“Anesthesisten lieten patiënten achter om in andere operatiezalen ‘bij te klussen’”
In het ziekenhuis van Veurne houden de anesthesisten hun patiënten niet blijvend in de gaten. Ze werken op hetzelfde moment in twee tot drie operatiezalen. Tegen de regels en gevaarlijk voor de patiënt, zeggen experts. Bij het Riziv kwamen klachten binnen, die De Morgen kon inkijken. Volgens het ziekenhuis is er niets aan de hand.
Toen De Morgen begin december het dossier ‘Dokterslonen’ bracht en daarbij cijfers publiceerde van het inkomen van specialisten per ziekenhuis, bleken de anesthesisten van het AZ West-ziekenhuis in Veurne met gemiddeld 534.086 euro bruto per jaar de absolute grootverdieners onder de anesthesisten.
In de helft van de Vlaamse ziekenhuizen verdient een anesthesist minder dan 270.000 euro. En zelfs bij de koplopers steekt Veurne er met kop en schouders bovenuit. De anesthesisten van Maria Middelares in Gent, de tweede in de lijst, moeten het met gemiddeld 80.000 euro minder doen.
Lees ook het standpunt van Kirsten Bertrand:
“Als het klopt wat klagers beweren, offert men veiligheid van patiënten voor groter inkomen van de arts”
Lees hier het volledige dossier over de dokterslonen.
De cijfers riepen zowel binnen als buiten het ziekenhuis vragen op. Zo verdienen de anesthesisten in Veurne ook makkelijk vijf keer zoveel als pakweg de chirurgen daar, bleek uit ons dossier. Er waren al langer vermoedens dat de anesthesisten het niet helemaal eerlijk speelden – hoe kwamen ze anders aan zulke hoge inkomens? Het ziekenhuis zelf wil niet reageren. “We communiceren niet over dokterslonen”, klinkt het in een schriftelijke mededeling.
Simultane anesthesie
Begin januari dienden minstens drie personeelsleden van het ziekenhuis een klacht in bij het Riziv. Ze zijn ervan overtuigd dat de anesthesisten zoveel geld verdienen omdat ze aan zogenaamde ‘simultane anesthesie’ doen: het tegelijkertijd opstarten van verdovingen in verschillende operatiezalen.
De klokkenluiders schrijven in hun klacht, die De Morgen kon inkijken, dat ze zich vooral zorgen maken over de veiligheid van de patiënten, aangezien de anesthesist er te pas en te onpas vandoor gaat. “Zo goed als alle ingrepen onder sedatie (een iets lichtere verdoving, red.) zoals voor coloscopieën (darmonderzoek), gebeuren zonder de aanwezigheid van een anesthesist”, schrijven ze. Maar zelfs bij ingrepen onder algemene verdoving, waarbij de beademing wordt uitgeschakeld, blijkt de anesthesist de operatiezaal regelmatig te verlaten.
De klokkenluiders maken zich zorgen over de veiligheid van de patiënten, aangezien de anesthesist er te pas en te onpas vandoor gaat
Bij de klacht voegden de klokkenluiders ook screenshots en afbeeldingen van de operatieplanning. Daaruit blijkt dat de anesthesisten op hetzelfde moment meerdere patiënten bewaken. Artsen worden betaald op basis van prestaties. Als een anesthesist drie operaties tegelijkertijd kan bijwonen, dan verdient hij dus drie keer in één klap. Volgens de klokkenluiders wordt de veiligheid van de patiënt op die manier opgeofferd voor de verdiensten van de anesthesisten.
Als anesthesisten niet de hele operatie hun patiënt bewaken, kan dat wel degelijk gevaarlijk zijn, bevestigen experts. Een anesthesist is verantwoordelijk voor de verdoving en vooral de beademing van een patiënt tijdens de operatie. En dat mag niet worden onderschat.
“Een anesthesist heeft het leven van de patiënt in handen, dus is het heel belangrijk dat hij die beat-to-beat blijft volgen”, stelt Jean-Luc Demeere, tot eind vorig jaar voorzitter van de Belgische vereniging voor anesthesie en ondertussen met pensioen. “Tijdens een verdoving slaapt de patiënt niet. Hij is bewusteloos, het is een farmacologische coma. En de eerste zaak van een anesthesist is vermijden dat er een ongeval gebeurt.”
