Geen grensmuur, geen afzetting, wel nog Obamacare: wat betekent de Democratische winst voor Trump?

Zeker, Trump en de Republikeinen kunnen zich tevreden tonen over de uitslag in de Senaat, waar de partij er enkele zetels bij krijgt en de nipte meerderheid van 51 tegen 49 nog veiliger kan stellen. Mogelijk komen de Republikeinen zelfs uit op 54 zetels, een comfortabele positie.

Maar het Amerikaanse Congres telt twee kamers: in het Huis van Afgevaardigden nemen de Democraten de meerderheid na acht jaar oppositie opnieuw over. De Verenigde Staten zitten nu met een zogenaamd ‘split Congress’. En dat zal de komende twee jaar een stevige reality check voor Trump zijn, aangezien wetten altijd in beide delen van het Congres moeten worden goedgekeurd. De president zal niet anders kunnen dan onderhandelen met de tegenpartij, en de vraag is dan ook of hij daartoe in staat is.

Lees ook : OVERZICHT. Democraten krijgen controle over Huis van Afgevaardigden, maar Republikeinen vergroten meerderheid in Senaat

Het was een van Trumps grootste verkiezingsbeloftes bij de presidentscampagne van 2016: er komt een grote muur op de grens tussen de VS en Mexico, die de volgens Trump massale immigratie moet tegenhouden. Maar twee jaar later is er van de muur, die handenvol geld kost, nog niet veel te merken, op enkele kleine stukken na. Het budget voor extra hekkens en afscheidingen op de grens is wel verhoogd, maar lang niet zo veel als Trump gewild had. 

Nu de Democraten het in het Huis voor het zeggen krijgen, valt te verwachten dat Trumps plannen dan ook helemaal in het water zullen vallen. Een eerste confrontatie komt er mogelijk in december, wanneer het spook van de shutdown opduikt omdat er opnieuw een begrotingsdeadline nadert. Trump zal om meer geld voor de muur vragen, de Democraten zullen dat blokkeren.

Ook andere hervormingen rond immigratie zullen er wellicht niet meer komen, tenzij Republikeinen en Democraten een compromis vinden.

De Republikeinen hebben de afgelopen twee jaar hun best gedaan om de grote hervorming van de gezondheidszorg die de vorige Democratische president, Barack Obama, op touw had gezet, terug te draaien. Delen van de wet zijn verstrengd, maar van een volledige ontmanteling was geen sprake. En dat zal in de nabije toekomst zeker niet meer lukken.

Vraag is ook of de Republikeinen dat nog willen. Onderzoek toonde aan dat gezondheidszorg voor veel kiezers het allerbelangrijkste thema was van deze verkiezingen. Steeds meer Amerikanen zien de voordelen van het systeem in, wat ook de Republikeinen opmerken. Grote, cruciale, onderdelen van de wet lijken daardoor steeds minder ter discussie te staan.

Analisten verwachten dat Trump de handelsoorlog met China gewoon zal verderzetten en daarbij niet al te veel tegenstand van de Democraten hoeft te verwachten. Die partij leunt traditioneel sowieso dichter aan bij de arbeiders en vakbonden, die vaak wel oren hebben naar maatregelen om de Amerikaanse economie te beschermen. Het zijn normaal gezien net de Republikeinen die voor meer vrije handel zijn.

Bovendien is het opleggen van extra handelstarieven een zaak van de Amerikaanse regering, en niet van het Congres.

Met een meerderheid in het Huis hebben de Democraten in theorie de mogelijkheid de impeachment van Trump op te starten. Ze zouden dat kunnen doen als zou blijken dat de president of zijn campagneteam op een of andere manier betrokken was bij de Russische inmenging van de verkiezingen van 2016. Om de procedure te beginnen volstaat een gewone meerderheid.

Maar daarna verhuist het onderzoek naar de Senaat, waar de afzetting uiteindelijk met een tweederdemeerderheid goedgekeurd zou moeten worden. En die horde is onmogelijk. Nooit eerder keurde de Senaat trouwens de uiteindelijk afzetting van een president goed.

