 4 gestencilde exemplaren uitgetikt en wij mochten het laatste blaadje afscheuren."

"Sommige journalisten zagen ons graag komen, andere minder. Ik verdenk sommige mensen ervan dat ze er een sport van maakten om de nieuwsberichten zo laat mogelijk klaar te leggen zodat we snel naar de redactie van Studio Brussel moesten teruglopen om de berichten daar dikwijls buiten adem voor te lezen."

"Met "Het Journaal" had ik toen weinig contact. Het was een soort oninneembaar fort van mensen die ik al jaren op televisie zag, onbereikbaar en groots. Ik had natuurlijk meer contact met het radionieuws, maar ook dat was voor mij een ploeg mensen die veel kennis in pacht hadden."

"Ik keek naar die journalisten als naar intellectuelen, mensen die enorm hard hadden gestudeerd om voor het journalistenexamen te slagen. Sommigen waren meer professoren dan mensen die echt de zin hadden om op het terrein te gaan. Ze konden bogen op enorm veel achtergrondkennis waarmee ze wereldwijd analyses konden maken. Ik had daar veel bewondering voor."

Hoewel Cools halfweg de jaren 90 uiteindelijk zelf op de nieuwsdienst aan de slag ging, had ze ooit andere plannen. "Ik wou graag aan journalistiek doen, maar mijn eerste liefde lag bij de krant. Ik had filosofie gestudeerd en in mijn hoofd of in mijn dromen wou ik liever met de pen en met de taal werken en artikels schrijven, zoals een filosoof dat graag doet. Het hele plaatje van de openbare omroep, radio en televisie is pas veel later gekomen."

Toen Cools "Terzake" nog niet lang presenteerde, bedacht een journalist haar met de bijnaam "cobra Cools" door haar specifieke interviewstijl. "Dat was goed bedoeld. Ze neemt haar aanloop, ze stelt een vraag en daarna nog een. Net op het moment dat de politicus denkt dat zij of hij ervan af is, volgen nog 2 of 3 smerige vragen. De cobra slaat toe, schreef die journalist toen."

"Dat komt af en toe nog weer, maar ik denk dat de cobra vroeger soms feller kon uithalen dan nu. Naarmate je ouder wordt, ga je anders interviewen. Soms kijk ik terug op enkele interviews van vroeger en dan denk ik dat het toch niet helemaal fair was. Ik herinner me een pittig interview met Servais Verherstraeten van CD&V waarbij het te ver doorschoot. Hij kreeg amper de kans om te antwoorden omdat ik het kritisch en gedreven wou doen. Nu zou ik het nooit meer zo aanpakken, ik ben milder geworden. Het is een aimabele man en hij heeft het mij nooit kwalijk genomen."

Ook op 23 mei 2012 kwam Cools als een duiveltje uit een doosje toen ze toenmalig hoofdredacteur van de nieuwsdienst Luc Rademakers in de studio te gast had. Hij kwam tekst en uitleg geven bij zijn communicatie over "De keizer van Oostende", een controversieel boek over Johan Vande Lanotte (SP.A) waaraan 2 journalisten van de VRT hadden meegewerkt. Zonder verpinken vroeg ze hem of hij wel op de juiste stoel zat. Toen hij haar verzekerde dat hij het nog steeds "prettig" vond, ging ze nog een stap verder met de opmerking: "Er is een verschil tussen "prettig" en op de juiste stoel zitten".

Sommige mensen denken dat Cools enkel 's avonds werkt omdat "Terzake" pas na 20 uur op het scherm verschijnt, maar niks is minder waar. "Onlangs nog moest ik iets vroeger op de avond een vooropname met [staatssecretaris voor Asiel en Migratie] Theo Francken (N-VA) doen omdat hij niet live kon gaan. Hij zei me: "Oh Kathleen, het spijt me dat jij hier nu al om 17.30 uur moet zijn". Terwijl we natuurlijk een hele dag bezig zijn."

