Hugo Camps neemt afscheid van Eliane Liekendael: “Iets te eigenzinnig, maar wel moedig”

Ze was het gezicht van de rechtstaat in de roerige jaren 90. Nou ja, als ze het niet verborg achter krant of handtas. Procureur-generaal Eliane Liekendael was namelijk een tikje mensenschuw. Protocollair verknipt, ook dat. Ze is er pas laat achter gekomen dat ze ook nog vrouw en mens was. Haar gewaad, meestal in het zwart, was juridisme.

Weinig magistraten hebben zich zo gehaat geweten als Liekendael. Bij het grote publiek werd ze bekend door het spaghetti-arrest in de zaak-Dutroux.

Later zou ze zich ook nog buigen over het Agusta-schandaal en over de opheffing van de onschendbaarheid van onder meer Elio Di Rupo wegens vermeend zedendelict. Eliane Liekendael was de eerste vrouwelijke procureur-generaal. Op 8 oktober overleed ze op 90-jarige leeftijd.

Tegen beter weten in werd ze een hoofdrolspeler in de zaak-Dutroux. In het volle licht van haar gelijk vroeg Eliane Liekendael als procureur-generaal bij het Hof van Cassatie om onderzoeksrechter Connerotte van de zaak-Dutroux te halen nadat die naar een spaghettifeestje voor de slachtoffers van Dutroux was gegaan. De suggestie was partijdigheid. Hij had een geschenk ontvangen van de teruggevonden meisjes Sabine en Laetitia. Later zou ze zeggen: “Ik zag het verdriet ook wel, maar ik ben geen woordvoerder van het sentiment.”

Bitch van de harteloze rechtstaat

Professoren en politici, onder wie premier Jean-Luc Dehaene, bepleitten een creatieve oplossing voor de vriendelijke Connerotte. Hij was bijzonder populair en Dutroux had al te veel wonden geslagen. Liekendael week geen millimeter.

Mede daardoor werd ze de bitch van de harteloze rechtstaat die de burgers vanuit een ivoren toren tegemoet treedt. Het was de tijd dat magistraten zich hoog verheven waanden boven het plebs en zich niet geroepen voelden tot veel commentaar bij hun arresten.

Liekendael was niet de enige die in de nevelen van prestige en maatschappelijke apartheid de trappers verloor. Haar vlucht voor journalisten introduceerde de karikatuur van wereldvreemdheid bij justitie voor eens en altijd. Dat zij een menselijk gebaar van onderzoeksrechter Connerotte sanctioneerde, verhitte de gemoederen van de burgers tot barstens toe. Kreten over de implosie van de rechtstaat gingen als kruisraketten heen en weer. Het rechtsgevoel was smadelijk verneukt.

Door haar rigide opstelling verscherpte Eliane Liekendael de kloof tussen de rechtzoekende burger en het justitieapparaat. Het werden werelden die elkaar niet meer raakten. De Witte Mars deed de boeken dicht.

In november 1997 kreeg de rechtstaat een nieuwe mokerslag te incasseren. Liekendael vroeg het parlement om de inbeschuldigingstelling van Guy Coëme en de opheffing van de onschendbaarheid van Guy Spitaels. Ook Willy Claes moest naar het Hof van Cassatie wegens omkoping in de Agusta-Dassault-affaire. De magistrate tekende gezwind voor het ‘proces van de eeuw’ met een ongeziene rechtlijnigheid en onverzettelijkheid. Spitaels luisterde in die dagen nog naar de eretitel ‘Dieu’ en Claes was de bewaker van de socialistische burcht in Vlaanderen. Iedereen was verbijsterd dat de magistraat de hoogste politici naar het beklaagdenbankje durfde te leiden. Het bracht Eliane Liekendael meer eenzaamheid dan egards, Het Agusta-schandaal raakte aan de politieke evenwichten in dit land. Daar woog de gevoeligheid van de rechterlijke macht niet tegenop, was de teneur. Liekendael stond als een blok beton achter haar prerogatieven.

De spanning tussen politiek en gerecht dreigde te ontaarden toen Liekendael met een dossier over vermeende zedenzaken van de toenmalige ministers Elio Di Rupo en Jean-Pierre Grafé op wandel ging. Na weken van commotie bleek het zogenaamde slachtoffer een fantast en werden beiden van elke verdenking vrijgesproken. Ik heb toen van nabij gezien hoe onnoemelijk diep Elio Di Rupo gekwetst was door de laster. Hij zou later toegeven dat hij even dicht bij zelfmoord heeft gestaan.

Oude stempel

Het drieluik Dutroux – Agusta – Di Rupo is als een zondvloed over procureur-generaal Liekendael neergedaald. Het maakte haar alleen maar strijdbaarder. Daarbij vergat ze de media te bedienen met een open communicatie. Ze was tenslotte van de oude stempel. Hiërarchische verhoudingen waren haar diepste wezen. Daarmee heeft ze de rechtstaat geschaad en het isolement van rechters versterkt. Iets te eigenzinnige tante met adellijke zenuwtic. Maar moedig was ze wel en straight, zonder aanzien des persoons. Het kostte haar het erbarmen van het volk. Eliane was al heel lang staatsweduwe.