Wie zijn de mensen achter de Franse "gele hesjes"? En wat willen ze? Onze reporter trok naar een vergadering

Vergadering van de hesjes om 6 uur 's avonds, heb ik na wat zoeken op Facebook ("La France en colère") gevonden. Wanneer ik om tien voor zes aankom bij La Maison pour Tous in Vieux-Condé, staan twee (2!) mensen met gele hesjes voor het gemeenschapsgebouw. "Voor de vergadering?" Stevige handdruk van Gino en kompaan. Gino, struise kerel, dikke snor en grote glimlach. Ik zeg maar meteen dat ik journalist ben, en Belg.  Met een klein hartje, journalisten zijn niet populair bij de hesjes.

"Mais c'est très bien! Bienvenue! Natuurlijk ben je welkom, we zijn een open groep. De Franse journalisten zouden ook eens mogen komen. En er komen echt nog andere mensen hoor." "Een twintigtal?", gis ik, omdat dat zo op Facebook stond. "Hoop ik. Of wie weet meer?" Gino heeft zelf geen idee hoeveel hesjes er zullen opdagen.  

Druppelsgewijs komen er mensen bij. Sommigen rijden in een Clio of een geblutste Citroen C3. Dit is het departement Nord, omgeving Valenciennes. Eén van de armere streken van Frankrijk. "Menou, 'navond! Ha wie we hier hebben, Marilyne!" Een knuffel, schouderklop en zoenen. Ze hebben samen betoogd, op rotondes gestaan. Zelden heb ik me als journalist zo welkom gevoeld. "Twee zoenen, niet ééntje zoals in België, want ik ben gulzig", zegt Marilyne. 

"We zijn erbij van het eerste uur", zegt Gino. Hij toont trots het opschrift op zijn vest. "Als Macron ons toen had toegesproken, was het niet zover gekomen. Maar hij heeft ons genegeerd." Er wordt wat gepalaverd over de actualiteit, over "Manu" (president Macron dus), de laatste betoging in Lille, het optreden van de politie. Hier en daar valt een groot woord, "dictatoriale staat" en "on 's est fait gazer". Ze hebben ons vergast, met traangas wel te verstaan.

Het is kwart over zes en iemand vraagt waarom we in de kou blijven staan. Letterlijk dan. "Sleutel komt zo", zegt Gino. Er zijn intussen al een paar tientallen mensen opgedaagd, met of zonder hesje. Wat meer mannen dan vrouwen.

Binnen in de zaal hangen bordjes "zeg nee tegen huiselijk geweld".  Er wordt één lange tafel gemaakt, een stuk of veertig stoelen errond.  Ze zijn klaar, maar beginnen doen ze niet.  David blijkt de oorzaak. "Mais il est où David?" David zit in de file.  Hij is het denkende hoofd van de groep en zonder hem wordt er niet begonnen. Wanneer hij aankomt, excuseert hij zich -"de file" - en geeft iedereen persoonlijk een hand. "Een nieuw gezicht da's altijd goed" zegt hij, wanneer hij bij mij passeert. David kent zijn volk.

"Zoals altijd", zegt David, "gaan we twee voorzitters aanduiden voor het debat. Liefst een man en een vrouw." Marilyne wil graag voorzitter-van-de-dag zijn. De voorzitters krijgen de goedkeuring bij handopsteking. "Voilà", opent David, "vandaag hebben we het over het RIC, of Réferendum d'Initiative Populaire." Het volksreferendum is namelijk één van de belangrijkste eisen van de hesjes. 

De vergadering kan beginnen. "Hé, moeten we eerst geen voorstellingsronde doen?" Want niet iedereen blijkt van Condé te zijn, er zijn mensen uit Valenciennes, Denain... Eerst elkaar leren kennen, dan kan het pas echt beginnen. Jean-Pierre heeft zijn zoon meegebracht, een jaar of twaalf. Hij mag voorlezen wat dat RIC nu eigenlijk is. Een volksreferendum over kwesties die de burgers kiezen, om wetten te maken of te wijzigen. "'t Is niet moeilijk, zelfs een kind kan het begrijpen", vat David samen. 