De meeste van de Democratische kiezers zijn voorstander van een impeachment, maar de meeste Amerikaanse kiezers willen dat niet: het is als dansen op een slappe koord”, zegt ook KU Leuven-professor en Amerikakenner Bart Kerremans. “Als ze een beetje verstandig zijn, dan zetten ze dat thema in de schaduw, zoals ze in de campagne hebben gedaan.”

Kellyanne Conway, adviseur van Donald Trump, verklaarde vanmorgen al dat Trump niet bang is om afgezet te worden. Ze zei dat de burgers waarschijnlijk niet veel zin hebben in Afgevaardigden “die hun tijd verdoen met onderzoeken, provoceren, proberen bang te maken en mensen te dagvaarden”.

Wel wordt verwacht dat een meerderheid in het Huis zal leiden tot een diepgaand onderzoek naar Trump, zijn belastingen, zijn familie en naar de werking van het Witte Huis. De Democraten krijgen het voorzitterschap van belangrijke commissies in het Huis en kunnen zo nieuwe onderzoeken lanceren. Kerremans verwacht dat de Democraten er zo voor zullen zorgen dat “elke zaak die de regering van Trump in een slecht daglicht kan stellen in de schijnwerpers zal komen. Dat hebben de Republikeinen ook met hen gedaan, en het staat in de sterren geschreven dat de Republikeinen dit nu ook zullen moeten ondergaan.”

Ministers en rechters moeten enkel in de Senaat goedgekeurd worden, en daarmee heeft Trump nog altijd een erg belangrijke troef in handen. Hij mocht de afgelopen twee jaar al twee nieuwe rechters benoemen bij het Federale Hooggerechtshof - laatst nog met Brett Kavanaugh - waarmee hij de balans in het voordeel van het conservatieve kamp kon doen overhellen. 

De kans is niet onbestaande dat de president de komende jaren nog een of meerdere rechters zal kunnen benoemen, waardoor de conservatieve meerderheid nog meer gebetonneerd zou worden. En ook in lagere rechtbanken kan de benoemingscarrousel blijven draaien.

Verwacht wordt dat Trump snel zijn minister van Justitie Jeff Sessions de laan uitstuurt omdat die naar zijn mening niet genoeg tegengas geeft bij het onderzoek naar Russische inmenging in de verkiezingen en Trumps eventuele betrokkenheid daarbij. Met een Republikeinse Senaat kan Trump daarna gemakkelijk een nieuwe kandidaat van zijn keuze laten goedkeuren.

Democraten en Republikeinen zullen moeten samenwerken, als ze nog echt beleid willen voeren. Dat kan in theorie: een gesplitst Congres is niet nieuw in de VS. Ook Obama kon maar twee van zijn acht jaar als president op een meerderheid in beide kamers rekenen, al in 2010 verloor hij het Huis. In 2014 kwam daar ook de Senaat bij.

Maar of er echt samenwerking komt, valt af te wachten. Vooral in de laatste twee jaar van zijn termijn werd Obama gezien als een lame duck-president, een president zonder veel macht en lag het beleid in de VS zo goed als stil. 

Democratisch fractieleider in het Huis Nancy Pelosi, die naar alle verwachting Paul Ryan zal opvolgen als Speaker of the House, verklaarde vanmorgen alvast dat de Democraten in het Congres zullen streven naar compromissen. “Vandaag gaat om meer dan Democraten en Republikeinen. Dit gaat om het herstellen van de grondwettelijke evenwichten in dit land. Maar als we geen gemeenschappelijke basis vinden, dan gaan we voet bij stuk houden”. 

Pelosi beloofde te werken aan een verlaging van de kosten voor gezondheidszorg en van voorgeschreven medicijnen. De Republikeinen lieten al weten daarover met de Democraten te willen samenzitten na de verkiezingen. Ook op andere, kleinere thema's vermoedt professor Kerremans vooruitgang. “Voor infrastructuurinvesteringen zullen de Democraten en Trump een akkoord kunnen sluiten, en ook voor de hervorming van het strafrechtelijk systeem. Daar stonden ze de voorbije twee jaar al dicht bij elkaar.”