“Een zwarte mag blijkbaar niet rechts zijn”: Assita Kanko en Darya Safai over hun keuze voor N-VA

“Ik vertrek straks op skireis met mijn dochter. Zij wilde dat zo graag, maar ik heb dat nog nooit gedaan. Doodsbang ben ik.” Assita Kanko doet enthousiast haar plannen voor de feestdagen uit de doeken. Zo enthousiast dat een lok van haar lange haren verstrikt raakt in de kerstboom achter haar. Darya Safai maakt hem voorzichtig los en legt hem weer goed. “Vrouwen moeten elkaar helpen.” “Altijd.” Een spontane knuffel volgt. En vervolgens nog een extra lange – voor de fotograaf, voor het geval hij het moment gemist zou hebben.

Het is hun eerste interview samen, maar ze vullen elkaar blindelings aan. Hoewel het profiel van de ene haast een duplicaat is van dat van de andere, is van enige concurrentiedrang geen sprake. Allebei zijn ze vrouwenrechtenactivist, allebei nemen ze geen blad voor de mond en allebei hebben ze een bewogen levensverhaal. Het verschil: Safai trad begin dit jaar als politieke maagd toe tot N-VA, Kanko verruilde in december de MR voor de Vlaams-nationalisten.

Met veel bagger op sociale media tot gevolg. Want een Iraanse vluchtelinge die hier asiel aanvroeg en kreeg, en een Burkinese die op haar vijfde genitaal verminkt werd en via gezinshereniging naar ons land kwam: de goegemeente kreeg het niet gerijmd met een partij wier migratiekoers zienderogen verhardt.

Wat deed jullie kiezen voor N-VA?

Assita Kanko: “De waarden van de verlichting. De gelijkwaardigheid tussen vrouw en man, de vrijheid van denken; N-VA verdedigt die nog echt. Ze durven ook te zeggen dat wetten boven religieuze dogma’s staan.”

Er zijn weinig partijen die niet voldoen aan die omschrijving.

Darya Safai: “Jij denkt dat, maar er is een verschil tussen zeggen en doen. Ik zie partijen die iedere zomer weer het recht op het dragen van een boerkini verdedigen. Dan zeg je dus dat je de man en de vrouw niet gelijkwaardig vindt. De partij die op dat moment haar mond durft opendoen, dat is de enige die echt voor onze waarden opkomt.”

Kanko: “Onder het mom van religie of culturele traditie mag er volgens andere partijen toch een loopje genomen worden met onze waarden. Zo werkt het niet. We moeten streng zijn, ook voor nieuwkomers.

Safai: “Klopt helemaal. Ik kwam in Vlaanderen aan en ik wilde erbij horen, omarmd worden. Het inclusieve nationalisme van N-VA doet dat. Het is een partij die de taal, cultuur, identiteit en waarden gebruikt als bindmiddel om zo een harmonieuze maatschappij op te bouwen, in plaats van een defecte multiculturele samenleving die bestaat uit verschillende eilandjes waar mensen naast elkaar leven.”

De bikkelharde onlinecampagne over het migratiepact was nochtans heel reëel. Daar viel weinig warmte te bespeuren.

(heel snel en in koor) “Dat was een fout.”

Safai: “Bart De Wever zelf heeft dat onmiddellijk verkondigd en de campagne is offline gehaald.”

Kanko: “Dat siert hem ook. Hoeveel partijleiders kent u die een fout durven toe te geven? Ik vind dat sterk.”

Hebben jullie het dan niet moeilijk wanneer jullie Theo Francken soms horen? Het is vaak zoeken met een vergrootglas naar wat het verschil nog is met Vlaams Belang.

Safai: “Ik sta volledig achter het beleid dat Theo gevoerd heeft. Misschien dat er tussen al zijn tweets één of twee zitten die anders geformuleerd hadden kunnen worden. Bij iemand die zoveel tweets verstuurt, kan het soms voorkomen dat er tweets verkeerd geïnterpreteerd worden. Hij heeft ook altijd achteraf verduidelijkt wat zijn bedoeling was. Maar je mag je ogen niet sluiten voor al die mensen die Theo Francken geholpen heeft.”

Kanko: “Kijk eens hoeveel humanitaire visums Theo heeft uitgereikt? Hij heeft veel goeds gedaan.”

Maakt dat dan zijn uitspraken goed voor jullie?