Zo'n referendum, een beetje naar Zwitsers model, moét er gewoon komen. Het is zo stilaan eis nummer één geworden. Om hun eisen kracht bij te zetten gaan de gele hesjes zich ook nationaal organiseren.  Staan alvast op het programma voor zo'n referendum: de herinvoering van de rijkentaks, meer  belastingsschalen, de hesjes in het parlement en de afschaffing van artikel 49.3: het grondwetsartikel dat de regering grosso modo een keer per jaar de kans geeft om per volmacht te regeren.

Jean-Paul, een vriendelijk ogende intellectueel in het gezelschap, is bezorgd: "Willen de hesjes zich in de plaats stellen van het parlement dan?" David: "Nee zeg, maak je geen zorgen, we respecteren de grondwet, maar willen die wel veranderen." "Zeg niet DE gele hesjes, maar WIJ", werpt iemand anders op. "We vormen één groep. We zijn één volk, het volk."

Wanneer het over de belastingen gaat, wordt het moeizamer. Niet iedereen lijkt de finesses van de voorstellen te begrijpen. David doceert: "Er is een verschil tussen de inkomstenbelasting en een vermogensbelasting. Zie het zo: sommigen hebben in de loop van de tijd zoveel geld vergaard dat we dat vermogen noemen. Op dat vermogen, dat zelf ook weer opbrengt, moeten de rijken belasting betalen."

Af en toe wordt gestemd, met handopsteking. Thérèse wil het woord, zij heeft een heel lijstje met verzuchtingen opgesteld. Het gaat over de arbeidswet, de privileges van politici, giftige stoffen in het eten... Applaus. De discussie komt nu goed op gang, de voorzitters moeten om rust vragen. "Eerst madame - niks te madammen, ik ben Martine! - daarna pas Menou". 

"Maar wat doen we met Europa?" Stilte. "Er zijn geen 36 mogelijkheden. Braaf gehoorzamen, of niet. Frexit!" "Europa is de verkrachting van de volkswil, we worden geregeerd door staatshoofden." Een oudere man, ik leer hem nadien kennen als de gepensioneerde onderwijzer, houdt een didactisch intermezzo. "Dit is het werk van de commissie en dàt doet het parlement..."  Maar dat Europa er niet voor de mensen is, de Unie niet democratisch, dat is voor iedereen rond de tafel wel duidelijk. 

De voorstellen worden scherper. Het referendum moet révocatoire zijn. Een politicus die niet voldoet, moet per referendum door het volk kunnen worden afgezet. "Dat bestaat al in een paar landen hoor, zo gek is dat niet." Er moet een echte vertegenwoordiging komen van het volk, wordt gesuggereerd. "Wij burgers moeten vertegenwoordigers kiezen die het recht hebben om wetten voor te stellen of te wijzigen!" Dat er al zoiets bestaat, het parlement dus, dat lijkt niemand ernstig te nemen. Politici zijn klaarblijkelijk geen vertegenwoordigers van het echte volk. 

"Overigens, wat doet die Senaat eigenlijk?" Die moeten we afschaffen, onze burgervertegenwoordiging in de plaats stellen. "Nu hebben de president en zijn partij alle macht. We moeten het parlement afzetten!" "Wat we echt willen, is een staatshervorming.  Een zesde republiek", zegt Gino. "Macron heeft nooit een meerderheid gehaald. De wegblijvers en de blanco stemmers vormden de grootste partij.  Le vote blanc zou eigenlijk niet de blanco, maar de gele stem moeten heten!" Gelach. En Jean-Paul met zijn realiteitszin: "Samengevat moeten we pleiten voor een proportioneel kiessysteem (een beetje zoals in ons land, nvdr) en nieuwe parlementsverkiezingen."

"Maar hoe maken we onze standpunten bekend", vraagt Martine. "Van de media zal het niet komen, die vertellen de waarheid toch niet." En terwijl ze naar mij kijken "Euh de Franse media, quoi, over de Belgische zeggen we niks!" Opnieuw gelach. Ook mijn buurvrouw klaagt over het gebrek aan informatie. "Als ik het over het volksreferendum heb, kijken ze me met grote ogen aan. Mijn eigen vrienden en familie hé!" En eigenlijk wil ze zelf ook wel wat meer uitleg. "Gaat dat over alles eigenlijk?" Enige verwarring tot David tussenbeide komt "Alle onderwerpen kunnen uiteraard aan bod komen als er voldoende handtekeningen zijn". 

