2018 was een goed jaar voor de mens. 2019 wordt beter
Laat geen eindejaarsconference u van de wijs brengen: in 2018 heeft ‘de mens’ opnieuw veel stappen in de goede richting gezet. “Maar hoeveel vooruitgang we ook boeken, er zal altijd evenveel gezeik blijven.”
Ook dit jaar domineren zorgelijke ontwikkelingen de eindejaarsoverzichten. Van de autoritaire golf die aanzwol met de verkiezing van Bolsonaro in Brazilië tot de val van de regering in eigen land; van de gruwelijke oorlogsbeelden uit Jemen tot het rode vervuilingsbolletje ter hoogte van uw straat; aan redenen tot bezorgdheid is er geen gebrek geweest in 2018.
En toch. Wie naar wereldwijde tendensen kijkt, moet vaststellen dat de gemiddelde mens op aarde bij het aftellen van oud naar nieuw zo goed als elk jaar mag pochen dat hij het nog nooit zo goed heeft gehad. 2018 is geen uitzondering. Uit een lijstje dat de technologiesite Quartz samenstelde (zie kader) blijkt dat een hele hoop globale trends, zoals bijvoorbeeld de kinder- en moedersterfte, positief blijven. Nooit hadden meer mensen toegang tot elektriciteit. Nooit was een kleiner percentage mensen analfabeet, en ga zo maar door.
Hoe we erop vooruitgingen
- Het aandeel ‘hernieuwbare energie’ in de globale energieconsumptie oversteeg voor het eerst de 10 procent, voor elektriciteit is dat zelfs bijna 25 procent.
- Ondanks de groeiende wereldbevolking zitten minder dan 1 miljard mensen zonder elektriciteit. Die indicator hangt sterk samen met gezondheid, onderwijs en economische stabiliteit.
- Het aandeel mensen die leven in extreme armoede, de kinder- en moedersterfte, en de geletterdheid bleven positief evolueren.
- Er waren nooit zoveel democratische regimes (58 procent) en nooit zo weinig autoritaire (13 procent).
- In 31 landen is het homohuwelijk legaal, een record.
Deze cijfers werden allen in 2018 gepubliceerd.
Niet sexy
Waarom toosten we straks naar alle waarschijnlijkheid dan toch niet op dit schitterende jaar voor de mensheid? “Ik noem dat de wet van behoud van gezeik”, grijnst wetenschapsfilosoof en ‘rationeel optimist’ Maarten Boudry (UGent). In het voorjaar belicht hij in zijn nieuwe boek Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat de valkuilen van ons doemdenken. “Simpel: hoeveel vooruitgang we ook boeken, de hoeveelheid gezeik zal altijd aanblijven. Eigenlijk moet je de vraag bijna omdraaien: wat is er in 2018 níét op vooruitgegaan.”
Gevraagd naar de meest positieve vooruitgang in 2018, kiest Boudry initieel voor de brexit, die voor een “nieuwe Europese samenhorigheid zorgde”. Enkele uren bedenktijd later is zijn ‘winnaar’ de sterke afname van het aantal nieuwe hiv-infecties, een vrij recente omwenteling in vergelijking met bijvoorbeeld de wereldwijde armoededaling. Optimisme lijkt wel een kwestie van perspectief kiezen: er werden namelijk nog steeds 1,8 miljoen mensen geïnfecteerd met hiv.
Ook professor logica Jean Paul Van Bendegem en politiek filosofe Tinneke Beeckman zoeken het grootste lichtpunt van 2018 binnen een thema waarover anderen misschien de Apocalyps zouden aankondigen: klimaat. “Het eindelijk groeiende besef van de klimaatverandering vond ik een van de meest hoopgevende tekenen dit jaar”, zegt Van Bendegem. Beeckman juicht het daaraan gekoppelde politieke engagement van jongeren toe. “Bij het brexitreferendum werd jongeren een gebrek aan engagement verweten, in het klimaatdebat is een duidelijke kentering merkbaar.”
‘Het eindelijk groeiende besef van de klimaatverandering vond ik een van de meest hoopgevende tekenen dit jaar’
Anderzijds bestempelde Van Bendegem 2018 eerder in deze krant als “het jaar dat de nuance verdween”, niet meteen een positieve boodschap. Waarom we zo worden aangetrokken door het eerder pessimistische perspectief, ligt volgens Boudry deels aan de dynamiek van vooruitgang: die is doorgaans traag, geleidelijk, en niet erg sexy in een nieuwskop. “Dingen kapot maken gaat altijd sneller en valt meer op. In Terwijl op 1 seconde minuut tijd kan een vulkaan kan uitbarsten, een tsunami voorbij denderen of of een beurs kan instorten.” Boudry verwijst naar de suggestie van mede-vooruitgangsoptimist Max Roser (Universiteit van Oxford): de voorbije 30 jaar hadden kranten evengoed elke dag op hun voorpagina kunnen zetten dat meer er vandaag wéér 137.000 mensen uit extreme armoede zijn getild.
Het is onmiskenbaar dat die scheefgetrokken perceptie ons vaak bedriegt. Misschien knikte u daarnet overtuigd mee bij de ‘autoritaire golf’ of de ‘gruwelijke oorlogsbeelden’ in de inleiding. Wel, nooit eerder dan in 2018 waren zoveel regeringen democratisch getint. Bovendien vielen wereldwijd minder dan twee oorlogsdoden per 100.000 mensen, liefst een derde minder dan in 2014.
Nooit eerder dan in 2018 waren zoveel regeringen democratisch getint
Kennis van zulke cijfers is een belangrijke graadmeter voor optimisme, zo bleek dit jaar uit een wereldwijde Ipsos-bevraging in 28 landen. Mensen die bepaalde globale trends, zoals de dalende armoedecijfers, correct inschatten, zien de toekomst van onze wereld veel beter in. Ook opvallend: in de welvaartslanden is pessimisme koning. België kende in de bevraging zelfs het grootste aandeel mensen (49 procent) die overtuigd zijn dat de leefomstandigheden slechter worden in de toekomst.
“Wie opgroeit in relatieve welvaart heeft nu eenmaal vaak de neiging om het persoonlijke verleden te gaan romantiseren”, zegt Boudry, die vindt dat we in ons doemdenken vaak de menselijke vindingrijkheid over het hoofd zien. “In Londen dachten ze ooit ook dat de toename van het aantal paarden voor metershoge mesthopen ging zorgen. Die berekeningen klopten, alleen hadden ze geen rekening gehouden met de komst van de auto.”