Francken onder vuur: “Uw beleid was laks, amateuristisch en doorspekt van vriendjespolitiek”

Francken begon zijn verdediging vanmorgen met een algemene uiteenzetting over het systeem van de humanitaire visa. In totaal kregen 1.501 mensen via zijn kabinet een humanitair visum, aldus Francken. Aan de Assyrische gemeenschap van Mechelen werden via tussenpersoon Melikan Kucam 219 visa afgeleverd. De voormalige staatssecretaris zegt vertrouwen te hebben gesteld in de tussenpersonen. “Vertrouwen dat in Mechelen mogelijk op schaamteloze wijze is misbruikt indien de aantijgingen kloppen. Partijpolitieke aangehorigheid was op geen enkel moment een criterium. Niemand kreeg voorrang om contactpersoon te zijn.”

Francken ging ook in op de kwetsbaarheid van de Syriërs. “Het was mijn beleidskeuze specifiek voor christelijke Syriërs humanitaire visa te geven. (...) Het was duidelijk dat christenen in Syrië nog kwetsbaarder waren omwille van hun geloof. Er was geen vip-behandeling, al deze mensen waren uiterst kwetsbaar.” 

“Heb ik een fout gemaakt of ben ik goedgelovig geweest? Met die vragen worstel ik. Het lijkt er op dat men mijn vertrouwen geschaad heeft. Maar ik zal me als politicus altijd blijven verzetten tegen vervolging van christenen en andere religieuze minderheden.” Toch ziet Francken ook dingen die beter kunnen. Zo komt er misschien beter een screening van de contactpersonen. “Dat geeft politieke dekking. Zelfs als het een oud-rector of een oud-ambassadeur is. Het had ons niet veel wijzer gemaakt, maar het had mij meer politieke dekking kunnen geven.” 

Een uitleg waar CD&V-Kamerlid Nahima Lanjri niet tevreden op reageerde. Ze haalde zwaar uit naar Francken. “Het is beginnen mis te lopen toen u begon te werken met een corridor van ‘ons kent ons’.” Ze bekritiseerde het feit dat er voor andere personen uit Syrie wel een inhoudelijke controle werd gedaan, bij de personen die via het kabinet-Francken binnenkwamen niet. Zij kregen enkel een veiligheidscontrole. 

”We hebben aangedrongen op meer transparantie, dat werd afgewimpeld. Ook uw eigen administratie mocht zich er niet mee moeien. Wie niets te verbergen heeft, moet geen schrik hebben van mensen die meekijken. (...) Stop met het optrekken van mistgordijnen. Twee derde van de mensen die via de ambassade of de Dienst Vreemdelingenzaken een humanitair visum aanvroegen, werden afgewezen bij de inhoudelijke controle. Bij de individuele aanvragen via het kabinet-Francken was dat niet het geval.” 

Francken gaf zelf aan dat een vroegere controle misschien beter is. “Sowieso is er al een grondige screening geweest. Maar we moeten nagaan of we die identiteit al vroeger in het proces kunnen checken. Het werd ook steeds moeilijker om individuele dossiers grondig te checken door de enorme toestroom. De aanvragen namen exponentieel toe. Het is nuttig om in de toekomst betere richtlijnen te geven voor de aanvragen. Want de toestroom werd op het einde te groot. En er moet ook betere opvolging voorzien worden na de aflevering van het visum in Beiroet. Als personen niet komen opdagen, dan moet dat doorgegeven worden. Dat is niet altijd gebeurd.”

Ook bij de andere voormalige regeringspartner klonk kritiek. “De minister of staatssecretaris is geen keizer-koster, de kwetsbaarheid moet aangetoond worden”, zei Open Vld-fractieleider Patrick Dewael, als voormalig minister van Binnenlandse Zaken zelf ooit bevoegd voor de afgifte van humanitaire visa. Bovendien bleef het aantal humanitaire visa voor Syrische christenen stijgen, ook toen de situatie in het land ietwat gekalmeerd was, zei Dewael. “Dat brengt mij op het idee dat men een nieuw migratiekanaal heeft gecreëerd, wat niet de bedoeling is van die uitzonderingsprocedure.” 

De oppositie was evenmin tevreden met de uitleg van Francken. Sp.a-Kamerlid Monica De Coninck vroeg zich af of de betrokkenen wel degelijk aantoonbaar kwetsbaar waren. Bovendien zijn de mogelijke verbeterpunten in de procedure die de voormalige staatssecretaris voorstelt, niet voldoende, vindt ze. “Dat siert u, maar het siert u niet dat het eigenlijk gewoon om zaken gaat die eigen zijn aan goed bestuur.”

Vanmorgen bleek dat de Verenigde Naties wel degelijk een rol kunnen spelen bij de uitreiking van humanitaire visa aan Syrische vluchtelingen. Dat schrijft de organisatie in een nota aan de Kamer. Francken stelde eerder dat op die manier geen bedreigde christenen gered konden worden en dat er daarom met tussenpersonen is gewerkt. “De VN was er wél actief, sinds 2015”, zei Groen-Kamerlid Wouter De Vriendt daarover. “Het was niet nodig dit soort schimmige constructies op te zetten. Waarom hebt u dat in 's hemelsnaam gedaan? In het beste geval is dit slecht bestuur, maar uw beleid was laks, amateuristisch, naïef en doorspekt van vriendjespolitiek.”