"Ik, geel hesje, had zelf moeite om info over deze vergadering te vinden", zegt een man. "Maar dat stond toch op Facebook?" "Jaja", zegt David, "maar niet iedereen heeft internet". "We moeten meer doen om de desinformatie tegen te gaan. Vrouwen en kinderen die met traangas worden besproeid, het politiegeweld, dàt moeten we laten zien." David filmt al live vanop de betogingen en binnenkort komt er een officiële website van de hesjes.  Eén nationale en dan nog eentje per regio. En er zijn natuurlijk de sociale media. "Facebook heeft me geblokkeerd", zegt Jérôme geërgerd. "Ik kan niets meer posten en het ergste is dat ik niet eens weet voor hoe lang."

Pauze, op het plein beneden worden sigaretten opgestoken. Jérôme vertelt over zijn lamme arm. "Anderhalf uur in een machine gezeten, vraag maar aan haar." Zijn vrouw knikt. "Mijn arm, pas op mijn dominante rechter hé, is foutu. Vijftien procent invaliditeit wilden ze me geven. Vijftien! Ik ben zelf een specialist moeten gaan zoeken, uit eigen zak betaald. Die prof zei direct "dat kan toch niet vijftien". Het is in orde gekomen, maar ze spelen met de voeten van de mensen". 

"De vraag", zegt David na de pauze, "is hoe we nu verder gaan. We moeten strategisch denken". En langs zijn neus weg "want bof, met de aantallen die we nog op de straat krijgen..." David ziet twee mogelijkheden. "Of we gaan in zee met de vakbonden. Wij hebben het vuile werk gedaan, nu is het aan hen. Of, twee, er zijn politici die op onze kar willen springen. Van welke partij ze zijn, je m'en fous. We kunnen misschien van hen gebruik maken? Ik gooi het maar in de groep hé." "Niet akkoord", zegt een vrouw met overtuiging. "Dat wil ik echt echt niet!" "Wat bedoel je nu, geen vakbonden of geen politici?" "Politici natuurlijk! Les Politiques pour moi, c'est fini."

Johan vreest dat ze toch ooit naar de politiek zullen moeten, "zij maken de wetten hé." Jean-Paul: "Er zijn geen 36 mogelijkheden. Ofwel plegen we een militaire staatsgreep" - hij kijkt rond om te zien of de ironie doordringt - "ofwel gaan we de politiek moeten gebruiken". 

David denkt er ook zo over. "En heeft iemand nog een ander punt aan te brengen?" Een man achteraan in de zaal: "Die bokser, da's pas een vent met kloten. Ik heb de politie ook zien chargeren tegen onschuldige burgers. Iemand die de gewone mensen verdedigt da's geen misdadiger maar een held." Goedkeurend gemompel hier en daar. Gewezen beroepsbokser Christophe Dettinger heeft vorige week twee agenten verwond. De man zit in de cel en moet voor de rechter verschijnen. "Een man met ballen zeg ik, chapeau bas!"

Johan stelt voor een optocht voor de daklozen te organiseren. "Waarom de daklozen", vraagt Sabrina. "We moeten voor AL onze eisen marcheren. Frankrijk zonder daklozen, ik heb hier onze 42 eisen, dat staat helemaal bovenaan. Toch?" De vergadering blijft even hangen bij de armoede. "We hebben in onze groep een inzameling gehouden voor de meest kwetsbaren", zegt David. "Maar ik zeg u dat ook hier vanavond, in deze zaal, mensen zitten die moeten rondkomen met 600 of 700 euro."

De vergadering loopt op zijn eind. "Wat vond je ervan", willen een paar mensen weten. "We weten het wel hoor, we zijn nog niet goed georganiseerd.  Maar onze groep hier, daar zit toch leven in hé?"

Sabrina gaat intussen rond met driehoekjes met zalm "Zelf gemaakt!" Er wordt schuimwijn geserveerd of cola. In plastic bekertjes. Een warme club, dat zeker. Een boze en verontwaardigde club, ook. Een fragiele club van mensen die vinden dat ze geen stem hebben in het maatschappelijk debat, en hun stem in het hokje nutteloos vinden. Een club met een uitgesproken politieke agenda, die gruwt van de politiek. Een club die zoekt naar kanalen om te strijden, maar ook om onvrede en angst te ventileren. "Bedankt dat u gekomen bent, stuur de Franse pers ook." En, zegt Jean-Pierre, "nog een omhelzing, voor de terugtocht."