COP24: wat staat er op het spel op de 24e klimaatconferentie in Katowice?
Vandaag start COP 24 (Conference of the Parties) in het Poolse Katowice. Waarnemers noemen het één van de belangrijkste klimaatconferenties na die van Parijs drie jaar geleden. Na Katowice zouden alle landen in principe moeten weten hoe ze hun klimaatplannen moeten uitvoeren. Een overzicht in 5 vragen:
1. Waarover gaat deze conferentie?
De onderhandelaars en de ministers zullen in de eerste plaats de spelregels voor het klimaatakkoord van Parijs vastleggen. Daar is vorig jaar op de COP in Bonn al werk van gemaakt. Maar dit jaar zou dat reglement (“Paris rulebook”) rond moeten zijn. De spelregels leggen onder meer vast hoe de landen moeten rapporteren: welke gassen ze moeten rapporteren, hoe ze de uitstoot moeten meten, wanneer ze dat moeten doen en zo meer.
Katowice is ook het orgelpunt van een lange reeks informele gesprekken van alle deelnemende landen, de zogeheten Talanoa-dialogen. Het doel van die gesprekken is om de kloof te overbruggen tussen wat nodig is en wat de landen beloofd hebben om te doen. Volgens het Milieuagentschap van de Verenigde Naties moeten we vijf maal meer doen dan wat in de nationale klimaatplannen staat om de opwarming te beperken tot 1,5 graad Celsius.
In Katowice wordt een duidelijk signaal verwacht dat de landen een tandje gaan bijsteken. Zo'n signaal kwam afgelopen week al van de Europese Commissie. Die stelt voor dat Europa tegen 2050 klimaatneutraal wordt. Het voorstel moet natuurlijk nog worden goedgekeurd.
Een onderwerp dat al jaren als een hete aardappel van de ene conferentie naar de andere wordt doorgeschoven, is de financiering. Op de COP van Kopenhagen is afgesproken om vanaf 2020 de ontwikkelingslanden jaarlijks te steunen met 100 miljard dollar( 88 miljard euro). De onderhandelingen over dat fonds, over wie wat zal betalen en wie wat krijgt, verlopen moeizaam. Er is ook onduidelijkheid over hoeveel er precies in het fonds. De OESO spreekt van 54,4 miljard dollar in 2017, maar noord-zuidbewegingen vinden dat overroepen.
Deze kwestie maakt de onderhandelingen er niet eenvoudiger op. De groep van ontwikkelingslanden is minder bereid om inspanningen te doen als het fonds een loze belofte blijft. Bovendien vragen ze ook compensaties voor de al geleden schade door de opwarming. De rijke landen erkennen die claim. Maar wie doet een duit in het zakje? De Verenigde Staten hebben alvast 2 miljard dollar die president Obama had toegezegd, geschrapt.
Tenslotte zoekt gastland Polen ook nog de steun voor een paar bezorgdheden. Je kan die kort samenvatten in: ""jobs, bossen en bussen". Katowice ligt in het hart van de steenkoolindustrie. Polen wil klimaatinspanningen doen, maar vraagt ook voor een rechtvaardige overgang (‘just transition’) waarvan de mijnwerkers niet de dupe worden. Daarnaast vraagt het aandacht voor het beheer en behoud van bossen èn de uitbouw van het elektrisch transport. Polen is namelijk volop bezig om het transport te elektrificeren.
2. Wie neemt er deel aan COP24?
In principe nemen alle 190 landen deel. Ook de Verenigde Staten dus, hoewel president Trump uit het klimaatakkoord van Parijs wil stappen. Elk land stuurt naast de minister van milieu een delegatie van onderhandelaars, technici, secretariaatsmedewerkers en wetenschappers. Bij elke delegatie horen ook vertegenwoordigers van het middenveld: milieubewegingen, vakbonden, werkgeversorganisaties, de noord-zuidbeweging, de jeugdraad enz.. Voor hen zijn ook speciale expositieruimtes voorzien waar ze hun boodschap kwijt kunnen.
Daarnaast volgen een paar duizend journalisten de COP. Gastland Polen verwacht zo’n 20.000 deelnemers.
