Conflicten, vermaningen en een nieuwe nederlaag: José Mourinho weer in het oog van de storm bij Man United

”Wanneer hij arriveert, staan we allemaal op en doen we alsof de persconferentie gedaan is.” Zijn practical jokes zorgen doorgaans niet voor headlines. Of hij nu zijn perschef die te laat op de afspraak verschijnt te grazen neemt. Of hij om een selfie vraagt met een journalist die qua haartooi trekken heeft van Neymar. Of hij spelers en stafleden nietsvermoedend voor de camera haalt en vervolgens ijswater over hen kiepert. Of hij medewerkers met eikels of waterballonnen bekogelt om de sfeer te verlichten. Ook dat is José Mourinho. De slechtste van allemaal, maar tegelijk de kwaadste niet. Een persoonlijkheid die meer begeestert dan zijn voetbal. Halve held, halve schurk. Arrogant, meedogenloos en egocentrisch, aan de andere kant innemend, grappig en intelligent. In zijn periode bij Real Madrid vergeleken tegenstanders hem wel eens met Hannibal Lecter, de kannibaal uit de ‘Silence of the Lambs’. Mourinho is de seriewoordenaar met de redevoering als zijn wapens. Wanneer de bandjes afstaan, er geen camera’s in de buurt zijn en hij geen achterdocht ruikt, kan hij best warm zijn in de omgang. Momentopnamen. In mindere tijden is hij als vergif. Toxisch.

In zeven seizoenen in Engeland, waarvan bijna vijf op de huid van ‘The Special One’, hebben we al zijn professionele maskers ondertussen gezien. “Ik zeg het niet graag, maar ik ben iemand met twee gezichten”, zei hij ooit. “De trainer en de mens zijn twee verschillende persoonlijkheden.” De coach verkleurt als een kameleon, met zijn ego dat moet worden gevoed als enige constante. De ambetanterik die oorlog voert met collega’s, spelers, refs, stafleden, instanties en journalisten. De übermacho die vrouwen publiekelijk durft vernederen – zoals dokter Eva Carneiro. De entertainende verteller, in zijn mitraillette-Engels, met de soms hilarische oneliners. De onbeschofte boer die alleen zichzelf respecteert en anderen graag kleineert. De zorgzame vader die in de buurt van kinderen helemaal ontdooit. De leerling van de Portugese prof Manuel Sérgio die graag emoties van mensen bespeelt. De narcist met naambordje ‘The Special One’ op zijn bureau. De afstandelijke trainer die de ene speler omarmt en de andere straal negeert. Die de ene dag poeslief is en de volgende dag - zonder enige aanleiding - plots hondsbrutaal. De liefdescoach die spelers die voor hem door een muur lopen verwent en beschermt, dissidenten koeioneert. De bezorgde zoon die tijdens een emotionele persconferentie de beroerte van zijn vader beschrijft. De driftkikker met het temperament van een waterkoker. ‘The Special One’, ‘The Happy One’, ‘The Calm One’: de pr-man die zich graag een nieuw imago aanmeet, maar in se nauwelijks is veranderd.

Als het misgaat, loopt het ook echt fout. Implosies zoals nu bij Manchester United. Een pijnlijke week kreeg in het London Stadium een dramatisch slot: een nederlaag tegen West Ham, nochtans niet vliegend gestart maar nu wel lustig swingend. Alle krediet voor de Hammers. Toonden alles waar het bij United aan ontbrak. Goals van Felipe Anderson en Yarmolenko – met een gelukje. Tussenin kopte Romelu Lukaku op de buitenkant van de paal. Een goede save van Fabianski op een nekslag van Fellaini. De trouwe volgers van zijn trainer. Het waren van de weinige opflakkeringen van United, dat bij een mindere ploeg in egelstelling begon. Zonder te steken. Spelers wisten niet waar te lopen. Rommeltje. Tot voor het uur zat er weinig vuur in, amper karakter, geen urgency, nauwelijks arbeid. Haaks op het imago van de club – attack, attack, attack. Was Mourinho, die in zijn eerste seizoen de Europa League en de League Cup won, wel ooit de juiste match? Swipe naar links. Rood kruisje. Rashford milderde met een clever doelpunt, nadat Mourinho Pogba naar de kant had gehaald. Lang duurde het niet. Arnautovic telde United enkele minuten later helemaal uit. Mourinho reageerde zijn frustraties af op zijn defensie. Als de organisatie, zijn handelsmerk, al niet recht meer blijft staan. Het was niet de schuld van zijn tactiek - nooit. Mourinho wees naar de assistent-ref, vroeg zich af waarom er nog geen videoref in de Premier League aanwezig is en zei dat hij, op aangeven van de media, Martial in de ploeg dropte en Sanchez uit de selectie weerde. Vreemd. 

