De bewoners van Nieuw-Caledonië, een Frans overzees gebied in de Stille Oceaan, stemmen zondag in een referendum over hun onafhankelijkheid. Het referendum is een gevolg van het akkoord van Nouméa, dat Parijs en Nouméa in 1998 ondertekenden.
Nieuw-Caledonië ligt in de Stille Oceaan, ten oosten van Australië en ten noorden van Nieuw-Zeeland. De archipel werd in 1853 door Frankrijk geannexeerd. Na de Tweede Wereldoorlog werd het een Frans overzees gebied, wat leidde tot meer rechten voor de Kanaken, de oorspronkelijke inwoners.
In de jaren 80 kende de archipel zware nationalistische spanningen: in 1988 leidden die spanningen tot een gijzeling van gendarmes waarbij 21 doden vielen. Op die dramatische gebeurtenissen volgden de Akkoorden van Matignon in 1988 en het akkoord van Nouméa in 1998. Dat laatste voorzag in een grotere autonomie en een referendum over zelfbeschikking ten laatste in november 2018. Kort na het akkoord werd Jean-Marie Tjibaou, de leider van de pro-onafhankelijkheidscoalitie FLNKS, door andere Kanaken vermoord omdat zij vonden dat in het akkoord te veel toegevingen werden gedaan.
Vergeleken met de omringende eilanden is het gemiddelde inkomen in Nieuw-Caledonië redelijk hoog, onder meer door de grote nikkelvoorraden waarover het land beschikt. Maar vele Kanaken voelen zich economisch gediscrimineerd en klagen aan dat die rijkdom vooral naar de blanke bevolking vloeit.
‘Levensstandaard zal dalen’
Vele Nieuw-Caledoniërs, en niet enkel die met een Europese achtergrond, vrezen dan weer dat hun levensstandaard zou dalen als ze onafhankelijk worden, en de subsidies uit Parijs geleidelijk aan zouden afnemen. Die zijn immers goed voor ruim een miljard euro per jaar.
Voorstanders van de onafhankelijkheid zijn vooral te vinden bij de Kanaken, die vandaag zo’n 40 procent van de ongeveer 270.000 Nieuw-Caledoniërs uitmaken. Het andere deel bestaat uit migranten uit Europa, Vietnam en andere eilanden in de Stille Oceaan.
Volgens de peilingen is meer dan 60 procent van de ruim 174.000 stemgerechtigde Nieuw-Caledoniërs tegen de afscheiding. Toch kan het nog alle kanten uit, aangezien één op de vijf kiezers nog onbeslist is.
Maar als de meerderheid zondag tegen de onafhankelijkheid stemt, betekent dit niet dat de voorstanders hun onafhankelijkheidsdroom moeten opbergen. Het Nouméa-akkoord bepaalt dat er in 2020 en 2022 nog twee referenda kunnen doorgaan, als 30 procent van het parlement daarmee instemt.
Parijs zelf neemt een neutrale houding aan tegenover het referendum. Bij zijn bezoek aan Nieuw-Caledonië in mei zei president Emmanuel Macron dat de keuze bij de Nieuw-Caledonische bevolking ligt, en dat Frankrijk ongeacht de uitkomst met het land zal blijven samenwerken.
