Oscar-kandidate Olivia Colman schittert in ‘The Favourite’: “Ik wandel als een boerin, niet als koningin”

Olivia Colman heeft geen systeem, zegt ze. De actrice begrijpt dat praten over de verschillende fascinerende personages die ze doorheen de jaren heeft vertolkt, zoals de heerszuchtige, behoeftige, kwetsbare, monsterlijke Queen Anne in The Favourite van Yorgos Lanthimos (een rol waarvoor ze straks gegarandeerd een Oscar-nominatie en mogelijk zelfs een Oscar krijgt), daarmee niet echt boeiende gesprekken oplevert.

“Het spijt me echt”, zegt ze lichtjes wriemelend. “Ik heb veel gegeten om voor de rol bij te komen”, zegt ze plots enthousiast. “Telt dat ook?”

Colman (44) is een onopzichtige beroemdheid in haar eigen land, Groot-Brittannië, waar ze bekend staat als oerdegelijke comedyactrice én tegelijk hoge ogen gooit met haar dramatische rollen. Ze wordt vrij algemeen gekoesterd als nationaal erfgoed, en dus was er flink wat bijval, toen bekend raakte dat ze de rol van Queen Elizabeth II overneemt van Claire Foy in het komende seizoen van The Crown op Netflix.

Over de plas is Colman evenwel beduidend minder bekend. Al kennen liefhebbers van de betere Britse televisiereeksen haar ongetwijfeld van Broadchurch en The Night Manager. Colman wijst erop dat ze niet het type is dat wordt gecast voor glamoureuze vrouwenrollen. Wat niet wegneemt dat haar nieuwe kostuumfilm The Favourite de Zilveren Leeuw – de prijs voor de op één na beste film, zeg maar – in de wacht sleepte op het filmfestival van Venetië, en Colman er gelijk ook werd bekroond als beste actrice. Die speculaties over haar Oscar-kansen zijn dus niet uit de lucht gegrepen, waardoor Colman plots nog voor haar gooi naar sterrenstatus met The Crown al volop in de spotlights staat.

Toch zijn die spotlights niet haar geliefkoosde plek. “Ik haat het verlies van anonimiteit”, zegt ze. “Niemand leert je daarmee om te gaan. Ik heb de neiging thuis te blijven omdat het zo vreemd aanvoelt niet op gelijke voet met andere mensen te staan. Zij kennen jouw gezicht, maar jij kent hen niet.”

“Niet dat de mensen niet vriendelijk zijn”, voegt ze eraan toe. “Maar het is moeilijker dan je denkt om ermee om te gaan.”

Diva-allures

Colman is de gewoonste buitengewone persoon die je ooit zult ontmoeten. Ze is goedlachs, charmant, verontschuldigt zich vaak en grijpt elke gelegenheid aan om haar talenten te minimaliseren. Haar collega’s struikelen dan weer over hun woorden om adjectieven te bedenken die beschrijven hoe sympathiek, voorkomend en vriendelijk Colman op de set is, en hoe weinig diva-allures ze heeft. Na een paar pogingen om te formuleren hoe hard ze Colman aanbidt, gaf Emma Stone, een van haar tegenspelers in The Favourite, het op. “Je mag best zeggen dat ik verliefd op haar ben”, zei ze. Rachel Weisz, haar andere tegenspeler, beschreef haar als “een puur genot met een goor gevoel voor humor”.

Toch heeft Colman er geen moeite mee op het scherm minder beminnelijk uit de hoek te komen. Ze zit er ook niet mee in hoe ze op kijkers overkomt. Voor de rol van Queen Anne in The Favourite, waarin ze aantreedt in allesbehalve flatterende scènes, kwam ze zonder morren zestien kilo bij. “Ik heb sowieso liever geen rollen waarin ik me moet voordoen als iemand die ik totaal niet ben,” zegt Colman, “en ik ben duidelijk totaal niet glamoureus. Ik vind het echt gênant als ik zo’n personage moet spelen, of iemand me verplicht om er goed uit te zien. Ik ben meer het jeans-en-sweater-met-iets-op-gesmeerd-type.”

