Paus Franciscus brengt historisch bezoek aan Abu Dhabi: positieve verandering of PR-event?

Duizenden gelovigen, vooral gastarbeiders in de Verenigde Arabische Emiraten, stonden de afgelopen dagen in lange rijen om een ticket te bemachtigen voor het pausbezoek. De paus zal er deelnemen aan een top met belangrijke religieuze leiders uit de islamitische wereld. Maar welke betekenis heeft dit bezoek voor de regio?

De reis van de paus is ongetwijfeld historisch en maakt deel uit van zijn verzoenend beleid. Franciscus wil de islamitische wereld de hand reiken. Door de bestaande conflicten en de opkomst van extremisten is de algemene toestand van de christenen in de regio er zeker niet op vooruitgegaan.

Alle burgers in Irak en Syrië hebben geleden onder het zware oorlogsgeweld, maar ook de religieuze minderheden zoals de christenen bleven niet gespaard. Heel wat kerken en christelijke monumenten zijn vernietigd bij bomaanslagen in verschillende Arabische landen. 

(Lees voort onder de kaart.)

"Het Midden-Oosten is een prioriteit voor paus Franciscus", klinkt het in de Vaticaanse pers. Kort na zijn aanstelling als paus in 2013 trok Franciscus naar de Palestijnse gebieden en Israël, het heilige land voor het Vaticaan. Intussen is hij ook in Turkije en Egypte geweest. Beide landen hebben een moslimmeerderheid.

Volgens het Vaticaan is de paus steeds op zoek naar islamitische partners, die de interreligieuze dialoog willen bevorderen, maar die ook willen meewerken aan het garanderen van de veiligheid en bescherming van de christenen in de regio.

Daarom gaat hij morgen in Abu Dhabi ook islamitische topfiguren ontmoeten, zoals Ahmed Al-Tayeb, de imam van Al-Azhar, de belangrijkste soennitische instelling in het Midden-Oosten. Al-Tayeb staat momenteel ook aan de top van de Raad van Islamitische Wijzen, een internationale islamitische organisatie die zich voorstelt als de belangrijkste vertegenwoordiger voor de gematigde islam.

De paus komt naar de Verenigde Arabische Emiraten op uitnodiging van kroonprins Mohammed bin Zayed Al-Nahyan. Het land bestaat uit zeven emiraten die soms bekender zijn dan het land zelf. Zo heeft Dubai bijvoorbeeld zich de laatste decennia opgeworpen als een belangrijke magneet voor buitenlandse investeringen in de regio.

Het beeld van het vuurwerk aan de Burj Khalifa ontbreekt bijna nooit op oudjaar. De economische crisis tien jaar geleden liet Dubai niet onberoerd. Grote bouwprojecten vielen toen stil, maar dankzij miljarden steun vanuit Abu Dhabi kon de golfstaat stilaan weer rechtstaan.

Jemen, dat samen met de VAE en Oman tot het apostolische vicariaat (of een bisdom in wording) van Zuid-Arabië behoort, staat ongetwijfeld als aandachtspunt op het programma. De VAE is de belangrijkste politieke en militaire bondgenoot van Saudi-Arabië in de regio. De Arabische Emiraten steunen de Saudi's bij de oorlog in Jemen tegen de Houthi's, een Iran-gezinde gewapende groepering.

Net als Saudi-Arabië beschouwt Abu Dhabi het sjiitische Iran als de grootste dreiging voor de regio en een hoofdbron van religieus extremisme. Een mening die de twee Golflanden met de VS en Israël delen. Iran, dat dezer dagen 40 jaar islamitische revolutie viert, denkt dat de Saudi's de grote boosdoeners zijn. 

Ook de invloedrijke radicale beweging van de Moslimbroeders wordt door de VAE als terreurorganisatie beschouwd. De beweging die een centrale rol speelde bij de Arabische opstanden van 2011, vormde volgens de experten een bedreiging voor de rijke monarchieën in de regio en wordt daarom met alle middelen bestreden. Dat betekent bijvoorbeeld volwaardige steun aan de Egyptische president Abdul Fatah al-Sisi, die aan de macht kwam na een militaire staatsgreep tegen voormalige president en lid van de Moslimbroeders Mohammad Morsi. 

