Russen weer helemaal in de ban van horror op 'dode berg’

Het Djatlovpas-incident - het speelt zich af op een bergpas aan de oostkant van de ‘dode berg’ in het noordelijke deel van het Oeralgebergte - was in 1959 geruchtmakend. Van een groep van tien skiërs (acht mannen en twee vrouwen en bijna allemaal studenten of afgestudeerden van van het toenmalige Polytechnisch instituut van de Oeral (UPI), nu de Staats-Technische Universiteit van de Oeral, red.) kwam er maar eentje terug. Door lawines en plotselinge, extreme, weeromslag waren er wel vaker ongelukken voorgekomen in het onherbergzame gebied. Maar wat de groep overkwam waarover de 23-jarige student Igor Djatlov de leiding had, was toch bijzonder.

Een aantal leden van de geteisterde expeditie werd honderden meters van het tentenkamp dood en bevroren gevonden aan de rand van een bos, alleen gekleed in hun ondergoed. Bij een ander die weer wat verder lag, ontbrak de tong. Twee maanden later werden de resterende vier laatste lichamen gevonden onder een dikke sneeuwlaag. Deze lijken droegen gek genoeg de kleren van de andere expeditieleden die eerder waren gevonden. Op die kleding zou straling zijn gesignaleerd en de lichamen vertoonden zwaar letsel aan het hoofd en in de borst. Een tiende lid van de groep ontsnapte aan het lot omdat hij voor de laatste etappe van de tocht ziek afhaakte. 

Volgens de Sovjet-autoriteiten van toen zouden de slachtoffers na een lawine door onderkoeling zijn gestorven. De zaak werd na drie maanden gesloten, nadat even lang de toegang tot het gebied strikt was verboden. Een andere groep studenten die in de buurt was op het moment van de feiten, beweerde vreemd genoeg vliegende lichten te hebben gezien. Het gevolg: complottheorieën.

Destijds in 1959 deden al de bizarste geruchten de ronde. Waren de ongelukkige slachtoffers misschien aangevallen en verminkt door buitenaardse wezens? Had de verschrikkelijke sneeuwman of een familielid daarvan ze te grazen genomen of waren ze per ongeluk in een nucleair testgebied verzeild geraakt en betaalden ze dat met de dood? 

Omdat er geen overlevenden waren, geen getuigen en het drama zich ook nog eens afspeelde in extreme weersomstandigheden ten tijde van een streng regime dat grossierde in geheimzinnigheid, wordt er intussen al decennia gespeculeerd over wat er echt gebeurde met de negen skiërs. 

Het maakt het Djatlovpas-incident tot een van de grootste raadsels van de Sovjet-Unie (toen) en Rusland (nu), aldus het Russische televisiestation TV-3, dat de nieuwe serie aankondigde onder de titel: ‘De pas van Djatlov’. Eerder verschenen er al diverse boeken en ook films en documentaires over de mysterieuze gebeurtenissen. 

Er worden nu liefst 75 verschillende theorieën bestudeerd in de hoop de zaak eindelijk, na zestig jaar, definitief te sluiten. “De meest fantastische theorieën met ontvoeringen door buitenaardse wezens en paranormale verschijningen hebben we uitgesloten. Wel zullen er nieuwe autopsies plaatsvinden”, aldus Koerjanov. De aanklager onthulde dat een aantal van de zware verwondingen toch echt post-mortum was ontstaan. Mogelijk als gevolg van de extreme kou (min 30 graden) in het gebied. 

Maar de mythevorming is sterk. Nabestaanden verklaarden destijds dat de haren en de huid van hun dierbaren bizar oranje en grijs gekleurd waren. Dat zou met nucleaire besmetting te maken hebben gehad, volgens complotdenkers. 

Het drama speelde midden in de Koude Oorlog, waarin Russen en Amerikanen allerlei wapens testten. Misschien had de groep van Djatlov wel domme pech in een geheim militair testgebied te zijn beland? Maar de meest logische verklaring zou volgens experts toch zijn dat de expeditie in een lawine terecht kwam en dat geschrokken overlevenden totaal verward hulp gingen zoeken. Een bekend fenomeen daarbij is ‘hypothermie’. Soms kleden slachtoffers daarvan zich zelfs uit in ijskoude omstandigheden omdat ze in hun verwarring denken dat ze het te warm hebben. Daarna is het dan snel afgelopen.