Je choqueert mensen niet tot vegetarisme

Zelfs jonge vrouwen laten zich door beelden uit horrorslachthuizen in de media nauwelijks overtuigen om minder vlees te eten. Dat ziet Sara Nelissen, die onlangs een doctoraat in de massacommunicatie afwerkte, in haar steekproef bij 434 jongvolwassenen tussen 18 en 35 jaar, van wie driekwart vrouwen.

“We weten dat jonge mensen en vrouwen sneller en meer voor het vegetarisme kiezen dan al wat oudere mensen en mannen”, zegt Nelissen. Van zo’n groep zou je verwachten dat ze het snelst vlees en misschien ook vis en zuivel zou bannen bij het zoveelste filmpje dat dierenmishandeling in slachthuizen toont. Dat blijkt dus niet het geval te zijn.

Onverdoofd

Recentelijk kregen we veel zulke schokkende filmpjes vol dierenleed te zien. Dierenrechtenorganisatie Animal Rights kwam vorig jaar met undercoverbeelden uit slachthuizen waarop te zien was hoe varkens in een slachthuis geschopt en bij bewustzijn gekeeld werden en hoe koeien elektroshocks kregen en onverdoofd werden gekeeld. Undercoverbeelden bij een pluimveebedrijf toonden zieke, gewonde en veel te dicht opeengepakte scharrelkippen.

De collectieve ontsteltenis is groot. Maar kun je mensen tot het vegetarisme schokken? Dat blijkt tegen te vallen. Nelissen deed haar steekproef, samen met de masterproefstudenten Daphne De Spiegeleer en Pieterjan Desmet, begin dit jaar, na de opeenvolgende slachthuisverhalen in de media. De grote meerderheid van de ondervraagden had de filmpjes op nieuwssites, tv of de sociale media gezien.

En ze schokten wel degelijk. “De meest gerapporteerde gevoelens zijn verdriet, frustratie, haat tegenover de vleesindustrie, machteloosheid en de intentie om minder dierlijke producten te eten. Het doet dus veel met mensen”, zegt Nelissen. “Maar tot ander gedrag leidt het niet meteen. Na een jaar vol dierenleed blijkt het eetpatroon bij de ondervraagden verbazend traditioneel, zelfs bij de jonge en overwegend vrouwelijke groep.”

Ecologische overwegingen primeren

Zo at meer dan één op de vijf op dat moment dagelijks vlees en was zo’n 40 procent niet van plan te minderen met vlees of dierlijke producten. Meer dan een derde voelde geen morele druk om vlees te minderen, en 57 procent voelde geen morele druk om dierlijke producten te minderen. 

Een derde vindt het uitdrukkelijk niet belangrijk dat mensen minder vlees eten. De groep die het laatste jaar veel meer vegetarisch is gaan eten, is klein: 9 procent.

Ook blijkt dat dierenleed en beelden van dierenleed nooit de belangrijkste motivatie zijn van jonge mensen die overwegen minder dierlijke producten te eten. Ecologische overwegingen primeren.

Wanneer Nelissen nog specifieker de vraag stelt of de beelden van dierenleed daarna tot een andere eetpatroon hebben geleid, dan vindt ze een zwakke positieve samenhang met intenties om te veranderen, maar geen direct effect op het gedrag.

Dierenrechtenorganisaties moeten er ook rekening mee houden dat niet iedereen de beelden ziet. Een meerderheid in de steekproef vermijdt bewust vaak of af en toe de gruwelbeelden.

Dat alles wil volgens Nelissen niet zeggen dat er niets aan het veranderen is. Zo geeft één op de drie aan het laatste jaar een beetje vaker voor vegetarische alternatieven te kiezen en is meer dan de helft dat ‘van plan’.

Vastgeroeste overtuigingen

Bovendien is er een indirect effect door de campagnes met gruwelbeelden.

Nelissen: “Hoe meer mensen die zien, hoe belangrijker ze het dierenwelzijn vinden, en dat kan op den duur het eetgedrag veranderen. Het kan de twijfelaars over de streep trekken of vastgeroeste overtuigingen afzwakken. Er verandert dus wel iets, maar het gaat zeer traag en trager dan je zou verwachten na zulke schokkende beelden.”

Activisten zijn niet erg verbaasd.

“We weten inderdaad dat het effect veeleer beperkt is”, zegt Tobias Leenaert, oprichter van vzw Ethisch Vegetarisch Alternatief. “Wat beter werkt, is mensen verleiden om effectief vegetarisch te eten. Een heel lekkere maaltijd zonder vlees of vis overtuigt meer, zeker in combinatie met dit soort acties. Ik zie geen reden om ermee te stoppen, maar het volstaat niet. Het aanbod lekkere alternatieven moet groot genoeg zijn.”

“Dat het geen massaal effect heeft, is niet vreemd”, vindt Gaia-directeur Michel Vandenbosch. “We zijn gewoontedieren en er zijn ook veel campagnes van de vleesindustrie. Toch groeit de groep mensen die minderen en heeft vlees een veel slechter imago dan dertig jaar geleden. Dat komt ook door dit soort acties.”