“Voor Anne was het niet de bedoeling dat ik er goed uitzag of vriendelijk overkwam,” gaat Colman verder, “en dat was bevrijdend en heerlijk. Ik heb het geluk gehad in dit soort rollen gecast te worden, zodat ik als acteur ook normaal oud ben kunnen worden. Acteurs die op jonge leeftijd deels gecast worden voor hun looks, hebben dat geluk vaak niet. Mensen hebben daar dan een bepaald beeld van, en dat beeld mag niet veranderen.”

Colmans Queen Anne in The Favourite is uitgezakt, plomp en grillig – een kindvrouw die om aandacht schreeuwt en kwetsbaar haar chronische onzekerheid tentoonspreidt, alsook haar diepe verdriet omdat ze zeventien kinderen heeft verloren door miskramen, doodgeboortes en vroegtijdige dood.

Anne heerste van 1702 tot 1714, in een woelige periode waarin Schotland en Engeland werden samengevoegd tot de eenheidsstaat Groot-Brittannië en het land verwikkeld was in de Spaanse Successieoorlog. Maar de film stipt de politiek slechts aan in de mate dat die de strapatsen van de Duchess of Marlborough (Weisz) en haar nicht Abigail Hill (Stone) beïnvloedt. Beide vrouwen sloven zich uit om in de gunst van de koningin te komen – op álle vlakken.

Buikgevoel

De Griekse regisseur Yorgos Lanthimos (bekend van de spraakmakende curiosa The Lobster en The Killing of a Sacred Deer) vertelt dat hij aan niemand anders kon denken om Anne te spelen, nadat hij met Colman had gewerkt aan The Lobster. Hij paste het draaischema zelfs aan om haar erbij te hebben – een intergalactisch compliment, als je weet dat Emma Stone en Rachel Weisz in feite de Grote Namen op de affiche zijn, ook al speelt Colman de hoofdrol. “Ik denk oprecht niet dat ik de film zonder Olivia gemaakt had”, zegt Lanthimos. “Het is best een moeilijke, vrij complexe rol. Ze vraagt enorm veel van een acteur, die de kunst moet verstaan om in een handomdraai van de ene emotionele toestand in de andere te vervallen. Dat heeft veel met instinct te maken. Olivia leest de tekst en gaat direct in de juiste richting, zonder er hard over na te denken.”

Colman zegt dat ze er zelfs helemaal niet bij nadenkt. Ze haat uitputtende repetities waarbij acteurs en regisseurs het scenario ontrafelen en zo de motivatie de nek omwringen. “Ik moet gewoon een goed buikgevoel hebben bij een scenario”, zegt ze. “Ik kan niet uitleggen hoe het werkt, maar ik voel het aan. Ik wil die woorden uitspreken, ik wil die persoon zijn.”

Tien jaar

Colman groeide op in Norwich, in het oosten van Engeland. Ze droomde er als kind van actrice te worden, “maar dat was in feite een heimelijke droom, zoals met dieren praten.” Ze studeerde dan maar voor leerkracht in Cambridge, waar ze met succes auditie deed bij Footlights, een amateurtoneelvereniging van Cambridge University. Ze leerde er haar toekomstige echtgenoot Ed Sinclair kennen, met wie ze drie kinderen heeft, en volgde hem een jaar later naar de befaamde dramaschool Bristol Old Vic.

In 1999 studeerde Colman af. Ze deed massa’s audities, maar vond een jaar lang geen enkele job. “Mijn moeder zei: ‘Je houdt dat maximaal een jaar vol.’ Ik zei: ‘Nee, ik geef het tien jaar.’” Zo vastberaden was ze wel. Colman kreeg uiteindelijk een paar kleine rolletjes, werkte ondertussen als secretaresse – “geen al te beste, maar ik was goedgeluimd” – en poetsvrouw. Het was ontmoedigend, maar ze dacht er niet aan op te geven. “Ik wilde gewoon niets anders doen”, zegt ze. Waarop met oprechte colmaniaanse zelfrelativering volgt: “Ik kan ook niets anders.”

De actrice brak finaal door in 2003, toen David Mitchell en Robert Webb – eveneens acteurs bij Footlights – haar vroegen voor een rol in de Channel 4-serie Peep Show, die in de loop van negen seizoenen uitgroeide tot een cultreeks. Haar talent voor droge humor bleef niet onopgemerkt, en stilaan begon Colman grotere rollen in de wacht te slepen, meestal in sitcoms en comedy’s.

