10 opmerkelijke winnaars van de Nobelprijs voor de Vrede
Vandaag weten we wie dit jaar de Nobelprijs voor de Vrede in de wacht sleept. In de Noorse hoofdstad Oslo wordt om 11 uur de winnaar bekendgemaakt. VRT NWS blikt alvast terug op 10 opvallende winnaars sinds de eerste uitreiking in 1901.
De eerste Nobelprijs voor de Vrede werd toegekend aan de Zwitser Henri Dunant "voor zijn rol in het stichten van het Internationale Rode Kruis". Dunant was een zakenman en sociaal activist, die tijdens een zakenreis in 1859 getuige was van de Slag om Solferino.
Gechoqueerd door de afgrijselijke taferelen, schreef Dunant het boek "Un Souvenir de Solferino", waarin hij pleitte voor een neutrale gezondheidsorganisatie, die gewonde soldaten verzorgde tijdens de oorlog.
Op 22 augustus 1864 werd het Rode Kruis officieel opgericht. De organisatie heeft, in navolging van diens oprichter, driemaal de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst genomen: in 1917, 1944 en 1963.
De Amerikaanse dominee en burgerrechtenactivist Martin Luther King verzette zich in de jaren 1950 en 1960 tegen de rassenscheiding in de Verenigde Staten en werd beroemd met zijn vurige "I have a dream-speech".
King wilde de toenmalige Amerikaans president Lyndon B. Johnson ervan overtuigen dat de Afro-Amerikaanse bevolking in de Zuiderse staten onwettelijk werd behandeld en gebruikte hiervoor de techniek van het geweldloos verzet. Hiervoor ontving King in 1964 de Nobelprijs voor de Vrede.
De laatste secretaris-generaal van de Communistische Partij en president van de Sovjet-Unie, Michail Gorbatsjov, ontving in 1990 de Nobelprijs voor de Vrede "voor zijn leidende rol in het vredesproces, dat vandaag de dag belangrijke onderdelen van de internationale gemeenschap kenmerkt". Concreet kreeg Gorbatsjov deze prijs voor zijn hervormingen van de Communistische Partij die uiteindelijk leidden tot het einde van de Koude Oorlog met de Verenigde Staten.
Deze hervormingen veroorzaakte onbedoeld ook het uiteenvallen van de Communistische Partij, waardoor de Sovjet-Unie in 1991 ophield te bestaan.
Het Noors Nobelcomité overhandigde in 1991 de Nobelprijs voor de Vrede aan huidig Myanmarese leidster Aung San Suu Kyi "voor haar geweldloze strijd voor democratie en mensenrechten in Myanmar". Na een militaire coup in 1962 werd een junta gevestigd in Myanmar die alle democratische bestuursorganen en -middelen afschafte.
Als tegenreactie op deze junta werd in 1988 de "National League for Democracy" (NLD) opgericht met Aung San Suu Kyi als algemeen secretaris. Vervolgens werd Suu Kyi onder huisarrest geplaatst. Dit zou 21 jaar duren, onderbroken met korte periodes van vrijheid. Pas in 2010 kwam Suu Kyi vrij en 6 jaar later werd ze de Adviseur van Staat, het hoofd van de regering van Myanmar.
Het huidige geweld van het Myanmarese leger tegen de Rohingya, een moslimminderheid in het grotendeels Boeddhistische Myanmar, lokte veel discussie uit over het al dan moeten intrekken van de Nobelprijs voor de Vrede van Suu Kyi. Haar wordt verweten dat ze de wanpraktijken niet veroordeelt. Het Noors comité liet alvast weten dat het onmogelijk is een Nobelprijs in te trekken en dat prijzen worden uitgereikt voor verdiensten uit het verleden.
De Nobelprijs voor de Vrede van 1993 werd toegekend aan de Zuid-Afrikaanse politici F.W. de Klerk en Nelson Mandela. Mandela werd in 1950 de leider van het Afrikaans Nationaal Congres en streed samen met die politieke groepering tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika. In 1963 werd hij opgepakt en veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor hoogverraad.
