Vrienden met je ex: kan het écht?

“Vrienden blijven met je ex is een idee dat vooral in onze maatschappij heerst”, steekt Hilde Toelen, psycholoog, seksuoloog en psychotherapeut bij het Centrum voor Klinische Seksuologie en Sekstherapie van het UZ Gasthuisberg in Leuven van wal. “In andere culturen bestaat het bijvoorbeeld niet dat een man en een vrouw die een koppel vormen ook vrienden moeten zijn. Wij daarentegen, verlangen daar wel naar. Hier heerst dat je moet samenzijn uit liefde. Daarom dat je ook hier veel meer koppels ziet die uit elkaar gaan, maar wel nog vrienden proberen te blijven.”

Maar is het ook zo makkelijk om vrienden te blijven met je ex? Daarvoor moet je eerst kijken naar hoe de relatie zelf was en hoe ze ontstaan is volgens Toelen. “Een relatie bestaat altijd uit twee componenten: de fysieke intimiteit die zowel seks als andere intieme aanrakingen inhoudt. Het zijn die kleine dingen die maken dat je lief je lief is en die je niet bij iemand anders doet. Daarnaast heb je de emotionele band. Je partner is degene op wie je kan rekenen als het slecht gaat, maar ook met wie je blijdschap deelt. Hij of zij is je soulmate als het ware. Sommige koppels beginnen een relatie vanuit de fysieke aantrekkingskracht. Daar speelt een hoge lustfactor, maar als ze ook emotioneel klikken, uit zich dat vaak in een langdurige relatie. Bij anderen is het fundament eerder emotioneel, de fysieke aantrekking is dan wel aanwezig, maar is niet de basis van de relatie.”

Om te weten te komen of je na een breuk vrienden kan blijven met je ex, moet je dan ook kijken naar welke component bij jullie het sterkst was. “Als je als koppel uit elkaar gaat omwille van iets dat op emotioneel vlak niet klikt, bijvoorbeeld na een ruzie of als jullie andere ideeën hebben over bepaalde zaken, maar de aantrekking blijft, dan is het fundament van de relatie niet stuk. Als de passie blijft oplaaien, is het dan ook erg moeilijk om een echte vriendschap op te bouwen. Is het fundament daarentegen emotioneel, dat zijn vaak koppels die uit elkaar gaan omdat het fysieke niet sterk genoeg is, dan is een vriendschap wel mogelijk. Daar loop je niet het risico dat het verlangen opnieuw opflakkert.” Al kan die emotionele band wel voor problemen zorgen in de nieuwe relatie volgens de relatietherapeute. “De sterke emotionele band met je ex kan als bedreigend aanvoelen voor je nieuwe partner. Die hoopt om jouw nummer 1 te zijn, zowel op fysiek als emotioneel vlak, maar uiteraard is het moeilijk om op te boksen tegen een jarenlange relatie waarbij de partners elkaar door en door kennen.”

Wil je nog goede vrienden blijven met je ex-partner, moet er volgens Toelen ook aan een aantal voorwaarden voldaan worden. Zo vertelt de relatietherapeute dat je eerst moet nagaan of een van de twee partners nog iets voelt voor de andere. “Een van de belangrijkste voorwaarden om van je ex een vriend te maken, is dat jullie allebei geen gevoelens meer koesteren voor elkaar. Heeft een van de twee nog hoop dat het goed komt, is het erg moeilijk een vriendschap op te bouwen. Want houden jullie dan nog veel contact, dan wakker je de hoop van de ander nog meer aan. Als je weet dat de andere nog gevoelens heeft, negeer hem of haar dan niet, maar hou wel afstand. Helemaal contact verbreken hoef je zeker niet te doen. Op een gezamenlijke feestje mag je dus gerust vragen hoe het gaat. Maar als je ex altijd de eerste is wie je belt als er iets is, hou je te weinig afstand, waardoor je ex blijft hopen dat het weer goed komt. Dat is dus een absolute don’t. Wees duidelijk en leun niet meer op je ex zodra jij in de shit zit.”