De houding ten opzichte van Iran en de radicale Moslimbroeders bepaalt op dit moment elke diplomatieke relatie die de VAE aangaat met eender welk land in de regio. Ben je voor of tegen Iran, of ben je voor of tegen de Moslimbroerders zijn cruciale vragen. Of het nu een land met soennitische of sjiitische meerderheid is, dat maakt niet uit.

Zo wordt bijvoorbeeld de Turkse steun aan de Moslimbroeders door de Emirati's en de Saudi's niet in dank afgenomen. Buurland Qatar dat zowel banden heeft met Iran als met de Moslimbroeders wordt zelfs geboycot. In Abu Dhabi werden begin deze week de spelers van de Qatarese voetbalploeg met schoenen bekogeld nadat ze de VAE hadden uitgeschakeld in de halve finale van de Aziatische beker. 4-0 luidde het eindresultaat.

In de ideale wereld zou dit historische bezoek in Saudi-Arabië plaatsvinden, het land dat zich voordoet als grote broer van de Golfstaten. Zo'n bezoek in Abu Dhabi kan alleen worden georganiseerd mits overleg met Riyad, het zwaartepunt van de Golfregio. De Saudi's zijn eveneens vertegenwoordigd in de geplande ontmoetingen. Als het over internationale betrekkingen gaat, dan willen de twee bondgenoten met één stem spreken. In dit geval de stem van tolerantie.

Maar dat de paus zijn grote mis niet in Saudi-Arabië houdt, heeft wellicht twee redenen. Ten eerste het extreem gevoelig religieuze karakter van het land, dat de heilige moskee van Mekka op zijn grondgebied heeft, en al decennialang kampt met een radicale interpretatie van de islam. Terwijl de regering van de VAE serieuze stappen gezet om de radicalisering te bestrijden en de religieuze tolerantie te bewijzen. Het land heeft de voorbije jaren meerdere kerken ingehuldigd. In vergelijking met Saudi-Arabië hebben de vrouwen in de VAE relatief meer vrijheden en bezetten ze al langer leidinggevende posities in de regering.

Bovendien zijn uit de Emiraten zo goed als geen jongeren naar IS vertrokken. Terwijl Saudi-Arabië, dat deel uitmaakt van de internationale coalitie tegen IS, heel veel vertrekkers had naar IS-gebieden in Syrië en Irak bij het begin van de oorlog.

Het tweede element heeft te maken met het extreem gevoelige politieke karakter van het land, dat nog een lange weg moet afleggen als het gaat om mensenrechten. Hoewel vrouwen er nu ook met de auto mogen rijden, dat er bioscopen zijn geopend en dat er nieuwe toeristische trekpleisters zijn beloofd, kampt het land met meer kritiek van internationale mensenrechtenorganisaties, zoals Amnesty International en Human Rights Watch, mede door het vervolgen van mensenrechtenactivisten. 

Het is nu afwachten waartoe het gebed van paus Franciscus in Abu Dhabi zal leiden. Een paus die voor het eerst in de geschiedenis naar het hart van Arabië trekt, kan alleen maar als een hoopvol gebaar worden gezien voor de toekomst en voor de interreligieuze samenwerking, met als einddoel meer vrede in de regio.

Maar het kan ook uitdraaien op een PR-event, dat zijn magie snel zal verliezen als de paus op dinsdag het stadion verlaat richting zijn vliegtuig. Maar dat is niet wat de deelnemende partijen aan de wereld beloven. In maart trekt Franciscus naar Marokko om dit positieve gebaar naar de islamitische wereld nogmaals te benadrukken. De Verenigde Arabische Emiraten gaan voort met hun tolerantie-offensief.

Bekijk hieronder in 360° de moskee waar de paus maandag een historisch bezoek brengt.

Video hieronder: beelden van het bezoek van de Emiratische kroonprins aan de paus in 2016.

Beluister hieronder het gesprek met Majd Khalifeh in "De ochtend":

Bekijk hieronder het verslag uit "Het Journaal":

De paus komt aan in de Verenigde Arabische Emiraten, bekijk hieronder beelden van de aankomst: