Midterms bevestigen vooral de verdeeldheid in de Verenigde Staten

Als de Amerikaanse verkiezingen dinsdag een referendum waren over president Trump, dan hebben ze een helder antwoord opgeleverd: ja en nee. De Democraten heroverden het Huis van Afgevaardigden, waarmee ze een democratisch controlemiddel van de president in handen kregen. De Republikeinen vergrootten hun macht in de Senaat, waarmee ze conservatieve rechters kunnen blijven benoemen. Beide partijen vonden dat ze gewonnen hadden.

Het resultaat is niet eenduidig, maar wel duidelijk: de polarisatie in het land is bevestigd. Na twee jaar presidentschap heeft Donald Trump geen geheimen of verrassingen meer – hij is wie hij is, en dus hebben 100 miljoen Amerikanen dinsdag willens en wetens voor of tegen hem en zijn partijgenoten gestemd. Oordeel: iets meer dan de helft van het land wil van hem af, iets minder dan de helft van het land vindt het prima zo.

De snoeiharde verkiezingspropaganda van de laatste weken, met een angstcampagne tegen immigranten en orwelliaanse leugens over Obamacare, een campagne die uitmondde in niet-ontplofte bommen, een antisemitische schietpartij en een spotje dat zelfs voor Fox News te racistisch was, blijkt dus voor bijna de helft van de Amerikaanse kiezers overtuigend te zijn geweest, of op zijn minst overkomelijk.

Nu is de vraag: hoe zal deze verdeeldheid de komende twee jaar in Washington doorwerken, een periode die in 2020 zal eindigen met nieuwe presidentsverkiezingen, het ultieme referendum over Trump?

Groeiende kloof

Eerst de cijfers. In het Huis van Afgevaardigden krijgen de Democraten volgens de laatste schattingen 222 van de 435 zetels in het Huis van Afgevaardigden, een winst van 27 zetels. In de Senaat krijgen de Republikeinen volgens de laatste schattingen 51 van de 100 zetels, een winst van twee zetels. Dat kunnen er drie worden als ook Florida naar de Republikeinen gaat, maar die uitslag wordt nog betwist door de zittende Democratische senator Bill Nelson. De twee parallelle overwinningen tekent de groeiende kloof tussen de steden en het platteland.

De Democraten veroverden veel districten in de voorsteden van de VS, waar veel gematigde Republikeinse of onafhankelijke (hoogopgeleide) vrouwen overliepen naar de andere kant. De ontmanteling van Obamacare was het belangrijkste thema, maar ook de benoeming van Brett Kavanaugh en de algehele vrouwonvriendelijke houding van Trump en zijn partij waren de belangrijkste redenen. Deze opstandige sfeer, een uitloper van het ongenoegen dat een dag na de inauguratie van Trump begon met de Women’s March, werd nog versterkt door het grote aantal vrouwen dat op deze plekken verkiesbaar was.

In de dorpen en plattelandsgebieden versterkten de Republikeinen hun dominante positie, waardoor ze de senaatszetels van Indiana, Missouri en North Dakota van de Democraten konden afpakken. De rumoerige benoeming van opperrechter Brett Kavanaugh, die door vrouwen was beschuldigd van seksueel misbruik, was daarbij een belangrijke factor. De enige Democratische senator die de zijde van Kavanaugh koos, Joe Manchin, behield zijn positie in het trumpistische bolwerk West-Virginia.

Ook de intensieve verkiezingstournee van Trump lijkt daarbij te hebben geholpen. De kandidaten die Trump hun loyaliteit betuigden, wonnen over het algemeen. De kandidaten die hem op afstand hielden, verloren.

Senaat

De Republikeinse overwinning in de Senaat is iets groter dan voorspeld. Omdat senatoren zes jaar mogen blijven zitten, wordt het voor de Democraten lastiger om de komende jaren alsnog te proberen de Senaat te veroveren, zelfs als er meer Republikeinse staten op het spel staan dan nu het geval was.

Er klinkt dan ook enige teleurstelling door in veel Democratische reacties. De hoop op een ‘blauwe golf’ suddert al een jaar, en dat had nu moeten uitmonden in een duidelijke overwinning. De hoop werd gepersonifieerd door de charismatische bohemien-ondernemer-politicus Beto O’Rourke in Texas, die een dure gooi deed naar de Senaatszetel van de opportunistische rasrepublikein Ted Cruz – maar miste.

Ook twee zwarte zuidelijke gouverneurskandidaten die veel aandacht kregen, Stacey Abrams in Georgia en Andrew Gillum in Florida, verloren van het witte Republikeinse establishment. Abrams heeft overigens nog niet opgegeven: als de winnaar in Georgia onder de 50 procent eindigt, komt er een tweede ronde tussen de top twee. Bij het ter perse gaan waren nog niet alle stemmen geteld.

Daar staat tegenover dat de Democraten zeven andere gouverneurshuizen veroverden, en de meerderheid in zeven staatsparlementen. Met die (lokale) macht kunnen ze gaan toewerken naar een herindeling van de kiesdistricten, waardoor het Huis van Afgevaardigden een eerlijker afspiegeling wordt van de stemverhoudingen in het land. Ook een referendum in Florida, dat bepaalde dat 1,4 miljoen voormalige gevangenen voortaan mogen stemmen, kan grote gevolgen hebben voor de politieke verhoudingen in deze sleutelstaat, en dus in het land.

Maar het belangrijkste directe gevolg van de verkiezingen is de controle die de Democraten kunnen uitoefenen op de regering-Trump. Omdat ze de meerderheid hebben mogen ze de voorzitters van parlementaire commissies leveren, die onderzoek kunnen doen naar de handel en wandel van het Witte Huis. Zo kunnen ze mensen dagvaarden en rapporten opmaken, en veel openstaande vragen over corruptie en machtsmisbruik proberen te beantwoorden.

Stilstand

Daarbij luidt de vraag: hoe ver gaan de Democraten? De nieuwkomers uit de voorsteden hebben hun overwinning aan een gematigde agenda te danken, en zullen, net als bijvoorbeeld de gedoodverfde voorzitter Nancy Pelosi, enigszins in het midden willen blijven. Ook zullen ze met plannen voor infrastructuur en goedkopere medicijnen een hand uitsteken naar de overkant. Maar de progressievere radicalen, zoals Alexandria Ocasio-Cortez, de jongste afgevaardigde aller tijden, lijken frontaal in de aanval te willen. Ook presidentskandidaten uit progressieve staten zullen zich laten gelden. De interne kloof in de partij zal een van de zwakke plekken worden met het oog op 2020.

Trump verkneukelde zich al bij de gedachte aan oppositie – en verheugde zich op Pelosi als voorzitter, een vrouw die bij zijn harde kern weinig geliefd is. Als de Democraten hem gaan onderzoeken gaat hij “hetzelfde doen met hen. Dan komt de overheid tot stilstand.” Daarbij impliceerde de president dat hij de Senaat politiek-gemotiveerd onderzoek laat doen naar de Democraten. En het is hem bij voorbaat duidelijk hoe dat uitpakt. “Zij zijn in de meerderheid, ik geef hen gewoon de schuld”.

Wie dinsdag écht heeft gewonnen, wordt waarschijnlijk pas over twee jaar duidelijk.

Volg De Morgen op Instagram