Het verlies bij West Ham voegde zich toe aan een rijtje. Gestruikeld bij Brighton. Vernederd door Tottenham. Recht gekrabbeld tegen Burnley, Watford en Young Boys, met dank aan onder anderen Romelu Lukaku, Marouane Fellaini en rebel Paul Pogba. Vervolgens weer de val. Een gelijkspel in eigen huis tegen Wolverhampton met weinig avontuurlijk voetbal. Een relletje met sterspeler Paul Pogba, die na kritiek op zijn voorzichtige aanpak het vice-aanvoerderschap verloor. Een pijnlijke uitschakeling in de League Cup op penalties tegen tweedeklasser Derby, ondanks de late gelijkmaker van Fellaini. Verwend nest Pogba kreeg een bolwassing voor het oog van de camera’s – de Fransman met zijn streken en zijn vertrekwens verzieken ook. Mourinho deed het voor het oog van de camera’s. Opgezet spel. Een nieuwe vermaning voor de onvolwassen Pogba, omdat hij tegen Derby voor het laatste fluitsignaal zijn zitje had verlaten en ook een lachend filmpje op Instagram had gepost – hij stak het, niet eens onterecht, op de trage wifi op Old Trafford. Een nieuwe aflevering in de soap tussen twee ego’s, waar de Engelse pers van smulde. In de nasleep verschenen er ook artikels waarin anonieme bronnen fluisteren dat het merendeel van de spelers de fratsen en vernederingen van hun trainer stilaan beu zijn. En dan dit. De vroege vervanging van Pogba.

Eind oktober 2015 struikelde Chelsea, toen getraind door Mourinho, bij West Ham. ’t Begin van zijn einde toen, met een verwijzing naar de tribune en een wervelwind aan geruchten dat zijn spelers hun trainer liever zagen gaan. Diezelfde patronen, waarmee hij destijds zijn ondergang bij Chelsea uittekende, zijn weer zichtbaar. Verzuurde relaties met getalenteerde individualisten als Paul Pogba en Anthony Martial. Een diep dispuut met CEO Ed Woodward over transfertargets en enkele publieke sneren. Bonje met de media. Persconferenties waarop hij een halfuur te vroeg komt opdagen en die slechts 260 seconden duren. Maak je geen vrienden mee. Gedrag in het openbaar waarmee hij de negatieve publiciteit nog meer aanwakkert.Nog meer imagodeuken. Nog meer antipathie. De oude tactiek van iedereen is tegen ons in de hoop dat iedereen zijn kant kiest. Op training kiest hij in tijden van crisis doorgaans voor veelzeggende stiltes en bolwassingen in de luwte, maar straks komt ongetwijfeld een van zijn favoriete speeches terug: “Als je niet bij ons blijft in wilde waters, hoef je niet te verwachten dat je weer aan boord mag klimmen als de zee gekalmeerd is.”

Stormen die hij zelf orkestreert. Zo gaat het immers altijd bij hem. Een tornado van moedeloosheid en ergernissen die steeds krachtiger gaat cirkelen. Hij kent geen andere weg dan die van het eeuwige conflict. Dat CEO Woodward tijdens de zomer niet helemaal meestapte in Mourinho’s verhaal door hem niet de spelers te geven die hij wou, is op zijn minst curieus. Zeven maanden nadat de club hem beloonde met een megacontract van meer dan 16 miljoen euro per jaar lijkt het vertrouwen weg te vloeien, maar een ontslag is - dixit bronnen - nog altijd niet aan de orde, Ondanks het tumult. Ondanks de toenemende druk.

Sinds het vertrek van ‘Godfather’ Sir Alex Ferguson en zijn vazallen is de club het spoor bijster. Weg voetbalbreinen, enter zakenmannen zonder kennis van zaken. Het DNA ten prooi aan de commerce en de marketing en eigenaars die interesten opstrijken. In zijn jacht op inkomsten en de titel van rijkste club ter wereld is United zijn corebusiness vergeten. Een club die zijn sterren zelden koopt, maar ze zelf vooral maakt. Aan dat beleid heeft zijn trainer geen enkele schuld.