De Lijn lonkt naar privégeld om steile ambities waar te maken
De Lijn wil projectontwikkelaars en burgers zelf laten investeren in openbaar vervoer. Dat is nodig omdat het budget van De Lijn tegen 2030 fors omhoog moet van 1 naar 2 miljard euro per jaar.
“We zitten echt op onze limiet”, zegt Roger Kesteloot, de directeur-generaal van De Lijn. Sinds zijn komst in 2009 heeft de Vlaamse vervoersmaatschappij fors moeten besparen op haar werkingsbudget. Eerst vanwege de financiële crisis, daarna omdat de regering ervan overtuigd was dat er nog wel vet op de soep zat. Dat is nu weg, zegt Kesteloot. “Intern valt er geen winst meer te boeken.”
Tegenover die besparingsdrift staan de steile ambities rond klimaat en leefbaarheid. Zo mikt de Vlaamse overheid tegen 2030 op een vermindering van het autogebruik met 27 procent. Antwerpen hoopt tegen dan nog maar de helft van de verplaatsingen met de auto te laten gebeuren. Leuven wil autoverkeer met 20 procent verminderen. Gent gaat tegen 2020 voor een groei van tram en bus met 13 procent.
“Die ambities veronderstellen een stevige groei van het openbaar vervoer. Maar met de huidige middelen gaan we er niet komen”, waarschuwt Kesteloot, die een verlanglijstje klaar heeft voor de volgende Vlaamse regering. “Als politici het menen met hun doelstellingen, dan kunnen ze niet anders dan meer investeren in openbaar vervoer.”
Van 1 naar 2 miljard
Vandaag krijgt De Lijn bijna 1 miljard euro per jaar, als je haar investeringsbudget meetelt. “Tegen 2030 moet dat naar ongeveer 2 miljard euro per jaar”, zegt de topman. Volgens hem moeten reizigers geen duurdere tickets betalen, of de overheid een miljard uit haar mouw toveren. Wel pleit hij voor ‘meer creatieve vormen van financiering’.
Kesteloot: “Kijk naar Londen. Via ‘value capturing’ wordt daar de meerwaarde van nieuwe infrastructuur voor een stuk teruggevraagd aan projectontwikkelaars. Zij betalen mee voor het openbaar vervoer. En een deel van de opbrengst van de congestion charge (een tolheffing, adb) wordt er terug in het openbaar vervoer gepompt. Dat kan Vlaanderen straks ook met de opbrengst uit de kilometerheffing voor auto’s.”
‘Dankzij groene obligaties kunnen reizigers straks de tram nemen die ze zelf mee financierden’
De goedkeuring van het mobiliteitsbudget is een stap in de goede richting, klinkt het. Al kunnen we nog verder gaan. “Waarom niet een deel van het budget gebruiken voor de terugbetaling van de huur of de hypothecaire lening van mensen die op minder dan vijf kilometer van hun werk gaan wonen?”
Groene obligaties
En dan is er nog de succesvolle ‘E3-lening’ uit de jaren ‘60, waarmee burgers destijds zelf konden investeren in de bouw van een autosnelweg. Zoiets kan ook voor het openbaar vervoer. “Via groene obligaties kunnen we het spaargeld in Vlaanderen mobiliseren”, zegt Kesteloot. “Reizigers kunnen dan zelf de tram nemen die ze mee financierden.”
Tegenover de vraag voor meer geld belooft De Lijn om meer inspanningen te leveren om bussen en trams vlotter van A naar B te krijgen. Door de slechte stiptheid is de tevredenheid bij reizigers in 2018 immers alweer gedaald. Het bedrijf denkt aan zelfrijdende shuttles in steden en een verbod op cash betalingen aan boord van bus en tram.
Volgens Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) getuigen de plannen van een moderne aanpak. “Ik vind het positief dat De Lijn voor de financiering verder kijkt dan de overheid en minder afhankelijk wil worden van belastinggeld”, zegt hij.