Francken betwist dat: “Ik vind niet dat je kan interpreteren dat de Verenigde Naties aanwezig waren in Syrië in het kader van hervestiging. Dat maak ik daaruit niet op. Ik heb nooit enig signaal ontvangen dat ze daar aanwezig waren, ook niet tijdens overleg met UNHCR. We hebben nooit het aanbod gekregen om met hen hervestiging van Syrische christenen vanuit Syrië zelf te organiseren”, maakte hij zich sterk. 

De Morgen citeerde vanmorgen ook UNHCR-juriste Mieke Verrelst, die zegt dat de organisatie wel degelijk voorrang kan geven aan bepaalde bedreigde minderheden. De voormalige staatssecretaris bleef er altijd bij dat de VN geen vluchtelingen selecteren op basis van religie, terwijl hij expliciet christenen wilde redden. Ook dat vindt Francken “vreemd”. “Dat lijkt mij zeer sterk. Het komt niet overeen met wat ik heb gehoord op het terrein of met wat ik heb opgemaakt uit mijn contacten met hen tijdens mijn mandaat.”

De Vriendt wilde ook weten waarom Francken niet eerder ingreep. “Hoe kun je uitleggen dat je in het najaar van 2018 geruchten opvangt over fraude en misbruik, zonder dat u zelf naar de politie stapt en zonder uw administratie de opdracht te geven dat tot op het bod uit te zoeken? (...) Uw politieke verantwoordelijkheid is immens. Gelukkig voor u bent u geen regeringslid meer, anders had u zeer zeker ontslag moeten nemen.”

Francken zelf reageerde na afloop gepikeerd, omdat hij naar eigen zeggen al heel wat van de vragen van de parlementsleden tijdens zijn uiteenzetting had beantwoord. “Dat getuigt van weinig respect.”

Francken bevestigde dat “het kan zijn dat sommigen die een visum hebben gekregen, nog geen asiel hebben aangevraagd”. Dat schreef De Standaard vanmorgen, terwijl Francken eerder zei dat “iedereen al asiel had aangevraagd” en dat ook had gekregen. Vandaag klonk het dat “iedereen die asiel heeft aangevraagd, dat heeft gekregen”. “Maar ze hebben een jaar de tijd. Daarna moeten ze asiel aanvragen, of zijn ze illegaal in het land. Maar ik denk niet dat die mensen daar voor zouden kiezen, waarom zouden ze dat doen? Dat zou absoluut tegen hun eigen belang zijn.” 

Francken benadrukte meermaals dat iedereen die bescherming vroeg, die ook gekregen heeft. “Ik blijf 100 procent achter onze reddingsoperaties staan.” Bovendien “kaderde de keuze om ons te focussen op Syrische christenen volledig binnen de opdracht die het parlement aan de regering heeft gegeven”. Francken wees daarbij op twee resoluties, één in 2014 en één in 2017, waarin de Kamer de regering vraagt om de hervestiging van kwetsbare religieuze minderheden “te prioritiseren”.

Francken haalde tussen eind 2015 en eind 2018 1.500 Syrische vluchtelingen, voornamelijk christenen, naar ons land via een humanitair visum. Hij werkte daarvoor met tussenpersonen. Een van hen, Mechels gemeenteraadslid voor N-VA Melikan Kucam, wordt ervan verdacht grof geld te hebben verdiend aan de visa. 

Vlaams Belang-politica Barbara Pas had vooral kritiek op het aantal humanitaire visa dat Francken tijdens zijn mandaat uitreikte, “een vertienvoudiging” in vergelijking met het verleden. “U hebt van een uitzonderingsmaatregel een courant kanaal gemaakt”, zei ze. “Ik vraag mij af wat uw reactie vanuit de oppositie was geweest als pakweg mevrouw Onkelinx (PS-Kamerlid, red.) die bevoegdheid had gehad. Dat zij zich zou baseren op lijstjes van PS-gemeenteraadsleden, en dat daar dan een schandaal rond uitbreekt. U zult begrijpen dat ik niet geloof dat u dan niet zou reageren.”

Hendrik Vuye (Vuye & Wouters) wilde vooral weten waarom Francken de tussenpersonen, en in het bijzonder Melikan Kucam, niet liet screenen. Hij legde ook het verband met het onderzoek naar de Antwerpse misdaadorganisatie, waarvan de zaak-Kucam een uitloper is. “Uw partij zei ooit dat criminele infiltratie overal mogelijk is, behalve bij N-VA. Dat klinkt nu wat potsierlijk natuurlijk. Zeker nu een foto opduikt van uw voorzitter met Sahin Y. (die gearresteerd is in het onderzoek naar de misdaadorganisatie, red.).”