Zo kan het gebeuren dat een patiënt zuurstoftekort krijgt, legt een anesthesist uit een UZ uit. “Wij schakelen de beademing uit en leggen de patiënt aan een beademingsslang. Stel dat die beademingsslang loskomt wanneer de anesthesist niet in de zaal is, dan krijg je levensgevaarlijke situaties. Het gebeurt regelmatig dat een patiënt zuurstoftekort krijgt. Als er dan geen anesthesist in de buurt is, kan dat problemen geven.”
Er zijn weinig officiële klachten over problemen door simultane anesthesie. “In België gebeurt er geen simultane anesthesie”, zegt René Heylen, hoofdanesthesist in het Ziekenhuis Oost-Limburg (Genk) en lid van de beroepsvereniging voor anesthesie, stellig. “Als mensen iets anders beweren, is dat volgens mij stemmingmakerij.”
En toch zijn er soms twijfels. De Socialistische Mutualiteit helpt bijvoorbeeld een patiënt die na zuurstoftekort hersenschade opliep en nu in een verzorgingstehuis woont. De 43-jarige man moest een operatie ondergaan voor een tenniselleboog. Nu kan hij niet meer spreken.
‘Een anesthesist heeft het leven van de patiënt in handen, dus is het heel belangrijk dat hij die beat-to-beat blijft volgen’
“Er zijn gerede twijfels over de opvolging van de anesthesist tijdens de ingreep”, laat Bart Demyttenaere van de Socialistische Mutualiteit weten. Tijdens de operatie zou de anesthesist niet in de operatiezaal gebleven zijn, zo verklaarde de chirurg.
De anesthesist uit het UZ kent dan weer een gezonde dertiger die voor een knieoperatie in slaap ging en het leven liet.
Net omdat er ernstige risico’s aan verbonden zijn, is er sinds 1982 een duidelijke richtlijn van de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen die zegt dat een anesthesist het hele operatieproces persoonlijk bij de patiënt moet blijven, van het in slaap doen tot het ontwaken. Tenzij hij weggeroepen wordt voor een ernstig noodgeval. Effectief toezicht komt neer op het monitoren van enkele vitale parameters, zoals de bloeddruk en de hartslag. De anesthesist mag dat toezicht ook niet uitbesteden aan een andere arts of een verpleegkundige.
Ook de Vlaamse Zorginspectie, die alle ziekenhuizen en de manier waarop er gewerkt wordt moet controleren, hanteert de richtlijn als bindend. Tijdens een inspectie wordt nagegaan of bij elke operatie een anesthesist aanwezig is. Is dat niet zo, dan wordt het ziekenhuis op de vingers getikt en moet het zijn werking binnen een bepaalde termijn aanpassen.
Tijdens een inspectieronde in 2013-2014 bleek in 2 procent van de bezochte operatiekwartieren geen anesthesist aanwezig te zijn. “Dat ging concreet over elf patiënten in acht ziekenhuizen”, legt woordvoerder Liesbeth Wyseur uit. “Momenteel is een nieuwe inspectieronde bezig. In drie van de 38 bezochte ziekenhuizen bleek geen anesthesist aanwezig bij een patiënt onder narcose.”
Onaangekondigd?
De Zorginspectie heeft het ziekenhuis van Veurne gecontroleerd. Daarbij werden geen onregelmatigheden vastgesteld. Voor Jean-Luc Demeere is het duidelijk: als de Zorginspectie zegt dat er geen sprake is van simultane anesthesie is, dan is er ook geen sprake van. “Sinds 2014 wordt er effectief binnengekeken in de operatiezalen om dat te checken.”
Bij AZ West in Veurne verwijzen ze dan ook naar de website van het ziekenhuis, waar de resultaten van de inspectie geraadpleegd kunnen worden. “Hieruit blijkt objectief dat er wel degelijk een anesthesist per operatiezaal aanwezig is", stelt Dephine Deneir, perswoordvoerder van het ziekenhuis.
‘Onaangekondigd’ is soms nogal relatief. “De inspecteurs schikken zich naar de procedures van het ziekenhuis”, zegt woordvoerder Wyseur van de Zorginspectie. “Zo moeten externen in sommige ziekenhuizen een ziekenhuisbadge krijgen en zich inschrijven in een logboek.” Daar gaat wat tijd over, waardoor de anesthesist zich naar de juiste plaats kan begeven voor de inspecteur effectief in het operatiekwartier kan binnenkijken.