Kanko: (lacht) “Ik denk dat het is zoals Jan Jambon onlangs zei: dat Theo best even zou wachten voordat hij op de verzendknop duwt wanneer hij een tweet geschreven heeft. Maar dat geldt niet alleen voor Theo, dat geldt voor iedereen op sociale media. Als hij iets post, is het land te klein. Maar hoor je al die mensen wanneer het gaat over iemand van N-VA? De verwensingen die ik over me heen heb gekregen de laatste weken, gewoon omdat ik voor N-VA kies: alsof ik niet voor mezelf kan denken, omdat ik vrouw ben en zwart. Ik wil het allemaal niet herhalen, want het is onversneden racisme. En niemand klaagt dat aan. Niemand.”

Er is een dubbele standaard?

Kanko: “Zeker. Ik had ze graag gehoord, de ayatollahs van het antiracisme. Maar blijkbaar is het normaal dat dit mij overkomt. Een zwarte mag blijkbaar niet rechts zijn.” 

Safai: “Zodra je bij N-VA gaat, is blijkbaar alles gepermitteerd.”

Kanko: “Niemand is naar Unia (Interfederaal Gelijkekansencentrum, red.) gelopen om aan te klagen hoe erg het is wat ons overkwam.”

Safai: (schamper) “En mocht dat wel zo zijn, dan zou Unia de zaak onmiddellijk gesloten hebben.”

Raken die opmerkingen jullie?

Safai: “Natúúrlijk.”

Kanko: “Het doet bijzonder veel pijn. Jammer genoeg gaat het nooit over de inhoud, altijd over je persoon. Discussieer met mij over defensie en staatsveiligheid, over mijn socio-economische standpunten. Maar behandel me niet als een klein meisje dat gestuurd moet worden. Ik ben ontembaar, ik wil mijn eigen ding doen. Mijn familie weet hoe moeilijk ik het heb met de beledigingen. Daarom deed het me ook zoveel deugd dat mijn zusje me deze week zei: Jij bent een leeuwin. En een leeuwin kijkt niet achterom wanneer de honden blaffen.”

Safai: “Ik heb in het verleden zelfs doodsbedreigingen gehad. Die komen dan in mijn geval uit de hoek van de moslims, omdat ik de sharia aanvecht en de vrouwenrechten verdedig. Ik ben daar nooit mee naar de politie geweest, al weet ik nu dat ik dat beter wel gedaan had. Ik was gewoon zo geëmotioneerd. Ik kon er niet bij dat de mensen die altijd zo de mond vol hebben van verdraagzaamheid, me niet beschermden. Maar ik heb nooit overwogen om mijn mond te houden. Ik heb in de gevangenis van de ayatollahs gezeten. Had ik mijn strijd ooit willen staken, had ik het toen wel gedaan.”

Kanko: “Racisme is altijd verkeerd. Dat moeten we al-tijd bestrijden, wie het ook overkomt.”

Racisme is niet relatief?

Kanko: “Slachtoffers weten dat heel goed, hoe echt racisme is. Maar het wordt wel relatief, door de non-reacties van die zogenaamde antiracisten. Door hun selectieve verontwaardiging.”

Safai: “Voilà! Zo is dat!”

Toch is het Liesbeth Homans die vond dat racisme wél relatief is.

Kanko: “Liesbeth Homans is tegen racisme, dat weet ik. Ik denk dat zij bedoelt dat sommige mensen racisme aanhalen als argument voor alle tegenslagen. Streng zijn tegen wangedrag is geen racisme.”

Safai: “Ook niet elke kritiek op de islam is racisme. Als je geen kritiek meer mag hebben op de onderdrukking van de vrouw in de islam, hoe wil je dan dat hun situatie ooit verbetert? 

“Ik weet waarover ik praat. Als ik nu meisjes in mijn tandartsstoel krijg die van kop tot teen bedekt zijn, beleef ik de pijn van mijn kindertijd opnieuw. Op de eerste schooldag moest ik plots een lange broek, lelijke mantel en hoofddoek aan. Ik was zes jaar en ik zag hoe mijn leven veranderde, terwijl mijn buurjongen zijn gewone kleren aan mocht houden en zijn leven hetzelfde bleef. Vanaf mijn negende mocht ik niet meer lachen. Een goed meisje doet dat niet, zeiden ze. Vanaf mijn elfde mocht ik niet meer fietsen, want het geslachtsdeel van een vrouw mag niet in aanraking komen met een zadel. Zo vernederend. Herleid worden tot je geslachtsdeel. Dat mogen we de meisjes die na ons komen echt niet meer aandoen.” 