"Al om 6.30 uur 's ochtends beginnen we het nieuws van de dag te volgen. We luisteren naar "De ochtend" op Radio 1 en lezen de hele dag bij, we volgen alles wat via de persbureaus binnenloopt. Door sociale media verandert alles razendsnel, dus moeten we de hele dag bijschakelen. Het gebeurt dat we om 17.30 uur nog 2 van de 3 geplande items weggooien om met het laatste nieuws van de dag door te gaan."

Bijna elke avond heeft "Terzake" 1 of meerdere gasten in de studio. Dat lijkt evident, maar dat is het allesbehalve. "Het is soms aartsmoeilijk om mensen naar de studio te halen. Het is ook heel moeilijk om precies in te schatten waarom het op een bepaald moment wel of niet lukt. Een voorbeeld: in de hele saga rond Land Invest in Antwerpen hebben we burgemeester Bart De Wever (N-VA) al vaak uitgenodigd, maar daarover wil hij niet spreken. We blijven gewoon proberen."

"Als de persoon in kwestie die we echt willen hebben niet wil komen dan gaan we evengoed voor de politieke oppositie en laten we de andere kant van het verhaal horen. We vertellen de kijker dan wel duidelijk wie die dag niet wou langskomen. Soms is het een lijstje van wel 5 of 6 namen."

Bij dit alles rijst de vraag wie het meeste macht heeft: de media of de politiek? "Die vraag is moeilijk te beantwoorden. In vele gevallen heeft de politicus de macht omdat zij of hij vanuit haar of zijn positie beslist niet te komen. Tegelijk merk je dat de politiek de media soms nodig heeft, bijvoorbeeld bij een crisis of wanneer de omstandigheden om communicatie vragen. Het is geven en nemen."

"De media hebben dan weer de macht om thema's op de agenda te zetten en te blijven zetten. Als iemand elke uitnodiging blijft afslaan, kunnen we evengoed redeneren dat wij ons er niks van aantrekken en toch voor het verhaal blijven gaan. Dat doen we dan op een andere manier. Vanuit dat perspectief hebben wij een machtsmiddel in handen."

Toch vindt Cools dat politici meer dan vroeger zelf hun agenda bepalen, niet het minst met de hulp van sociale media. "Ze zien het als een valabel alternatief om hun boodschap te brengen op de manier waarop ze het willen. Als media moeten we ermee leven dat het een middel is dat ze gebruiken. Bepaalde partijen doen het veel meer dan andere. Met "Terzake" hebben we daarover ooit een reportage gemaakt en daaruit bleek dat de N-VA daarin momenteel de leiding neemt."

"Natuurlijk is het hun goede recht om sociale media te gebruiken. Het is een middel dat bestaat, maar het is vooral ook een kans om potentiële kiezers te bespelen. Ze kunnen zelf de boodschap bepalen. Op een bepaald moment verlangt een kijkerspubliek evenwel meer dan dat. Als een debat woedt, groeit de nood om het in de studio te voeren. "Terzake" of "De afspraak" heeft die. Wij kunnen politici of andere mensen tegenover elkaar zetten en ze verantwoording laten afleggen of hun ideeën laten botsen. Op sociale media gebeurt dat amper."

Volgens Cools valt de impact van televisie op de carrière van een politicus niet te onderschatten. "Zeker voor aanstormend talent is het belangrijk. "Hoe vaak mag ik in "Terzake" of "De afspraak" opdraven?" Dan voelen ze zich gevraagd en ik ben ervan overtuigd dat het ook binnen hun partij een verschil maakt."

"Het verleden bewijst dat televisie politici kan maken of kraken. Sla je op grote momenten van crisis een belabberd figuur? Of kan je een uitstekende crisiscommunicatie neerzetten en laat je je niet uit het lood slaan? Binnen de partij kijken ze daar met argusogen naar. Het geeft iemand een impact, een soort morele superioriteit binnen de partij. Maar als iemand keer op keer een slechte beurt maakt, wordt het een probleem."

