Mineke Schipper: "Zeg #hetoo in plaats van #metoo, dan bedoel je: hij heeft het ook gedaan"

Volgens Schipper is het verschil terug te brengen tot de lichaamsdelen die man en vrouw van elkaar onderscheiden (de geslachtsdelen) en tot "een heel onrechtvaardig gegeven in de schepping". "Dat vrouwen niet alleen meisjes, hun eigen soort, baren, maar ook jongens. En dat mannen helemaal niks baren. En daar zit een schrikbarende ongelijkheid in", vertelt ze in "De ochtend" op Radio 1. "Het gevolg is geweest dat je op allerlei manieren in de samenlevingen wereldwijd een zoeken ziet naar een nieuw evenwicht tussen mannen en vrouwen om te compenseren voor dit schrikbarende onrecht." 

Schipper neemt de lezer mee door de geschiedenis en beschrijft een hele reeks mythes en scheppingsverhalen die mee kunnen verklaren hoe het verschil in verhouding tussen man en vrouw is ontstaan. In de oudste scheppingsverhalen valt het op dat goden vaak vrouwelijk zijn, maar geleidelijk aan wordt de vrouw "weg verteld" uit het scheppingsverhaal en verschijnt er een mannelijke hemelgod. 

"Dat er hiërarchie wordt geschapen zie je ook in de vele verhalen waarin de god eerst een man schept en daarna pas een vrouw", gaat Schipper verder. "En daar is meestal ook al meteen een hiërarchie, doordat je eerst geschapen wordt, maar ook omdat de eerste vrouw uit mindersoortig materiaal wordt gemaakt. Of dat zij met de linkerhand geschapen wordt nadat de eerste man met de rechterhand geschapen is. En zo zijn er tal van kleine details die de boodschap uitstralen dat er toch echt een hiërarchie noodzakelijk is waarin de man superieur is aan de vrouw."  

Ondanks dat machtsoverwicht zien we tegelijkertijd door de geschiedenis heen dat mannen vaak ook bang zijn van vrouwen.  Schipper beschrijft onder meer het voorbeeld van vrouwen die hun ontblote vagina gebruiken om de vijand af te schrikken.

"In verschillende delen van de wereld komt het in de geschiedenis voor, in Ierland, in China. Er wordt gezegd: als een vrouw al haar genitaliën laat zien, dan wordt al het yang (het mannelijke) uitgeschakeld bij de vijand en slaat het leger op de vlucht. Nog niet zo lang geleden hebben vrouwen dat ook nog eens gedaan in de Niger-delta. De boodschap is: wij geven het leven, het komt door ons geboortekanaal naar buiten en als wij dat willen, kunnen wij dat leven ook terugnemen. Als wij dat aan die mannen van Shell laten zien, dan betekent het dat wij niets meer voor hen doen. Ze hebben dat gedaan om allerlei eisen aan te kaarten en die werden ook ingewilligd." 

Schipper beschrijft de verhoudingen tussen mannen en vrouwen door de eeuwen heen. In het laatste hoofdstuk belandt ze dan ook bij de recente #metoo-golf, waarin vrouwen wel openlijk seksueel grensoverschrijdend gedrag durven aankaarten. Volgens haar zouden we de terminologie beter aanpassen: "Als je me too zegt, zeg je: ik ben ook slachtoffer.  Als je he too zegt, dan bedoel je: hij heeft het ook gedaan. Dan kijk je op een andere manier naar wat er zoal gepasseerd is en nog passeert op veel plekken."

"Ik denk dat het belangrijk is terug te kijken op deze hele geschiedenis en je opnieuw af te vragen. Waarom is een vrouw als een soort object van hand tot hand gegaan? De vader gaf zijn dochter aan andere hand, je moest ook "om haar hand vragen". Wie is eigenlijk de baas over het lichaam van de vrouw? In heel veel tradities eigende een man zich dat lichaam toe en dat was wettelijk toegestaan. Als het onwettig was, dan betaalde je een schadevergoeding aan de wettige eigenaar. Zo bleef dat lichaam toegeëigend. Je ziet het ook nog steeds in de reclame, hoe het vrouwenlichaam als een soort lustobject van oog tot oog gaat. Vrouwen denken nog steeds dat ze slaafs aan dat gefotoshopte ideaal moeten beantwoorden." 

Schipper geeft ook een aanzet over hoe we collectief lessen kunnen trekken uit #metoo. Op zich lijkt het redelijk simpel. Praten met elkaar en respect hebben voor elkaar brengen ons al heel ver. "De uitspraak van Stephan Sanders vind ik op dat vlak wel mooi: "We zouden ervan kunnen uitgaan dat iedereen recht heeft op seks, maar natuurlijk niet op seks met een ander." Ik denk dat dat een mooi uitgangspunt is, dat je in wezen nooit recht hebt op een ander, tenzij je met elkaar hebt afgesproken dat je daar allebei echt zin in hebt." 

"We hebben eeuwen gehad waarin vrouwen en meisjes gekleineerd werden vanwege hun barende voorsprong. Er is zo overgecompenseerd: meisjes mochten niet te veel voorstellen. Die grote verschillen zijn vaak nog extra uitvergroot. De ene boodschap was: vrouwen stellen niets voor, ze hebben geen hersenen, maar misschien wel een mooi lijf. De andere boodschap die er eigenlijk haaks op staat, was: je moet ontzettend uitkijken met vrouwen, je moet zorgen dat ze jonger, kleiner en minder geleerd is dan jij, anders kan je de controle niet over haar houden."

"De vraag is natuurlijk: waarom moet je de controle over haar houden? Misschien is zij gewoon net een mens zoals jij en kun je samen lang en gelukkig leven. Dat komt namelijk ook voor. Ik denk ook dat heel veel mannen langzamerhand heel solidair zijn met vrouwen. En dat de gefrustreerde mannen die willen terugkeren naar vroeger meer en meer moeten beseffen dat dat toch echt een doodlopende straat is. Als we goed beseffen waar we vandaan komen, kunnen we ook beter beseffen waar we met zijn allen naartoe willen." 

Herbeluister het volledige gesprek met Mineke Schipper: 

"Heuvels van het paradijs. Een geschiedenis van macht en onmacht" van Mineke Schipper is uitgegeven bij Prometheus.