PINOKKIOTEST. Wordt de inkomenskloof tussen topverdieners en ‘arme werkenden’ steeds groter?

Peter Mertens pleitte in De Ochtend voor een verhoging van de laagste lonen. Volgens hem wordt de koek van de welvaart steeds ongelijker verdeeld en wordt de “kloof tussen topverdieners en mensen die voor een armoedeloon werken” steeds groter. Mertens verwijst voor zijn claim naar verschillende studies. “De studie van ILO (International Labour Organisation, red.) toont aan dat de gemiddelde reële lonen dalen in België”, aldus de PVDA-voorzitter. 

“De stijgende lonen van de CEO’s werden onder meer bestudeerd door de CNE (Centrale Nationale des Employés, de grootste vakbondscentrale in Franstalig België, red.).” Volgens hen zou een CEO in 2015 38 keer het mediaansalaris verdiend hebben. In 2016 ging het al om 46 keer. “Wij willen vooral het fenomeen van werkende armen aankaarten”, aldus Mertens. “Je ziet dat in Duitsland, maar je ziet dat ook bij ons stijgen.” Volgens hem hebben bedrijven die het goed doen hun werknemers te weinig beloond.

Om te weten of de kloof tussen rijke en arme werkenden gestegen is, kijken we best naar de inkomensongelijkheid, maar die is niet eenvoudig te meten. Doorgaans wordt gekeken naar de ‘Gini-coëfficiënt’. Is die nul, dan zijn alle inkomens gelijk. Is hij 100, dan zit al het inkomen van een land of regio bij één persoon. 

De Belgische inkomensongelijkheid schommelde tussen 2010 en 2017 (laatst beschikbare cijfers) rond de 26. Daarmee doet ons land het beter dan de buurlanden en beter dan het Europees gemiddelde van 30,7. Enkel Slowakije, Slovenië, Tsjechië en Finland doen beter. Wel zijn er grote regionale verschillen in ons land. In Brussel loopt de Gini-coëffiënt op tot 36. Vlaanderen heeft met 24 de laagste Gini-coëfficiënt. Op basis van de Gini-coëfficiënt is de inkomensongelijkheid in ons land dus niet gestegen. Hij is zelfs licht gedaald.

Maar de Gini-coëfficiënt is geen perfect meetinstrument, want daarbij wegen vooral de inkomenswijzigingen bij de ‘middenklasse’ fors door. Mertens had het over de tegenstelling tussen de extremen: de mensen die aan een hongerloon werken versus de grootverdieners. 

Om dat na te gaan, kan je beter kijken naar de ‘inkomenskwintielverhouding S80/S20'. Die fixeert zich op de uitersten en vergelijkt het netto-inkomen van de 20 procent mensen met het hoogste inkomen met die van de 20 procent laagste inkomens. Sinds 2012 is die verhouding 3,8 in ons land. 

Dat wil zeggen dat het totale netto-inkomen van de 20 procent rijksten bijna vier keer groter is dan het inkomen van de armste 20 procent. Ook in 2015 was die verhouding nog 3,8. Daarmee doet ons land het niet slecht vergeleken met de rest van de EU, waar het gemiddelde 5,3 bedraagt. Recentere cijfers zijn er niet, en natuurlijk heeft Mertens het zelf over deze legislatuur. Die was in 2015 nog maar een jaar bezig.

Op basis van die naakte cijfers zou je dus kunnen besluiten dat de claim van Mertens niet klopt. Maar die cijfers zeggen niet alles, legt socioloog en armoede-expert Ive Marx (Universiteit Antwerpen) uit. “Natuurlijk zijn er ook mensen die hier werken die niet in de officiële statistieken zitten, omdat ze gedetacheerd zijn of zich in de illegaliteit bevinden en toch op één of andere manier werken. Die ontsnappen aan de statistieken, net als de echte grootverdieners. In feite zijn de cijfers vooral voor loontrekkenden betrouwbaar. De toplaag (dokters, advocaten, managers, notarissen, managers) brengt haar inkomsten vaak onder in vennootschappen, en dat wordt minder goed gemeten. Het blijft dus heel moeilijk om het verschil accuraat te berekenen.”

Op basis van de beschikbare statistieken is de inkomensongelijkheid in ons land al jaren stabiel. “We zijn één van de meest inkomensgelijke landen ter wereld”, aldus Marx. “Bovendien zijn we een land met veel hoge lonen, en onze lage lonen zijn relatief hoog in vergelijking met andere landen. De laaggeschoolden in ons land zijn dus beter af.”

Maar dat is wat op basis van inkomensurveys gemeten wordt en is niet representatief voor de onder-en toplaag van de werkende bevolking, geeft hij ook aan. “De echte topinkomens zitten vaak verscholen in ingewikkelde juridische constructies en ook de allerarmsten werken mogelijk als gedetacheerde of zelfs in de illegaliteit. Maar op die aantallen heeft ook PVDA geen zicht.” De bewering van PVDA is dus onvoldoende gefundeerd. Er zijn geen cijfers voorhanden op basis waarvan zij deze conclusie kunnen trekken, en de cijfers die wel voorhanden zijn wijzen op het tegendeel. We kwalificeren de bewering PVDA dus als eerder onwaar.