Een vriendschapsband met je ex heeft ook een grotere kans op slagen als jullie motivatie gelijkloopt. Hilde Toelen: “De ene ziet vriendschap als een manier om de partner rustig los te laten, wil negatieve emoties vermijden en denkt dat het afscheid minder pijn zal doen als een bruuske breuk vermeden wordt. De andere hoopt dan weer dat de partnerrelatie zich zal herstellen en aast op een pauze, wat je geen vriendschap kan noemen. En ook bevriend blijven uit schuldgevoel is geen basis voor een echte vriendschap, want wie dat doet gaat uit van een negatief gevoel, niet van een intern gedreven motivatie om bij de ander te zijn.”

Om nog meer hartzeer te vermijden, kan je dus maar beter eerlijk zijn over de drijfveer achter jullie vriendschap. “Delen jullie hetzelfde verwachtingspatroon? Zijn er geen bijbedoelingen? En willen jullie oprecht een vriendschap opbouwen die niet in de weg staat van jullie toekomstige relatie(s)? Succes! Zie jij in je ex nog steeds je exclusieve steun en toeverlaat en bel je hem of haar tweemaal per week op om lief en leed te delen? Of zijn jullie vrienden die deel uitmaken van dezelfde vriendengroep en aan de toog fijn kunnen praten? Dat zijn heel andere dynamieken en het is maar de vraag welke houdbaar is. In hoeverre wens je exclusiviteit in je vriendschapsrelatie? Maar ook: in hoeverre loopt jullie definitie van vriendschap gelijk op? Je kan bedrogen uitkomen als jij hoopt op onvoorwaardelijke steun, terwijl je ex al blij is wanneer hij of zij je op een pintje kan trakteren. Als jullie voor vriendschap kiezen, durf dan jullie definitie ervan uit te spreken, zodat jullie ook hier op dezelfde golflengte zitten.”

De volgende stap is kijken wat je je huidige partner vindt van de invulling van jullie vriendschap. “De nieuwe partner mag jullie vriendschap absoluut niet als een bedreiging zien. Je moet je nieuwe geliefde dus laten voelen dat hij of zij nu op de eerste plaats komt, zowel op emotioneel als fysiek vlak. Alleen dan is er ruimte voor vriendschap met je ex.”

Tot slot nog de vraag die waarschijnlijk op veel lippen brandt: seks met je ex, kan dat nog? Volgens Toelen is het antwoord zowel ‘ja’ als ‘nee’. “Seks met je ex heeft voor- en nadelen. Het voordeel is dat je elkaar goed kent, weet wat je kan verwachten en hoe de seks zal zijn, waardoor het dus op zich erg goed kan aanvoelen om nog te vrijen met je ex. Toch kan dat alleen op voorwaarde dat beide partners geen gevoelens meer hebben en de frequentie uiteindelijk vermindert. Heb je nog regelmatig seks met elkaar, kan het namelijk zijn dat de emotionele band opnieuw oplaait bij een van beiden waardoor je je in de gevarenzone begeeft. Bovendien maakt seks met je ex het moeilijker om een nieuwe relatie op te bouwen. Denk dus goed na over een status als ‘friends with benefits’. De lijn tussen een partnerrelatie en een vriendschap is al heel dun, seks maakt ze nog fragieler.”

Het mag duidelijk zijn: bevriend blijven met je ex is niet makkelijk. Maar wat is dat wel in het relationele moeras? Hilde Toelen: “Iedereen is op zoek naar wat hoort en niet hoort, naar wat de regels zijn. Maar er zijn er geen. Godsdienst legt er nog wel wat op, maar we luisteren er niet meer naar. En we hebben ook de keuze of we ons tegen de regels van onze ouders verzetten of niet. Dus waar moet je nu vanop aan?” Moraal van het verhaal: beslis voor jezelf of je een oprechte vriendschap met je ex aankan en toets af of jullie op dezelfde golflengte zitten. Als het lukt om met je ex een vriendschapsband op te bouwen, heb je er misschien een vriend(in) voor het leven bij.