Annelies Beck: "Brazilië stelt zich graag voor als de ideale melting pot, maar dat is het niet"
Wordt Jair Bolsonaro, de uiterst rechtse presidentskandiaat en ook wel de Trump van de Tropen genoemd, de nieuwe leider van Brazilië? Na de eerste ronde van de presidentsverkiezingen ziet het er voor hem alvast heel goed uit. Een verrassing, zo lijkt het, maar niet voor wie Brazilië door en door kent. Zo propageert het land zich misschien als de ideale smeltkroes, waar iedereen gelijk is, maar dat is helemaal niet zo, aldus Braziliëwatcher Annelies Beck in "De afspraak".
Van "Homo's respecteren? Het is omgekeerd, zij moeten ons respecteren" tot "Martelen moet kunnen" en "Mijn dochter is verwekt op een moment van zwakheid". Het zijn allemaal uitspraken van de uiterst rechtse Braziliaanse presidentskandidaat Jair Bolsonaro. Hij won de eerste ronde van de presidentsverkiezingen en kan zich op dit moment de populairste politicus van Brazilië noemen.
"In de eerste ronde van de presidentsverkiezingen afgelopen weekend haalde hij 46 procent van de stemmen", vertelt Brazilië-watcher Annelies Beck in "De afspraak". "Dat was beter dan gepeild, maar niet de 50+1 waardoor hij meteen na die eerste ronde al president zou zijn." Over drie weken, op 28 oktober, staat de tweede ronde gepland.
Wie is Bolsonaro?
Maar wie is die Bolsonaro precies en waar komt hij plots vandaan? "Hij heeft in het leger gezeten en hij zit al sinds 1991 in het parlement. Hij is eigenlijk een beroepspoliticus. Hij heeft ook altijd heel uitgesproken ideeën gehad. Hij is ook van heel veel partijen lid geweest, maar heeft nooit potten gebroken. Hij heeft in totaal 17 voorstellen gedaan, twee ervan zijn ooit wet geworden. Hij is eigenlijk een one man politician. Maar de laatste maanden capteert hij iets in de Braziliaanse samenleving dat al heel lang smeult en de vlam is nu in de pan."
Brazilië propageert zich graag als de ideale melting pot, maar dat is helemaal niet zo
Waarom stemt men op Bolsonaro?
Mensen stemmen voor heel veel uiteenlopende redenen op Bolsonaro, vertelt Beck. "Je ziet hem dingen zeggen over vrouwen, homo's, zwarten... Hij is seksist en racist. Je mag niet vergeten dat Brazilië zichzelf graag propageert als de ideale melting pot (smeltkroes nvdr.), iedereen is daar zogezegd gelijk, maar dat is helemaal niet zo. Er is wel degelijk nog institutioneel racisme. Om een voorbeeld te geven: zijn vicepresident is een oud-generaal en die heeft het gepresteerd om een foto te tonen van zijn zonen en te zeggen: "kijk de verblanking is hier geslaagd". Verblanking is een heel beladen term, dat was in de jaren 20-30 een officieel idee. Dat ze Brazilië wit gingen maken, door goed te mengen en eens Brazilië wit ging zijn, zouden ze erbij horen. Dat idee is nu verlaten, maar je ziet dat er nog resten van zijn."
"Racisme is er, machismo is er, en dan heb je daarnaast een heleboel gebeurtenissen de afgelopen jaar: de economische crisis en de corruptieschandalen waar bijna alle partijen, behalve Bolsonaro zelf, bij betrokken zijn. Dat leidt ertoe dat heel veel Brazilianen teleurgesteld zijn in het systeem. Wie moeten ze nog geloven? Bolsonaro presenteert zich als de enige zuivere die nu orde op zaken zal stellen."
De roep om veiligheid keert zich tegen vrijheid
Professor Europese studies Paul Scheffer treedt Beck bij: "De crisis rond veiligheid in Brazilië, een land met krankzinnig veel moorden per jaar, zorgt ervoor dat de roep om veiligheid zich keert tegen vrijheid. Je ziet hoe ontzettend veel mensen bereid zijn om hun lot in handen te leggen van een autoritaire leider, die zelf ook een militaire dictatuur in Brazilië verheerlijkt. Bolsonaro past wel in een patroon dat we in heel veel landen zien: opkomende economieën met Poetin in Rusland, Xi Jinping in China en Modi in India... Ik zag overigens een geweldig treurige statistiek waarin voorspeld wordt dat over 5 jaar de autoritair geleide economieën een groter aandeel zullen hebben in de wereldeconomie dan de economieën die door liberale democratieën geleid worden. Dat is iets om bij stil te staan."
Bolsonaro heeft als minister van Economie ook een "diehard diepblauwe liberale vrijemarkteconoom naar voren geschoven", vult Beck aan. "Als antwoord op het socialistische beleid van de Arbeiderspartij van de vorige president. Om zo te zeggen: het moet helemaal anders."
Verscheurdheid
De presidentsverkiezingen in Brazilië verdelen het land, zo stelt Beck ook vast uit gesprekken die ze heeft met Brazilianen. "Ik hoor verschillende meningen. De ene groep zegt dat het volk wakker is geworden en dat ze nog drie weken gaan vechten tot de laatste snik. Want laten we niet vergeten: er is ook 30 procent dat niet is komen opdagen of dat blanco heeft gestemd. Er zijn anderen die wanhopig zijn. De verscheurdheid is enorm, ik hoor van families waar familieleden niet meer met elkaar praten, van collega's die ruzie maken..."