Kroonprins Mohammed bin Salman: is de rijzende ster tanende in Saudi-Arabië?
Sinds zijn vader Salman bin al-Saud koning werd begin 2015, is huidig kroonprins Mohammed bin Salman de machtigste man van het koninkrijk geworden. De prins wou zijn land de 21e eeuw binnentrekken, maar hij is vooral opgevallen door zijn erg agressief buitenlands beleid wat geleid heeft tot conflicten met Iran, Qatar en Jemen. De moord op de journalist Jamal Khashoggi kan zijn ster verder doen tanen.
Mohammed bin Salman werd geboren in 1985. Na zijn studies rechten in Riyad deed hij ervaring op in bedrijven en de ambtenarij, maar werd hij vooral adviseur van zijn vader Salman bin Abdul Azziz al-Saud, een van de zonen van Abdul Azziz bin Saud, begin de 20e eeuw de stichter van het koninkrijk Saudi-Arabië.
De steile opgang van prins Mohammed bin Salman (afgekort tot MBS) begon in januari toen bij het overlijden van koning Abdullah zijn bejaarde vader Salman -ook al een tachtiger- de troon besteeg. Meteen kreeg de koningszoon belangrijke functies in de schoot geworpen. Hij werd stafchef van het koninklijk hof en minister van Defensie. Kort daarop werd hij ook voorzitter van de Raad voor Economie en Ontwikkeling. MBS werd ook adjunct-kroonprins, de tweede in de rij voor de opvolging van zijn vader Salman
Vanuit die machtsfuncties wierp hij zich graag op als een grote hervormer die zijn oerconservatieve land de 21e eeuw zou binnensleuren. In april 2016 lanceerde hij zijn "Vision 2030", een ambitieus economisch toekomstproject. Kernpunten waren de privatisering van de economie en de diversifiëring weg van olie als belangrijkste bron van inkomsten. Centraal daarbij stond de rol van de vrouw, die voortaan buitenshuis zou mogen werken, autorijden, naar de bioscoop of sportmanifestaties zou mogen gaan.
Daar bewoog inderdaad veel, maar critici vonden dat het vooral ging om schijnmaatregelen die moesten verhullen dat de repressie in feite nog toenam. Vrouwen die actievoerden voor net die rechten die de prins wou toelaten, werden opgesloten. Nu blijkt dat die vrouwen in de cel gefolterd en seksueel misbruikt zijn.
De vuist van MBS
De invloed van MBS liet zich ook merken in een assertiever en ook agressiever buitenlands- en defensiebeleid. Iran was daarbij de grote vijand, die volgens Riyad Saudi-Arabië probeert te omsingelen via de sjiieten in Irak, Syrië, Libanon, Bahrein en de Houthi's in Jemen.
Al in 2015 kwamen Saudi's en de Verenigde Arabische Emiraten militair tussenbeide in de burgeroorlog in Jemen. Sindsdien zijn meer dan 10.000 doden gevallen, onder hen veel burgers, en is de toch al beperkte infrastructuur in het armste Arabische land vernietigd. Toch slaagden de Saudi's en hun bondgenoten er niet echt in om de sjiitische Houthi's te verslaan of te verdrijven uit grote centra zoals Sanaa en al-Hudaydah.
In juni 2017 lanceerden Saudi-Arabië en zijn Arabische bondgenoten in de Golf een economisch en diplomatiek embargo tegen de Golfstaat Qatar. Dat werd verweten een agent van Iran en van de Moslimbroederschap te zijn. De crisis was vervelend voor Qatar, maar dat landje werd niet op de knieën gedwongen en het embargo sleept aan zonder veel resultaat.
Op een zucht van de troon
Het belangrijkste objectief van de ambitieuze prins is evenwel de troon zelf. In juni vorig jaar werd hij door zijn vader verrassend gepromoveerd tot eerste kroonprins in wat sommigen een machtsgreep noemden binnen het Saudische staatsmodel. Tot dan toe werden beslissingen daar in geheim overleg genomen tussen de clans van de familie en bleven spanningen binnenskamers. Dat lijkt niet meer zo te zijn.
Wie de kroonprins ergert, loopt gevaar. Enkele maanden later werden een twintigtal critici en intellectuelen die zich niet te enthousiast over de aanpak van MBS hadden getoond, opgepakt. Twee maanden later werden een tiental belangrijke prinsen, zakenlui en zelfs enkele ministers wekenlang opgesloten in een luxehotel in Riyad op verdenking van corruptie. Sommigen zouden daar mishandeld zijn en ze werden pas vrijgelaten na betaling van een enorme som. Dat was ongezien en droeg de handtekening van MBS.
Nu komt daar dus de moord op de kritische journalist Jamal Khashoggi bij. Het ombrengen van die man in een Saudisch consulaat in Istanbul dat wellicht werd afgeluisterd door de Turkse geheime diensten, was misschien een brug te ver, zeker toen bleek dat mensen uit de entourage van MBS in dat consulaat aanwezig waren. De klungelige uitleg van Saudi-Arabië nadien zet de relaties met het Westen fors onder druk en daar had MBS met zijn "modern imago" nu net veel in geïnvesteerd.
Of dit een "bump in the road" is of het begin van de neergang van MBS moet nog blijken. Zeker is dat hij heel wat leden en clans van de duizenden leden tellende koninklijke familie voor het hoofd heeft gestoten. MBS mag dan in "pole position" zitten om de eerste vorst te worden van de derde generatie van Saudische koningen, zelfs een koning is binnen het gesloten systeem slechts een "primus inter pares" en niet onaantastbaar. Dat mocht Saud bin al-Saud -de tweede koning van het land- in 1964 ervaren toen hij werd afgezet door zijn halfbroer Faysal. Het "Huis van Saud" blijft onvoorspelbaar.
