Geen enkele verpleegkundige studeert af in 2019. Stevenen we af op een tekort?

Stel: je ligt in het ziekenhuis en drukt op het belletje om een verpleegkundige te roepen. Niemand daagt op om je te helpen. Of je operatie moet worden uitgesteld omdat er geen personeel genoeg is om de chirurg bij te staan. Het zijn doembeelden waar we misschien dichter bij staan dan we denken.

De ziekenhuizen, maar ook de woon-zorgcentra, kreunen al geruime tijd onder een tekort aan verpleegkundigen. Die situatie zal volgend jaar wellicht nog verergeren. Onder Europese druk verlengde de Vlaamse regering de studieduur van de bacheloropleiding verpleegkundige van drie naar vier jaar. Daardoor studeert in juni 2019 geen enkele bachelor af. 

De enige instroom die er nog zal zijn, is die uit het hoger beroepsonderwijs, de zogenaamde HB05 (vroeger A2). Dat zijn waardevolle krachten, maar ze mogen niet alle taken van een bachelor uitvoeren.

De sector weet al enkele jaren dat het ernstige probleem er zat aan te komen en probeerde zich erop voor te bereiden. Dat is lang niet overal gelukt. 

Verpleegkundige is al jaren een knelpuntberoep. De verlenging van de opleidingsduur komt dus boven op een al groot structureel tekort. Uit de voorlopige resultaten van een rondvraag door Zorgnet-Icuro, de koepel van Vlaamse ziekenhuizen en woon-zorgcentra, blijkt dat ongeveer de helft vreest voor problemen.

Ongezonde concurrentie

Al zijn die problemen niet overal even groot. Het UZ Gent begon twee jaar geleden met de voorbereiding. Het ziekenhuis werkt, net als de andere UZ’s, voornamelijk met bachelors verpleegkunde. Volgens zijn prognose toen zou het volgend jaar 20 bachelors te kort komen. Dat is zowat het equivalent van een hele afdeling. 

En dus schoot het ziekenhuis in actie, legt directeur verpleging Rik Verhaeghe uit. “We zijn begonnen met boven op de normale aanwervingen 20 mensen extra aan te nemen. Dat is voor een groot stuk gelukt. We gingen van start met een grote wervingscampagne, de ‘War on Talent’. Daarbij zetten we vooral de opleidingsmogelijkheden in ons UZ en de stimulerende werkomgeving in de verf.”

Ook andere ziekenhuizen en woon-zorgcentra probeerden zo goed en zo kwaad als dat ging een reserve aan te leggen. De kleinere ziekenhuizen en centra blijken het daarbij een pak lastiger te hebben. 

“De concurrentie tussen ziekenhuizen is op dit moment echt niet meer gezond”, stelt de hr-directeur van een kleiner ziekenhuis die de naam ervan liever niet vermeld ziet. “En de kleintjes dreigen het onderspit te delven. Topziekenhuizen kunnen inderdaad uitpakken met een stimulerende omgeving en de samenwerking met topdokters. Dat kunnen ziekenhuizen als het onze veel minder. Dus vissen wij achter het net.”

Wervingscampagnes zijn niet altijd voldoende om het tekort aan te vullen. Zeker niet in Antwerpen, waar verhoudingsgewijs meer ziekenhuizen op een kluitje zijn en waar de uitstroom uit de hogescholen kleiner is dan in andere regio’s. Bij Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA), een fusie van negen ziekenhuizen, staan momenteel 100 vacatures voor verpleegkundigen open. 

“We kijken vooral naar welke taken ook door niet-verpleegkundigen kunnen worden gedaan. Zoals administratieve taken of het vervoer van patiënten”, stelt Diederik Van Noten, algemeen directeur hr en communicatie bij ZNA. “We zijn ook geïnteresseerd in werkzoekenden die niet meteen de juiste vorming of talenkennis hebben, maar die wel kunnen worden ingeschakeld voor die taken.”

Of dat op korte termijn het acute tekort zal opvangen, is de vraag. Zorgnet-Icuro herhaalt de vraag naar een globaal loopbaanpact voor zorgberoepen, waarbij vooral de nadruk ligt op het aantrekkelijker maken van het beroep.