Heeft zonnestorm mijnen doen ontploffen tijdens Vietnamoorlog?
Tijdens de Vietnamoorlog in 1972 zijn zonder duidelijke aanleiding op een bepaald moment tientallen zeemijnen ontploft. Volgens een onderzoek dat nu in het wetenschappelijke tijdschrift Space Weather is verschenen, zou een zonnestorm wel eens de boosdoener kunnen zijn.
Op 4 augustus 1972 observeert een vliegtuig van de Amerikaanse marine in amper 30 seconden tijd 20 à 25 ontploffingen in het water voor de haven van Hon La in Vietnam. Verschillende zeemijnen ontploffen zeer kort na elkaar, maar zonder schepen in de buurt, ligt de oorzaak niet voor de hand.
Het gaat niet om een alleenstaand geval. Alles samen blijken 4.000 mijnen te zijn ontploft. Allemaal "magnetische mijnen", dat zijn bommen die geactiveerd worden door een magnetische invloed, als een metalen schip passeert bijvoorbeeld. Het onderzoek van de Amerikaanse marine kijkt al snel in de richting van de zon.
In de jaren 70 is het al bekend dat zonneactiviteit wel degelijk een invloed heeft op het aardmagnetisch veld. De Amerikaanse marine wil zekerheid of zonneactiviteit zeemijnen, die zich onder water bevinden, kan doen afgaan.
Lees verder onder de foto
Uit het onderzoek blijkt uiteindelijk dat de mijnen wel degelijk "met een aan grote waarschijnlijkheid grenzende zekerheid zijn ontploft door een intense zonnestorm". De bevindingen zijn daarna in het archief van de marine beland en pas recent vrijgegeven.
De gebeurtenissen brachten de marine ertoe de mijnen die alleen reageerden op magnetisme, in een versneld tempo te vervangen door exemplaren die ook trillingen of geluiden nodig hadden om te ontploffen.
Wat is ruimteweer?
De onderzoekers van de studie die nu in Space Weather is beschreven, zijn het grotendeels eens met de bevindingen van toendertijd. Rond die tijd in 1972 was er een grote uitbarsting van zonnewind die ook op andere plaatsen in de wereld onheil heeft veroorzaakt. Denk aan elektriciteitspannes en het wegvallen van telefoonverbindingen.
Wel de zon, onze ster, stuurt voortdurend geladen deeltjes rond. Meestal merken we weinig van dat ruimteweer. Een uitzondering hiervan is het poollicht (foto onder) dat wordt veroorzaakt als die geladen deeltjes botsen met de bovenste atmosfeer van onze planeet. Bij een zonnestorm worden erg veel, en vaak erg snel, dergelijke deeltjes uitgestuurd.
Lees verder onder de foto
Gelukkig zijn die zonnestormen vaak niet op onze aarde gericht. Bovendien houdt het magnetisch veld rond de planeet, het aardmagnetisch veld, veel van die deeltjes tegen. Af en toe zijn de omstandigheden wel in ons nadeel en kan het zonneweer meer veroorzaken dan mooie kleuren aan de hemel. En dat is precies wat er in 1972 gebeurd is.
Wat als vandaag grote zonnestorm uitbreekt?
De auteurs van de studie in Space Weather benadrukken dat het belangrijk is om de impact van zonneweer in het verleden goed te bestuderen, zodat we onze meetapparatuur steeds kunnen verbeteren om voorbereid te zijn op eventueel grote zonnestormen in de toekomst.
De grootste zonnestorm die tot nog toe gemeten is, vond plaats in 1859. Toen was het poollicht zover zuidelijk te zien als Cuba. De telegrafieverbindingen tussen de VS en Europa vielen uit en kortsluitingen zouden her en der branden hebben veroorzaakt. In 1859 was de wereld niet zo afhankelijk van complexe communicatietechnologie als vandaag.
Een storm zoals toen, zou vandaag veel meer schade veroorzaken. Communicatiesystemen, gps-navigatie en het internet zouden kunnen uitvallen. Grote zonnestormen kunnen kortsluitingen veroorzaken in grote transformatoren, waardoor de elektriciteit voor lange tijd zou kunnen uitvallen. Zeker als dat op veel plaatsen tegelijkertijd gebeurt, zou het lang kunnen duren vooraleer overal het licht terug aangaat.
