Waze is een modern voorbeeld van artificiële intelligentie. De navigatieapp, eigendom van Google, vergaart zijn data via de gebruikers en doet zo - vaak erg accurate - inschattingen om via de snelste weg van punt a naar punt b te komen. “Waze maakt voorspellingen”, legde Tias Guns maandagochtend uit op Radio 1. “Het weet van het hele wegennetwerk waar bestuurders onderweg zijn en hoe snel ze rijden. Het weet hoe snel er gereden wordt op welk stukje weg en maakt voorspellingen over wat de doorreistijd zal zijn over x minuten.”

Tias Guns gaf over in de Universiteit van Vlaanderen een uitleg over de vraag: "veroorzaakt Waze meer sluipverkeer?".

Sneller van a naar b, dat betekent minder files op de weg. En toch vindt Guns Waze-gebruikers onethisch. “Als je enkel de reistijd gaat optimaliseren, ga je het verkeer heel goed verspreiden over het netwerk. Maar je kan daar ook in over-optimaliseren. De vraag is: houdt het ook voldoende rekening met de kleine wegen? Mijn ervaring is dat het daar misschien wel een beetje te ver in gaat.”

Waar andere gps-software vaak wel rekening houdt met sluipwegen, doet Waze dat niet. En dat leidt tot overlast, meent Guns. “Er bestaan mechanismes om dat tegen te gaan. Bijvoorbeeld door rekening te houden met de overgang van een grote weg naar een kleinere weg, of door afhankelijk van hoever je van je bestemming of aankomst af bent, al dan niet voor sluipwegen gaat kiezen. De ervaring leert dat Waze veel sneller voor die kleine routes lijkt te kiezen.”

Individueel voordeel

“Voor de weggebruiker die op dat moment de app gebruikt, levert Waze een individueel en misschien zelfs een economisch voordeel op omdat je sneller op je bestemming bent”, trad VRT-verkeersanker Hajo Beeckman hem bij. “Maar het probleem is dat je via kleine wegen gaat rijden en veel lokale luchtvervuiling veroorzaakt. Daarnaast ontstaan er problemen rond verkeersleefbaarheid. Je creëert doorgaand verkeer op plekken waar je veel voetgangers en fietsers hebt. Dat is misschien wel het belangrijkste aspect aan dat onethische van Waze.”

“Je creëert risico’s die er anders niet zouden zijn. De maatschappelijke, externe kost van gebiedsoneigen verkeer, mensen die omrijden, is vaak groter dan de individuele winst van wie de app gebruikt.”

Slimme camera’s tegen sluipverkeer

In enkele Vlaamse gemeenten worden automobilisten nu al geweerd tijdens de spits. In het Vlaams-Brabantse Kortenberg bijvoorbeeld, is het door de inzet van slimme camera’s tussen 7 en 9.30 uur ’s ochtends gedaan met de pret voor automobilisten. “We liggen midden tussen Leuven en Brussel”, zei toenmalig burgemeester Chris Taes (CD&V) daar vorig jaar over in onze krant. “Dus er komen hier heel wat wagens voorbij die tijdens de ochtendspits de files willen omzeilen door via onze gemeente te rijden.”

LEES OOK. Files ontwijken met apps als Waze? Het kan u duur komen te staan

Het gemeentebestuur keek over de grens, in het Nederlandse Delft, en vond daar de oplossing. “De ANPR-camera’s registreren de nummerplaten van de auto’s die door de Minneveldstraat rijden. Die slimme camera’s weten of voor die nummerplaten al dan niet een vergunning is aangevraagd. Als dat zo is: geen probleem. Indien niet, krijgen de bestuurders een GAS-boete.”