En toen werd de wereldtitel schaken spannend: wint ‘De rekenmachine’ Caruana of ‘De tovenaar’ Carlsen?

‘Can one kid bring American chess back to the top?’ Die vraag op de cover van het Amerikaanse blad Sports Illustrated vat perfect samen waar de tweestrijd, althans voor Fabiano Caruana, om draait. In de VS is schaken volledig uit de publieke belangstelling verdwenen sinds Bobby Fischer in 1975 weigerde om zijn wereldtitel te verdedigen. Sindsdien slaagde geen enkele Amerikaan er nog in om wereldkampioen schaken te worden. Meer zelfs: geen enkele Amerikaan geraakte de laatste 43 jaar nog in de eindstrijd.

Tot vandaag dus. De komende drie weken neemt Caruana het in Londen in een best of 12 op tegen titelverdediger Magnus Carlsen. Wie een partij wint, krijgt een punt, bij een gelijkspel krijgt ieder een half punt. Wie het eerst 6,5 punten haalt, is de nieuwe wereldkampioen. In de VS hopen ze dat Caruana de titel en het bijhorende prijzengeld van 1 miljoen euro binnenrijft.

Grootste aller tijden

Met Carlsen en Caruana staan voor het eerst in de geschiedenis twee twintigers tegenover elkaar in de finale om de wereldtitel. Favoriet is Caruana niet. Daarvoor oogt het palmares van zijn opponent te indrukwekkend.

Carlsen werd al op zijn 13de grootmeester, werd twee jaar later Noors kampioen, overschreed op zijn 18de de magische grens van 2.800 FIDE-punten en werd op zijn 19de het nummer één van de wereld. Telkens was hij de jongste om die mijlpalen te halen. In 2013 voegde hij daar de wereldtitel aan toe, die hij sindsdien twee keer succesvol verdedigde. Carlsen is met andere woorden een fenomeen. Hij wordt nu al in het rijtje der schaakgroten met Garry Kasparov, Anatoli Karpov en Bobby Fischer geplaatst. Sommigen noemen hem zelfs de grootste aller tijden.

Die faam heeft Caruana (nog) niet. Al was het uitzonderlijke talent ook bij de Italiaanse Amerikaan al van jongs af duidelijk. Hij groeide als zoon van Italiaanse immigranten op in New York, waar hij op zijn vijfde begon te schaken. Op zijn twaalfde verhuisde het hele gezin naar Madrid, omdat hij daar met betere schaakcoaches kon trainen. Twee weken voor zijn 15de verjaardag werd hij de jongste Italiaanse én Amerikaanse grootmeester. Pas in 2015 keerde hij terug naar de VS, waar hij de voornaamste protegé is van schaakmecenas Rex Sinquefield.

Introvert

Bij zijn eerste stapjes op het internationale toneel werd Caruana begeleid door zijn vader, die hem grondig afschermde. Dat maakte dat zijn zoon amper contact had met andere spelers. Nog steeds staat Caruana bekend als eerder introvert, maar hij werd de afgelopen jaren al een pak socialer, onder meer doordat hij zijn coach in plaats van zijn vader meeneemt naar toernooien. 

Carlsen is al jaren dé superster van het internationale schaken. Zijn bekendheid overstijgt zelfs de sport. Zo maakte hij reclame voor onder meer Porsche en G-Star Raw. Voor het kledingmerk schitterde hij in spotjes naast actrice Liv Tyler en model Lily Cole.

Die verschillende persoonlijkheden uiten zich ook in twee heel andere speelstijlen. Carlsen geldt als een tovenaar. Hij speelt intuïtief. Zijn gevoel voor positie is ongeëvenaard. “Hij is de verbeterde versie van oud-wereldkampioen Anatoli Karpov. Bij het snelschaken gaan de stukken binnen een seconde de goede kant op, echt indrukwekkend om te zien”, zegt de Nederlandse grootmeester Anish Giri in de Volkskrant.

Het spel van Caruana is daarentegen gebaseerd op rekenen. Hij speelt als een computer, die een stelling ziet en meteen begint te rekenen.

De dominantie van Carlsen mag de laatste jaren dan wel wat zijn afgenomen, hij is nog steeds de beste en start dus als favoriet. Al betekent dat niet dat Caruana kansloos is. Schaakfans in de VS zitten alvast op het puntje van hun stoel.