Noorwegen rouwt om verzetsheld die naziplannen voor atoombom saboteerde

Rønneberg was niet de eerste de beste. De Noorse premier Erna Solberg prees hem als “een van onze knapste verzetsstrijders” en loofde hem voor zijn “moed die heeft bijgedragen tot wat de meest succesvolle Noorse sabotagecampagne genoemd wordt”.

Joachim Rønneberg was 23 toen hij ingelijfd werd door de geheime Britse organisatie SOE, of Special Operations Executive. Hun opdracht vanuit Londen: Europa in “vuur en vlam” zetten, zoals Winston Churchill het uitdrukte. De middelen voor dat doel: sabotage en guerrilla-activiteiten tegen de Duitse bezetter. De specifieke taak van Rønneberg bestond erin de zwaar bewaakte site in het Zuid-Noorse Telemark deels te verwoesten in februari 1943.

De Noorse verzetsstrijder zette zich eraan, samen met vier kompanen. Naar eigen zeggen verliep alles “zoals gedroomd”, daarmee verwijzend naar het feit dat er niet één schot gelost werd. Zijn ploeg landde met de parachute op besneeuwde bergen, smolten daar samen met nog enkele andere commando’s en skieden met z’n allen naar hun bestemming: de fabriek bij de waterkrachtcentrale in Vemork bij Rjukan. Daar werd gedeutereerd water geproduceerd, een essentieel bestanddeel voor het aanmaken van kernwapens. Het Noorse verzet slaagde erin binnen te dringen in de fabriek en daar de productielijn op te blazen.

De verzetsheld beweerde dat hij op het allerlaatste moment had beslist om zijn lont in te korten van enkele minuten naar luttele seconden. Zo verzekerde hij dat de explosieven zouden ontploffen, maar was er ook minder tijd voor de verzetsleden om zich uit de voeten te maken. Het lukte. Het team legde op de skilatten nog honderden kilometers af door de bergen. Rønneberg kwam uiteindelijk in Brits uniform in het neutrale Zweden terecht.

‘Operatie Gunnerside’ is na de Tweede Wereldoorlog uitvoerig aan bod gekomen in boeken, documentaires, films en tv-series. De bekendste film is ongetwijfeld ‘The Heroes of Telemark’, met de toenmalige wereldsterren Kirk Douglas en Richard Harris.

In november 1943, enkele maanden na de geslaagde sabotage, bombardeerden de geallieerden de fabriek. De Duitsers besloten in februari 1944 de Noorse productie van deuterium over te hevelen naar hun eigen land.