Kanko: “Ik ben ook opgegroeid in een islamitische omgeving. Mijn vader was niet gelovig, maar moest zich bekeren om met mijn moeder te mogen trouwen. En dan nog mocht het niet, hij was voor mijn grootouders niet moslim genoeg. Mijn moeder is dan op haar twintigste expres zwanger geworden van mij zodat ze toch bij hem kon zijn. Mijn grootvader was een wahabiet en zijn vrouwen, want hij had er twee, droegen een boerka op vrijdag. Als we bij mijn grootouders waren, moest ik ook een hoofddoek dragen en om vijf uur opstaan om samen met de andere meisjes te koken voor iedereen. De jongens mochten gewoon blijven liggen en overdag spelen. Op een keer ben ik er gewoon gaan lopen en terug naar huis gevlucht.

“De onderdrukking thuis is de grond geweest voor mijn activisme. We moeten vrouwen leren opkomen voor zichzelf en kritisch leren denken. Natuurlijk mag je je religie beleven, maar religie beleef je thuis. Een hoofddoek heeft geen plaats achter het loket van het stadhuis. Ook niet als zogenaamd fashion statement. Dat is het niét. Een hoofddoek wil zeggen: jij bent onderdanig aan de man. En als mannen hem zo mooi vinden, dat ze hem dan zelf dragen.”

Geloven jullie de vrouwen dan niet die zeggen dat ze hun hoofddoek uit vrije wil dragen?

Safai: “Een hoofddoek dragen leer je. Je zult nooit op een onbewoond eiland geboren worden en rond je vijftiende of achttiende plots denken: (grijpt naar het hoofd) “Waar is mijn hoofddoek? Ik heb behoefte aan een hoofddoek.” Als je een goede, bescheiden vrouw wil zijn, zegt de islam, dan draag je een hoofddoek. En als meisje weet je, dat als je een man wil vinden, je je zo zal moeten gedragen. Hoe kun je dan van een vrije keuze spreken? Een hoofddoek is iets religieus, en in een religie spreekt men van plichten en gehoorzamen. Niet van rechten.”

Kanko: “Weet je hoeveel vrouwen zich niet kunnen kleden zoals Darya en ik? Hoeveel vrouwen hier niet zouden kunnen zitten, omdat ze daar toestemming voor moeten krijgen? Ik ben me daar altijd van bewust.”

Safai: “Ik zie dat voortdurend in mijn praktijk. Er was eens een meisje met hoofddoek dat kwam solliciteren als tandartsassistent. Maar bij het begin van het gesprek verkrampte ze meteen. “Ik moet weg. Ik mag hier niet zijn”, zegt ze. Ze had door het raam haar broer zien staan, die was haar blijkbaar gevolgd. Ze mocht van haar familie niet werken.”

Heeft een vrouw met hoofddoek een plaats binnen N-VA?

(lachen ongemakkelijk en kijken elkaar aan) Safai: “De vraag is of die vrouw zich thuis voelt bij N-VA. Wie gelooft in de waarden van de verlichting kan geen hoofddoek dragen.”

Kanko: “Zou ik een plaats hebben bij de socialisten, met mijn ideeën over de waarden van de verlichting?”

U zit nu wel bij de Vlaams-nationalisten. In een essay uit 2010 noemde u nationalisten nog ‘slecht voor Vlaanderen’. ‘Voor de nationalisten ligt de schuld, de bron van alle problemen, bij de andere. De Waal, de Brusselaar, de migrant’, schreef u. En ook: ‘De anderen, dat zijn ook de allochtonen. Over hen horen we de meest ongelooflijke vooroordelen en racistische opmerkingen.’ Dat gaat over de partij waar u nu lid van bent.  

Kanko: (glimlacht) “Voortschrijdend inzicht.”

Dat is wel bijzonder voortschrijdend.

Kanko: “Ik liet me toen leiden door vooroordelen, onder meer door toedoen van de Franstalige media. Ik heb intussen Vlaanderen beter leren kennen, ik heb de taal beter leren kennen en ik heb de N-VA beter leren kennen. Ik heb van Vlaanderen en de Vlamingen leren houden. De allereerste N-VA’er die ik leerde kennen, toen ik nog dacht dat N-VA des duivels was, was Geert Bourgeois. Het was op een evenement in Roeselare waar we allebei aanwezig waren. Hij is met mij komen praten en hij was zo vriendelijk, zo rustig en bescheiden.

“Vorig jaar won ik het Ebbenhouten Spoor (een prijs die N-VA uitreikt aan een verdienstelijke nieuwe Vlaming, AVB) en leerde ik Bart De Wever en de anderen kennen. Het voelde geleidelijk aan alsof ik terechtkwam in een familie. Ik ben echt een gelukkige N-VA’er nu.”

Menselijke warmte is één ding, een overtuiging iets heel anders.