Tijdens zijn 27-jarige opsluiting groeide Mandela uit tot internationaal symbool tegen de apartheid en werd hij de bekendste politieke gevangene. Het zou president F.W. de Klerk worden die Mandela in 1990 vrijlaat. Samen komen ze tot een akkoord over de toekomst van Zuid-Afrika. 3 jaar later ontvangen ze hiervoor de Nobelprijs voor de Vrede en een jaar later, in 1994, wordt Nelson Mandela verkozen tot president.
De Ghanese diplomaat en voormalige secretaris-generaal van de VN Kofi Annan ontving in 2001, samen met de Verenigde Naties, de Nobelprijs voor de Vrede "voor hun werk voor een beter georganiseerde en vreedzame wereld".
Annan was van 1997 tot 2006 secretaris-generaal en onder zijn leiderschap legde de VN de focus op het bewaren van internationale vrede en de strijd tegen armoede. Hij overleed 18 augustus 2018.
Amerikaans politicus en milieuactivist Al Gore begon zijn carrière in 1976 in het Huis van Afgevaardigden en schopte het in 1992 tot vicepresident onder Bill Clinton.
Nadat hij bij de presidentsverkiezingen van 2000 verslagen werd door George W. Bush, sloeg Gore een nieuwe weg in en besloot zijn invloed te gebruiken om het bewustzijn rond de klimaatsverandering te verhogen bij de bevolking. Dit deed hij ondere andere door lezingen te geven, die daarna als basis diende voor de documentaire "An Inconvenient Truth" (2006). In 2017 kwam hier een vervolg op, namelijk "An Inconvenient Sequel: Truth To Power".
Het Nobelprijscomité kende zowel Al Gore als het "Intergovernmental Panel on Climate Change" een Nobelprijs toe "voor hun pogingen voor het verspreiden en uitbreiden van de kennis over klimaatveranderingen, die veroorzaakt worden door de mens, en het leggen van de funderingen van de maatregelen die nodig zijn om deze veranderingen te voorkomen".
Nog maar 8 maanden was Barack Obama president van de Verenigde Staten, toen hij in 2009 de Nobelprijs voor de Vrede ontving "voor zijn buitengewone pogingen om de internationale diplomatie en de samenwerking tussen mensen te versterken". Concreet kreeg hij de prijs omdat hij opriep tot nucleaire ontwapening en toenadering zocht tot het Midden-Oosten.
Er was ook veel kritiek op de toekenning van de prijs aan Obama, die beloond leek te worden voor zijn voornemens, zonder echte daden te hebben gesteld. Deze Nobelprijs werd zo gezien als een anti-prijs voor het beleid van Obama's voorganger George W. Bush.
De jongste Nobelprijswinnares is de Pakistaanse Malala Yousafzai, die bekend werd vanwege haar strijd voor het recht op onderwijs voor iedereen. Yousafzai groeide op in de Swatvallei, die vanaf 2007 bezet was door de Taliban. Ze begon als elfjarige een webblog op de website van BBC Urdu, waarin ze onder andere pleitte voor het recht op onderwijs voor meisjes, iets waar de taliban tegen is.
In 2012 raakte de toen 15-jarige Yousafzai zwaargewond bij een aanslag door een talibanstrijder. Een bus met meisjes op weg naar school werd beschoten en Yousafzai kreeg een kogel in het hoofd. Ze werd overgevlogen en verzorgd in Birmingham, waar zij bleef wonen met haar ouders.
Yousafzai herstelde goed en groeide uit tot wereldwijd symbool van recht op onderwijs voor iedereen. Haar inzet werd in 2014 bekroond met de Nobelprijs voor de Vrede, die ze deelt met Kailash Satyarthi.
De voormalige Colombiaanse leider Juan Manuel Santos trachtte tijdens zijn presidentschap van 2010 tot 2018 een vredesakkoord te bereiken tussen de Colombiaanse regering en het FARC-guerilla, die al 52 jaar in conflict waren met elkaar.
De burgeroorlog die het land teisterde, kostte aan 220.000 mensen het leven. Op 26 september 2016 bereikte Santos een vredesakkoord tussen beide partijen en hoewel dit akkoord al na een week werd weggestemd in een referendum, beloonde het Nobelcomité Santos voor zijn resolute inspanningen.