Desondanks vindt Cools niet dat politici haar onder druk zetten. "Soms zijn ze het niet eens met de manier waarop we dingen doen of met een interview, maar dat is hun volste recht en daar kan ik mee leven. Daarin bestaan ook gradaties. Ik herinner me dat Patrick Dewael (Open VLD) vele jaren geleden mijn hele voicemail kwaad heeft volgesproken omdat ik in een interview iets over hem had gezegd dat hij niet fair vond. Ik heb hem achteraf opgebeld en de volgende keer dat ik hem zag, was zijn reactie: "Oh, geen probleem, ik wou dat je wist hoe ik mij voelde en over naar het volgende"."

"Andere politici zoals Steve Stevaert (SP.A) vonden dat ik interviews niet volgens de afspraak deed. Eind 2004 heb ik hem over Vlaams Belang geïnterviewd, terwijl hij aan die partij geen aandacht wou besteden. We volgden hem toen voor "Villa politica" 2 of 3 dagen lang en ik vond het niet kunnen dat we al die tijd een soort entente zouden aanhouden om het niet over Vlaams Belang te hebben. Hij heeft het mij toen erg kwalijk genomen en het is nooit meer echt goed gekomen."

Omgekeerd nemen politici het soms ook op voor Cools en haar collega Annelies Beck. "Als ik Bart De Wever interview, gebeurt het vaak dat zijn achterban het nadien voor hem en tegen mij opneemt en dat Twitter dagenlang roodgloeiend staat. Ik heb al gehoord dat hij Annelies en ik tegen die achterban of tegen andere politici verdedigt en zegt dat wij doen wat we moeten doen. Dat verwacht het publiek niet. Het is soms heel verrassend hoe relaties met politici verlopen."

Die relaties kunnen soms merkwaardig luchtig zijn, ook op gewichtige momenten als debatten vlak na verkiezingen. "De dag na de verkiezingen heb ik al vaak het debat tussen de voorzitters van alle partijen in "Terzake" geleid. Dan heerst eigenlijk een heel leuke sfeer, je kan dat niet anders zeggen."

"Iedereen heeft op zo'n moment een ingrijpende campagne achter de rug gevolgd door de verkiezingszondag met de eerste resultaten en de eerste euforie, maar ook de grote ontgoochelingen en afrekeningen. Dan komt zo de maandag achteraf, een moment van ontlading, maar ook van extreme vermoeidheid die bij hen loskomt. Een enorme fysieke uitputting. Dat levert altijd bijzondere momenten in de studio op. Iedereen is ontdaan van het masker dat zij of hij weken of maanden heeft opgezet."

"Soms leidt het tot hilariteit, nog voor we beginnen. De camera's draaien nog niet en iedereen maakt grapjes. Flauwe grapjes vaak. Zo heb ik ooit geweten, nu ontbloot ik echt wel een kroon, dat iemand per ongeluk en zonder dat we het hoorden in de studio een wind liet vliegen. Bart De Wever begon hierop anderen te verdenken en grapjes te maken."

Als Cools een journalistieke held heeft, dan is het Louis Theroux. "Hij doet iets heel anders dan ik. Met zijn onwaarschijnlijke argeloosheid en interesse in welk verhaal van welke mensen dan ook, maakt hij erg boeiende televisie. Ik vind dat fantastisch. Als je dat zelf ook een beetje probeert, dan zitten we al een heel eind verder."

Ook voor wijlen Stephen Hawking heeft ze een grote bewondering. In 2015 kon ze hem voor een interview strikken. "Ik had er nooit op gerekend dat ik hem zou kunnen ontmoeten. Zo'n icoon! Over hem bestonden veel clichés: zijn kracht, zijn weerbaarheid, de manier waarop hij in de wereld stond en alles bleef volhouden in zijn conditie. Het bleek ook echt zo. Het was een indrukwekkende ontmoeting. Hij bleef ook doorgaan en gaf ons extra tijd, echt heel bijzonder."