Kanko: “Ik geloof in het sociaal-economische programma van N-VA. Ik geloof dat België efficiënter zal werken wanneer we het confederalisme installeren. Ik ken beide kanten van België en ik zie heel goed hoe erg Vlaanderen en Wallonië uit elkaar gegroeid zijn. Iedereen zou daar beter van worden. 

Denkt u dat echt?

Kanko: “Als ik Paul Magnette (PS) hoor zeggen: ‘Jamais, jamais avec la N-VA’, dan denk ik: oké, je sluit de deur voor de grootste partij van het land, maar ook voor een groot deel van de Vlamingen. Ik denk dat ze in Wallonië ook snakken naar een confederaal België. Ze weten het misschien alleen nog niet. Ik heb veel reacties gekregen van mensen in Wallonië, toen mijn overstap bekendgemaakt werd: wanneer zij eindelijk op N-VA zouden kunnen stemmen? Alleen mijn man, ook een Waal, die twijfelt nog. “Misschien stem ik op jou, misschien ook niet”, zei hij.” (lacht luid)

Niet iedereen is zo hoogopgeleid, vrijgevochten en welbespraakt als jullie. Leggen jullie de lat niet bijzonder hoog voor nieuwkomers?

Kanko: “Waarom zouden wij de lat hoog leggen, omdat we allochtoon zijn? Leggen Valerie Van Peel en Annick De Ridder de lat dan niet te hoog voor de blanke vrouw? Of Bart De Wever en Jan Jambon? Die zijn ook zo intelligent en welbespraakt.

“Als wij iets aantonen, is het toch wel dat integratie geen onmogelijke opdracht is. Ik voel mezelf ook totaal geen allochtoon.”

Safai: “Ik ook niet. Mijn vaderland is bezet door ayatollahs, ze hebben het land kapotgemaakt en mij in de gevangenis gestoken omdat ik opkwam voor vrouwenrechten en tegen islamisme. Hier heb ik de kans gekregen om een nieuw leven op te bouwen en die kans heb ik met beide handen gegrepen. Hier is mijn nieuw land, en daarom wil ik het beschermen tegen islamisme. Ben ik op reis, dan mis ik mijn thuis: Vlaanderen. En ik besef elke dag hoe goed we het hier hebben.”

Jullie hebben niet het gevoel dat jullie uitgekozen zijn, omdat jullie in het plaatje van de partij passen?

Safai: “Nee! Ik heb zelf gekozen voor N-VA. Mijn overtuigingen passen bij mijn partij.”

Kanko: “Niemand moet in mijn plaats een beslissing nemen. De wederzijdse appreciatie is langzaamaan gegroeid tot lid worden op een gegeven moment evident was. Ik was al niet meer zo actief binnen de MR.”

Omdat u buiten de politiek maatschappelijk meer kon betekenen, zei u begin dit jaar. 

Kanko: “Ik heb mijn platform Polin gelanceerd om vrouwen van alle gezindten te ondersteunen om in de politiek te stappen. Dat is een enorm succes geworden. Van overal in Wallonië en Brussel vroegen lijsttrekkers me om vrouwen te zoeken voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ik heb ze gevonden en sommigen zijn nu verkozen. Maar tijdens de campagne merkte ik hoe ik de adrenaline van het campagnevoeren zelf gemist had. Het was terug tijd.”

Of bij de MR was er gewoon geen verkiesbare plaats meer voor u en de N-VA beloofde die wel. Uw resultaat in 2014 was niet denderend.

Kanko: (geagiteerd) “Kijk, ik heb voorstellen gekregen van verschillende partijen en ik heb zelf gekozen voor N-VA. Uit engagement. Over een plaats is nog niet gesproken, maar ik ben een ambitieuze vrouw.”

Jullie allebei. U zei onmiddellijk bij uw aansluiting bij N-VA al dat u minister wilde worden, mevrouw Safai.

Safai: “Het was een antwoord op de vraag van een journalist die me vroeg of ik ooit minister zou kunnen worden. Ik zei: Waarom niet? Ik wil niet alleen mijn dromen over vrouwenrechten en de samenleving aankaarten, ik wil ook zoeken naar oplossingen. Daarvoor ben ik in de politiek gestapt. Als de mensen me straks hun vertrouwen geven, zou het een eer zijn om dat vanuit het Parlement te mogen doen.”