Tyrannosaur, de eerste film geregisseerd door de acteur Paddy Considine, veranderde alles voor Colman. In de film speelde ze een fysiek en psychologisch misbruikte vrouw die een bizarre vriendschap aangaat met een gewelddadige weduwnaar. “Ik wilde altijd al dat soort dramatische rollen doen, en ik wist dat niemand dat in me zag”, zegt ze. “Behalve die goeie Paddy.”

Het leidde naar Broadchurch en de rol van detective Ellie Miller, die samen met onder meer David ‘Doctor Who’ Tennant op zoek gaat naar de moordenaar van een elfjarige jongen. De serie werd een enorm succes in Groot-Brittannië én daarbuiten. En ook al was Tennant de grote naam op de affiche, door de imposante wijze waarop Colman een vrouw vertolkte die de hartverscheurende gevolgen van het politieonderzoek moet ondergaan, zette ze de reeks volledig naar haar hand.

Jodie Whittaker, die Tennant sindsdien opvolgde als Doctor Who en in Broadchurch de rouwende moeder Beth speelde, zei dat Colman “een van de weinige actrices is die je tegelijk kan doen lachen en wenen. Ze geeft elke rol én humor én kwetsbaarheid én speelsheid.”

Research

Nadien speelde Colman verschillende hoofdrollen in grootschalige producties, waaronder de tv-reeks The Night Manager (naast Hugh Laurie) en de BBC-versie van Les misérables, die zopas in première ging. Toch was ze totaal verrast, toen ze de vraag voor The Crown kreeg. “Ik ben een enorme fan van de reeks en vond Claire Foy adembenemend”, zegt ze. “Ik wist helemaal niet dat ze nieuwe mensen zouden opvoeren in het derde en vierde seizoen, dus ik had nog nooit aan de rol gedacht.”

Ze moet lachen als ze terugdenkt aan de eerste vergadering met de producers. “Ik was totaal niet cool”, zegt ze. “Ik zei gewoon: ‘Wanneer beginnen we!?’ Dat hadden ze niet verwacht.” De rol van de jonge koningin leverde Foy een Emmy en internationale roem op. “Het was geen sinecure om in haar voetsporen te treden”, zegt Colman. Haar oplossing? “Er totaal niet aan denken en er gewoon invliegen”.

Maar haar onbevangen benadering vergde hier en daar wat aanpassingen, geeft ze toe. “De research die ik voor The Crown heb moeten doen, is enorm”, legt ze uit. “Ik neem mensen het best in me op door video’s te bekijken, en dat heb ik dan ook vele uren gedaan.” Daarnaast bracht ze veel tijd door met stemcoaches, die haar hielpen om de stem en het accent van de koningin juist te krijgen, en met bewegingscoaches, die haar specifieke poses bijbrachten. “Ik wandel een beetje als een boerin,” lacht Colman, “niet als een koningin. En ik ben geen goede imitator. Er komt de komende seizoenen dus ook wel wat artistieke vrijheid bij te pas.”

In vijftien jaar tijd is Colman gegaan van de toegankelijke comedy van Peep Show naar de ernst van The Crown én de geruchten over een Oscar(nominatie) voor The Favourite. “Ik weet niet wat ik daarmee aan moet”, zegt ze. “Zo’n nominatie lijkt een onnozele droom. Als ik op een dag wakker word en het is niet gebeurd, dan zou ik ook echt kwaad op mezelf zijn, mocht ik teleurgesteld zijn.”

Het lijkt wel alsof Colman voortdurend bezig is met het vermijden van ontgoocheling. “Ik maak me nog altijd zorgen dat ik geen werk ga hebben”, zegt ze, en ze voegt eraan toe dat ze het ijzer wil smeden nu het heet is, en voor het allemaal naar de vaantjes gaat. Ze maakt een reeks indrukwekkend onkoninklijke grimassen, de ogen wijd, de mond neergedrukt, de neus gerimpeld. “Zorg gewoon dat je je manieren houdt,” zegt ze heel Engels, “want anders vragen ze je misschien niet terug.”

The Favourite komt op 9/1 in de bioscoop. Lees hier de recensie.

© The New York Times