3. Wat gebeurt er allemaal op de conferentie?
De cocktail van alle deze spelers maakt van de COP het grootste diplomatieke circus ter wereld. Terwijl de onderhandelaars de eerste 10 dagen aan de teksten schaven, vinden in de rand van deze gesprekken tientallen activiteiten plaats: manifestaties, persconferenties, debatten en voorstellingen van nieuw wetenschappelijk onderzoek.
Vanaf dinsdag (11/12) zakken dan de ministers van leefmilieu af om knopen door te hakken. Dit jaar zal vrij uitzonderlijk ook in het begin van de conferentie (3 december) een zogeheten High Level Segment plaatsvinden. Dat is een formeel moment waarop staats-en regeringsleiders duidelijk maken dat hun land er het beste van wil maken. Voor ons land zal federaal minister van Leefmilieu en Duurzame Ontwikkeling Marie-Christine Marghem de honneurs waarnemen.
4. Waarom duurt het allemaal zo lang?
Er zijn verschillende redenen waarom deze gesprekken een eeuwigheid lijken te duren, of toch al meer dan één generatie (de eerste klimaatconferentie in Genève dateert van 1979).
Er staan bijzonder veel belangen op het spel. De hele economie moet radicaal veranderen. De sectoren die welvaart en vooruitgang hebben gecreëerd dreigen dinosaurussen te worden. Landen met grote steenkool-, olie-en gasvoorraden hebben in het verleden alles uit de kast gehaald om het proces te vertragen. Grote mijnbouwers, olie-ontginners, autoconstructeurs hebben jaren op de rem gestaan.
De berg van onderwerpen is gigantisch. En technisch: voor elk deelthema moet een juiste en heldere formulering worden gevonden. Onderhandelaars kunnen maanden bezig over het gebruik van woorden als “shall, will, must”, elke nuance telt. Bovendien gaat het om afspraken die eensgezind, in consensus, moeten worden gemaakt. Een land dat wil dwarsliggen kan de onderhandelingen behoorlijk vertragen. Wat niet automatisch wil zeggen dat dat ook gebeurt.
De Verenigde Staten bijvoorbeeld, die uit het akkoord willen stappen, zullen zich in Katowice veeleer afzijdig houden stelt Peter Wittoeck, hoofd van de Belgische delegatie: “We hebben dat vroeger ook gezien dat de Amerikaanse delegatie een passieve rol speelt zonder echt dwars te liggen.” En voegt hij eraan toe, “de VS zal ook pas officieel na de verkiezingen van 2020 uit het akkoord kunnen stappen.”
5. Wanneer is de conferentie geslaagd?
De belangrijkste opdracht van de conferentie is de ‘Paris rulebook’, het geheel van spelregels. Want zonder die regels kunnen de landen niet aan de uitvoering van hun klimaatplan beginnen. Die regels moeten helder, duidelijk en ondubbelzinnig zijn en geen ruimte voor achterpoortjes laten. Het is een heel technische top zegt Jos Delbeke, voormalig klimaatdirecteur van de Europese Commissie, “dus laat ons eerst maar zorgen dat ieder land doet wat het beloofd heeft te doen tegen 2030. Het aanscherpen van de doelstellingen lijkt me niet de prioriteit vandaag.”
Het is een heel technische top, dus laat ons eerst maar zorgen dat ieder land doet wat het beloofd heeft
Drie jaar geleden, in Parijs, was er veel goodwill om de opwarming aan te pakken. Maar die bereidheid is getaand. De Verenigde Staten, Australië en Brazilië hebben de hakken in het zand gezet. Toch hopen de onderhandelaars dat COP24 een krachtig signaal geeft om de klimaatplannen serieus op te krikken. Dan hebben de landen 2 jaar de tijd om hun ambitie te herbekijken en zo dichter bij de doelstellingen van Parijs te komen, namelijk de opwarming ver onder de 2 graden Celsius houden.
"Het gaat hier om de geloofwaardigheid van de internationale gemeenschap", zo stelt delegatieleider Wittoeck.
In ieder geval, stof genoeg voor nachtelijke onderhandelingen.