Kanko: “Als het mij om een postje te doen was, dan had ik me al lang laten verleiden om als stemmenkanon te dienen voor de etnische stemmen in Brussel. Zo ronselen de linkse partijen hun kandidaten. Maar ik ben altijd voor mijn overtuiging gegaan. Op mijn achttiende wilden ze me het jongste parlementslid van Burkina Faso maken omdat ik populair was vanuit de studentenbeweging. Ik heb geweigerd omdat ik niet achter de partij stond die het me vroeg. Maar uiteraard ben ik niet in de politiek gestapt om op de achterbank te gaan zitten. Ik zal altijd mijn stem laten gelden.”

Zijn jullie thuis ook zo activistisch?

Safai: “O ja.” 

Kanko: “Als ik wil dat mijn dochter een vrijgevochten vrouw wordt, is er maar één manier: haar het goede voorbeeld geven. Daarom ben ik ook zo ontzettend trots op mijn moeder. In 2008 is zij gescheiden van mijn vader. Als moslimvrouw, weet je hoeveel moed daarvoor nodig is? Ze is naar hier gekomen en ze weet dat ze nooit meer terug kan naar haar familie. Ze heeft nu een job, ze woont in Oostende en ze is een echte Vlaming geworden. Onlangs was ik er en zei ze: ‘Kom, ik zal je laten zien waar je bij ons de beste garnaalkroketten kunt eten.’ ‘Bij ons’, zei ze.”

Safai: “O! Zo goed!”

Kanko: “Dat is zo’n mooi cadeau. Toen ik mijn eerste boek Omdat je een meisje bent, verhaal van een besneden leven had geschreven, waarin ik vertel over hoe ik op mijn vijfde genitaal verminkt werd (met toestemming van haar moeder, AVB), huilde mijn moeder. Ze vroeg me wat ze kon doen. Toen besefte ik: wat ik echt wil, is dat zij een vrijgevochten vrouw wordt.”

U knikte daarnet ook heel hevig, mevrouw Safai. 

Safai: “(lacht) Het is niet altijd makkelijk om met ons te leven, wellicht. Kijk, ik verwacht niet dat mijn man meer doet dan ik. Ik wil gewoon op gelijke voet staan. Zo’n man heb ik gelukkig ook. Ik heb hem dat niet moeten opleggen, voor hem was dat een evidentie. Hij steunt me altijd, waar ik ook naartoe reis met mijn actiegroep voor vrouwenrechten, welke beslissing ik ook neem.”

Hij strijkt zelf zijn hemden?

Safai: “Ja, ik strijk zelfs mijn eigen kleren niet. Ik koop alleen kreukvrije dingen die ik recht uit de wasmachine kan dragen. Ik haat strijken. Maar het is niet zo dat ik niks voor hem doe, hoor. Wij doen veel voor elkaar. Maar van rollenpatronen trekken we ons niets aan. Het is niet mijn taak om ons huis te onderhouden, dat is onze taak.”

Kanko: “Dat is heel goed, Darya. Er is een serieus Amerikaans onderzoek dat zegt dat je seksleven beter is wanneer er gelijkheid is thuis. Als dat geen goede motivatie is om het huishouden te delen.” (hilariteit)

Darya: “Helemaal mee eens.”

Kanko: “En voor alle vrouwen: er is geen gelijkheid wanneer jij nog steeds de CEO van het huishouden bent en je je man moet aansturen. Dan ben je een manager zonder dat je daarvoor betaald wordt. Waarom zou ik eraan moeten denken dat mijn dochter nog moet ingeschreven worden op zomerkamp? Waarom zou ik moeten zorgen dat er eten in huis is? Of waarom zou ik hem moeten vragen om te stofzuigen? Hij kan dat toch zelf ook zien? Je hebt pas gelijkheid thuis wanneer je alle verantwoordelijkheden deelt.”

Dan hebben we nog een hele weg te gaan. Er zijn vrouwen genoeg die koken voor man en kinderen wanneer ze zelf een avondje weggaan.

Kanko: “Het is precies daarom dat Sheryl Sandberg, de COO van Facebook, zegt: de belangrijkste keuze die een vrouw in haar carrière moet maken, is met welke man ze haar leven deelt. Vrouwen moeten hun deel van de macht durven nemen.”

Safai: “Het is mijn droom om die gelijkwaardigheid ooit gerealiseerd te zien. Het zal wat veel gevraagd zijn om dat in 2019 te zien uitkomen. Maar Assita, ik wens je een goede gezondheid, veel geluk en veel succes toe en jouw overwinning straks is sowieso mijn overwinning en die van alle vrouwen.”

Kanko: “Insgelijks. Ik wens je trouwens ook veel liefde, geluk en plezier, Darya. En lekker eten en lekkere seks. Voor mezelf heb ik maar één wens. Ik wil na deze vakantie kunnen zeggen: we zijn gaan skiën en alles is goed gegaan.”