Waarom leven we al lang in "Nooit meer oorlog"?

Ik ben 43 jaar en heb nog geen oorlog meegemaakt. Dat is een uitspraak die minder vanzelfsprekend is dan dat het misschien lijkt. Wie de Boekenbeurs of boekhandel bezoekt, stelt vast dat er heel wat literatuur is over oorlogssituaties van vroeger en nu. En over mogelijke kiemen van nieuwe oorlogen, zoals pijnlijk overtuigend belicht in het boeiende boek  "Tribalization" van Koert Debeuf, met als ondertitel:  "Why War is Coming".

Dergelijke boeken zijn van goudwaarde in een tijd waar getuigen van oorlogsgeweld in onze contreien zeldzamer worden. Net zoals het relaas van journalisten van groot belang is om te wijzen op de dramatiek die oorlogen in zich dragen voor het persoonlijk leven van zoveel gewone mensen. Het boek "Mijn kleine oorlog" van VRT-journalist Rudi Vranckx, naar aanleiding van dertig jaar van journalistiek over het front, is op dat vlak een aanrader.

Op 11 november krijgt al het denken over oorlog een heel menselijk gelaat: we herdenken niet alleen feiten, maar vooral mensen. En we verlangen naar vrede vanuit de gedachte van "nooit meer oorlog".

Vrede is niet te herleiden tot het ontbreken van oorlog omdat dit laatste vaak het gevolg is van een positief project dat mensen met elkaar verbindt. Het feit dat ik in de 43 jaar van mijn leven geen oorlog heb gekend is in belangrijke mate te danken aan het project Europa!

Net zoals mensen de slachtoffers zijn van oorlog, kunnen mensen gangmakers van vrede zijn. De vaders van het Europees project en hun erfgenamen tot op vandaag delen de roeping om vrede te bewaren op het continent. Wat het Europees project sinds haar ontstaan heeft kunnen realiseren is enorm, tot een eenheidsmunt toe. Maar belangrijker dan munt en economie is de vrede die Europa heeft weten te consolideren.

Lees verder onder de foto.

Het is een zeer te betreuren paradox dat het Europaproject vandaag ondermijnd wordt door opkomende partijen van populistische en extreem-rechtse snit. Die verrechtsing binnen Europa creëert een verrechtsing van Europa en dus een groeiend platform voor nationalistisch bepaald eigenbelang en dus conflict.

Vanuit mediatiek oogpunt mogen de gemeenteraads -, Vlaamse en federale verkiezingen het interessantst lijken, in wezen zijn de Europese verkiezingen het meest van belang. Niet alleen omdat in groeiende mate nationale en regionale parlementen in wezen ondergeschikt zijn aan de politieke organen van Europa, maar vooral omdat precies op het Europese niveau conflicten bedwongen kunnen worden en zodoende vrede afgedwongen.

Geen vrede zonder Europa, dat is zeker juist. En het omgekeerde dan: geen Europa zonder vrede? Het project Europa is immers kunnen ontstaan en groeien in een geest van afkeer van oorlog en verlangen naar bestendige vrede. De economische welvaart die daarmee gepaard ging heeft het project ondersteund en de vrede helpen consolideren.

De veerkracht van Europa om zich niet al te zeer te laten pijn doen door conflicten, werd relatief groot maar lijkt aan kracht te hebben ingeboet sinds de financiële crisis van tien jaar geleden en de vluchtelingencrisis nadien. Er is grote nood aan sterk en gedragen leiderschap in verbindende zin (!). Dat Angela Merkel haar afscheid heeft aangekondigd, versterkt de roep naar mensen die op positieve wijze Europa willen dragen en leiden. Waar men de tegengestelde weg bewandelt, komt men terecht bij de argumenten waar Koert Debeuf naar verwijst en dreigt de ondertitel van zijn boek wel eens werkelijkheid te kunnen worden...

De angst voor oorlog is niet ongegrond in tijden van groeiend autoritair leiderschap, van ongelijke waarde die aan mensen wordt gegeven en van afnemende klemtoon op het algemeen belang. De hoop op blijvende vrede is vandaag des te belangrijker.

Wat de geschiedenis en de Boekenbeurs alvast laten zien, is dat één persoon volstaat om oorlog te beginnen, terwijl een gemeenschap nodig is om vrede te schragen.

Het intrigeert me dat professor Jonathan Holslag zijn vuistdikke boek "Vrede en oorlog", met een overzicht van drieduizend jaar conflictgeschiedenis wereldwijd, afsluit met te wijzen op twee zaken die noodzakelijk zijn om conflict en oorlog de pas af te snijden, namelijk gevoeligheid en nederigheid.

Mensen zijn wie ze zijn en in de wereld is macht nu eenmaal een belangrijke factor, maar zonder gevoeligheid en nederigheid kan het slechtste in de mens naar boven komen en de wereld om zeep gaan. Positief verwoord: gevoeligheid en nederigheid zijn stapstenen naar vrede. Bij deze een pleidooi voor meer gevoeligheid en nederigheid in Europa, op alle niveaus.

En sta me toe als theoloog hier nog een PS aan toe te voegen vanuit de geschiedenis van het christendom. Weet u waarover het langste hoofdstuk van de kloosterregel van Sint Benedictus gaat? Over de nederigheid. Misschien mag Sint Benedictus als een van de patroonheiligen van Europa ook vandaag inspireren ...