Turnen voor dummies: waarom gymnaste Simone Biles toch goud won ondanks valpartijen en Nina Derwael favoriete is voor het WK-goud aan de brug

Dirk Van Esser (60) heeft een lange staat van dienst in het turnen. Hij was niet alleen trainer, technisch én algemeen directeur van de Gymfed, maar ook vele jaren internationaal jurylid. Hij is in Qatar om voor Sporza tijdens de live-uitzendingen deskundige commentaar te geven. 

“Dan moet ik eerst terug in de geschiedenis, naar de Spelen van 2004 in Athene. Toen was het scoresysteem dat je maximum tien punten kon verdienen - denk maar aan de perfecte tienen die Nadia Comaneci vroeger kreeg. Zeven van de tien punten kreeg je voor de uitvoering, drie voor de moeilijkheidsgraad. Aan de rekstok waagde de Rus Alexei Nemov zich in Athene aan heel moeilijke elementen - meer dan nodig was om aan die drie punten te komen - maar omdat er kleine foutjes inzaten, kreeg hij een aftrek van punten. Hij won zo geen medaille terwijl gymnasten die een makkelijker oefening deden, beter scoorden. Het publiek snapte daar niets van. De mensen stonden recht in de tribunes en staken hun duim naar beneden. De competitie heeft toen zeker een kwartier stilgelegen en nadien heeft het Internationaal Olympisch Comité (IOC) aan de Internationale Gymnastiekfederatie (FIG) duidelijk gemaakt dat ze hun code moesten aanpassen. De FIG is zo naar een open eindscore gegaan. Alles is nu nauwkeurig omschreven. Benen die wat open gaan: één tiende aftrek. Nog wat meer open: drie tiendes enzovoort.”

“Biles begint op drie toestellen met een moeilijkheidsgraad die minstens één of twee punten hoger ligt dan haar rechtstreekse concurrentes. Als je dat allemaal optelt, dan geeft Biles dat de mogelijkheid om drie, vier of zelfs vijf keer te kunnen vallen en nog aan de leiding te staan.”  

“Omdat ze het niet kunnen, zo eenvoudig is het . Biles heeft een exceptioneel lichaam: 1m43 en heb je haar beentjes al eens goed bekeken? Biles is heel klein en gespierd, net een gummibal. Ze is zo abnormaal sterk, dat ze aan de grond zelfs mannen zou kunnen verslaan. Een gymnaste zoals Biles heb ik nog nooit gezien. Alleen oogt het niet allemaal even mooi, omdat ze zo klein is.”

“Ja, je hebt er snelheid én kracht voor nodig. Ze kan dat gewoon niet. Biles gaat veel hoger dan Nina en omdat ze kleiner is, draait ze meer rotaties. Nina heeft de lichaamsbouw van een ‘normale’ vrouw - haar 1m68 is eigenlijk niet geschikt om te turnen. De meeste van haar concurrentes halen geen 1m50, zoals de drie medaillewinnaars op de allround: Biles, de Japanse Murakami en de Amerikaanse Hurd. Nina is uitzonderlijk door haar gestalte en eigenlijk alleen geschikt voor brug. Op alle andere toestellen is het een gigantisch voordeel als je klein bent.”

“Omdat Nina’s zwaartepunt door haar lengte veel hoger ligt. Als je een muis op een balk laat lopen, dan is dat voor dat beestje een autostrade. Zet daar een olifant op, dan is dat een koord. Zo kan je het vergelijken. Nina is groot, haar evenwicht is sneller weg. Simone zit veel dichter tegen de grond en kan zo moeilijkere elementen uitvoeren. Nina maakt het verschil met haar gratie, choreografie en uitstraling. Het óógt veel mooier. Wat Nina nu wel moet doen en dat gaf ze zelf ook in interviews aan: haar sprong is te makkelijk. Als ze die waarde optrekt en er een dubbele schroef insteekt, dan komt ze acht tiende hoger uit - dan had ze màkkelijk het zilver gewonnen. Maar ze trainde er niet veel op. Er is natuurlijk die angst voor blessures. Met haar rank figuur is ze daar veel gevoeliger voor. Haar armen zijn langer, de hefbomen groter, dat maakt de belasting groter.”

“Ja, het oogt mooier en de afstand tussen de twee leggers is veel kleiner voor haar. Biles moet verder reiken, het is veel nipter voor kleine gymnastes.”

(schudt het hoofd) “Nogmaals: bekijk de benen van Biles. Turnen bij dames is: benen. De grond: benen. De balk: benen. De sprong: benen. De brug is daar atypisch in. De Amerikaanse meisjes zijn altijd heel klein, met sterke benen en dat heeft Nina niet. Daarom heeft ze het altijd moeilijker met acrobatie. De vraag waar haar trainers nu mee zitten en over twijfelen is: wat gaan we  nu met Nina doen. Ze is de beste turnster ter wereld aan de brug, maar wat gaan we er allround mee doen? Als ze echt een olympische allroundmedaille willen in Tokio, dan moeten ze de moeilijkheid aan de sprong verhogen, met een verhoogd risico op blessures. Dat is een dilemma.”

“Jawel, in de allroundfinale zat er een Belgische aan de brug en aan de grond. In principe worden de grote landen niet bevoordeeld. Om over de moeilijkheidsgraad te oordelen, duidt de FIG twee specialisten aan, omdat die zich niet mogen vergissen. Voor de uitvoering worden de zeven juryleden geloot. Maar in de toestelfinales zetelen er geen juryleden die ook een gymnaste in de finale hebben - aan de brug zal er straks geen Belg, Amerikaan of Rus zitten. De jurering is al veel verbeterd, maar ze blijft altijd wel onder vuur liggen. Er loopt nu een project, dat ze in Tokio al gaan toepassen. Een computer filmt de oefeningen en zal onmiddellijk alle verschillende delen die zijn geturnd met de juiste moeilijkheidsgraad inschalen. Die computer kan perfect aangeven of een gymnast bij een handenstand bijvoorbeeld meer dan tien graden overhelt, wat puntenaftrek kost. Het systeem wordt strenger.”

“Ik heb Downie’s oefening nog niet gezien. Als ze begint met een startwaarde van 6.6, dan pakt ze een heel groot risico. En kan ze dan nog dezelfde kwaliteit brengen? Neen, als Nina haar oefening turnt zoals gisteren, dan lijkt het me onmogelijk om haar te kloppen.”

“Onmogelijk. Tijdens de kwalificaties kreeg Biles veel punten voor haar uitvoering maar in de allroundfinale gisteren was het al minder. Maar Nina turnde haar kwalificaties ‘s ochtends en Biles later op de dag - dan zie je de waarheid.”

“De aaneenschakeling van het ene moeilijke element na het andere: dat doet niemand anders. Er is geen enkele stop tussen, wat wil zeggen dat wanneer ze éven uit het ritme raakt, dat het gedaan is.”