De onverwachte controle in het AZ West in Veurne gebeurde op 16 juli vorig jaar. Vier operatiezalen werden gecontroleerd. In het inspectieverslag staat inderdaad dat telkens een anesthesist aanwezig was. Maar op de afbeeldingen van de operatieplanning is iets anders te zien. Ook die dag bleken de anesthesisten wel degelijk te schipperen tussen meerdere zalen.
Een anesthesist begon bijvoorbeeld om half 9 ’s morgens aan een vasculaire ingreep in de ene zaal en stapte een half uur later over naar een tweede zaal om een heupprothese te bewaken. Dezelfde anesthesist was rond 11 uur in een derde zaal bij een prostaatoperatie, om tegen 12 uur in de eerste zaal af te ronden. Zo begeleidde één anesthesist dus drie operaties, terwijl die eigenlijk de hele tijd in de eerste zaal hoorde te zijn.
Als een anesthesist drie operaties tegelijkertijd kan bijwonen, dan verdient hij dus drie keer in één klap
Het is inderdaad mogelijk dat de Zorginspectie bepaalde zaken niet ziet, geeft woordvoerster Liesbeth Wyseur toe. Dat is volgens haar te wijten aan het feit dat het altijd om momentopnames gaat.
Andere inspecties zijn ook gewoon aangekondigd. Zoals die voor het JCI-accreditatielabel. Het ziekenhuis in Veurne haalde dat label in november vorig jaar binnen en pakt daar trots mee uit. “Tijdens die audit werden 300 normen en 1.151 meetelementen nagegaan inzake kwaliteit en patiëntenveiligheid, waaronder de aanwezigheid van een anesthesist per zaal”, legt Delphine Deneir van AZ West uit. “We behaalden een uitstekend resultaat en er was geen enkele opmerking over anesthesie.”
Dat kan kloppen. Op de afbeeldingen bij het Riziv is duidelijk te zien dat in die week inderdaad geen sprake was van simultane anesthesie. De week ervoor en erna des te meer.
Wettelijk verbod
Het Riziv bevestigt dat het klachten over de anesthesisten in Veurne heeft ontvangen. “Ze zijn officieel geregistreerd”, stelt Erik Rossignol van het Riziv aan De Morgen. “We bekijken nu of er verder onderzoek zal volgen.”
Artsen die aan simultane anesthesie doen ook bestraffen, is niet eenvoudig. Ondanks duidelijke richtlijnen is er geen wettelijk verbod. Het kabinet van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vd) heeft wel een wetsontwerp klaar waarin staat dat een anesthesist bij maximaal één patiënt tegelijker mag optreden.
“Het wetsontwerp inzake de kwaliteitsvolle praktijkvoering in de gezondheidszorg werd op 21 december ingediend”, laat haar woordvoerder Jelle Boone weten. “Het wordt nu in de commissie Volksgezondheid behandeld. Met een regering in lopende zaken is het natuurlijk koffiedik kijken of het goedgekeurd zal raken. De minister en haar kabinet zetten zich maximaal in om het er nog door te krijgen.”
‘Als patiënt merk je zelf niet dat de anesthesist wegloopt. Hier mag best een debat over zijn’
Al hoeft het feit dat er geen wettelijk verbod is voor Demeere geen probleem te zijn. “Er is een brede consensus over het belang van aanwezigheid tijdens een operatie”, stelt hij. “Als er iets fout loopt doordat een anesthesist simultaan narcose toedient, dan zou geen enkele rechter dat mogen beschouwen als een normale praktijk omdat er geen wet over is.”
Als er sprake is van fraude met Riziv-vergoedingen, dan kan dat wel bestraft worden vanuit het ziekteverzekeringsrecht, zegt Erik Rossignol van het Riziv. “Het Riziv kan dan patiëntenfacturen opvragen, maar daarop staan geen begin- en eindtijden van de operatie. We moeten dan werknemers van het ziekenhuis oproepen voor een verhoor.”
Bij het Vlaams Patiëntenplatform zijn ze blij dat de problematiek aandacht krijgt. “Als patiënt merk je zelf niet dat de anesthesist wegloopt”, stelt directeur Ilse Weeghmans. “Hier mag best een debat over zijn. Het zal de kwalitatieve zorg voor de patiënt alleen maar ten goede komen.”