Peter Adriaenssens over docu Michael Jackson: "Je kan je afvragen waarom we niet eerder collectief reageerden"

In de vier uur durende documentaire "Leaving Neverland" vertellen Wade Robson en James Safechuck hoe ze als kind Michael Jackson persoonlijk leerden kennen, hoe ze op Neverland Ranch (het domein waar Michael Jackson woonde van 1988 tot 2003) werden uitgenodigd, hoe ze door hem verwend en verleid werden en dat ze uiteindelijk ook seksueel misbruikt werden.  

Bekijk hier het fragment waarin James Safechuck vertelt waar in Neverland het misbruik plaatsvond volgens hem: 

Canvas zendt de documentaire uit omdat "de manier waarop regisseur Dan Reed dit verhaal vertelt en verbeeldt buitengewoon krachtig is". De zender is zich ervan bewust dat er bij fans en in de muziekindustrie veel wantrouwen en terughoudendheid is rond deze film: "Het enige advies dat we kunnen geven is: kijk zelf en vorm je eigen oordeel", stelt de zender.

"Regisseur Dan Reed heeft er heel bewust voor gekozen om hun verhaal op die manier te vertellen", zegt VRT-filmjournalist Ward Verrijcken. "Hij heeft heel bewust de familie van Jackson niet gecontacteerd. Hij wilde het verhaal van de slachtoffers vertellen, niet het proces overdoen. Dit is dus een zeer uitgebreide reconstructie van wat er volgens hen toen gebeurd is."  

Feit is wel dat er in de documentaire geen bewijzen zitten. Het gaat om getuigenissen: enkel deze twee mannen en hun familie komen aan het woord. Een eenzijdige documentaire, is dan ook een vaak gehoorde kritiek.

De documentaire ging eind januari in première op het Sundance-festival en lokte daar meteen heftige reacties uit. Sommige kijkers verlieten de zaal vroegtijdig en/of hadden achteraf psychologische begeleiding nodig. Critici waren lovend over de docu, maar gechoqueerd door wat ze gezien hadden.

De fans zijn verdeeld. Sommigen willen de documentaire liever niet zien of blijven rotsvast in de onschuld van hun idool geloven. Anderen vinden na de documentaire dat ze hun mening over Jackson moeten herzien.  Er zijn met andere woorden believers en non-believers. Ook na de tv-première in de VS begin deze week werd "Leaving Neverland" nog druk besproken.   

"We zien dat dit soort documentaires altijd helpt om het thema van seksueel misbruik bespreekbaar te maken", zegt kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens. "En we stellen iedere keer vast dat het nieuwe getuigenissen oplevert. Er zijn altijd mensen die de verhalen overdreven vinden en anderen die de getuigen onvoorwaardelijk geloven. Maar dat is een zinvol debat. De consensus door al die meningen heen, is dat slachtoffers geholpen moeten worden. Of dat via een film moet, daar kan over gediscussieerd worden. Maar het is altijd een sterke aanmoediging naar erkenning van slachtoffers." 

De nabestaanden van Jackson veroordeelden de documentaire nog voor de première. De familie van Jackson kan geen klacht indienen tegen HBO wegens laster en eerroof omdat Jackson intussen overleden is.

Maar ze klagen HBO wel aan omdat de zender in 1992 het concert "Live in Bucharest: The dangerous tour" uitzond en toen een contract tekende waarin ze zich ertoe engageerden om Jackson nooit in diskrediet te brengen. De familie eist daarom 100 miljoen dollar van HBO.

Regisseur Dan Reed vertelt het verhaal op basis van twee gedetailleerde getuigenissen. De Amerikaanse computerspecialist James Safechuck was een kindacteur die op zijn 10e samen met Jackson in een reclamespot voor Pepsi zat en zo met hem bevriend geraakte. De Australische choreograaf Wade Robson won een Michael Jackson-imitatiewedstrijd voor kinderen.  In de documentaire praten ze open en expliciet over wat ze meegemaakt hebben.  Lange tijd hebben ze dat voor zichzelf en de buitenwereld ontkend, zeggen ze. 

Michael Jackson werd in 1993 al beschuldigd van seksueel misbruik van kinderen. Zowel Robson als Safechuck getuigden toen in het voordeel van Jackson. De popster ontkende alles en trof uiteindelijk een schikking met aanklager Jordan Chandler en zijn familie. Het zou om een bedrag van meer dan 20 miljoen dollar gaan. 

Wat opmerkelijk is, is dat de getuigen uit deze documentaire Michael Jackson dus heel lang zijn blijven verdedigen. Toen het in 2005 tot een nieuwe rechtszaak kwam, riep Jackson opnieuw hun hulp in. James Safechuck weigerde toen om het voor hem op te nemen in de rechtbank. Wade Robson daagde wel opnieuw op en bleef herhalen dat er niets gebeurd was. In de documentaire zegt hij dat hij de indruk had "dat hij Jackson kon redden" en dat hij emotioneel en mentaal niet klaar was om op dat moment de waarheid te vertellen. 

"Het gaat hier om twee heel parallelle verhalen die samenkomen in 2013", zegt Ward Verrijcken. "Op dat moment heeft Wade Robson in een ontbijtshow op televisie gezegd dat hij wél misbruikt is door Michael Jackson. Daarna hebben die twee mannen elkaar gevonden. Tot dan had Robson, zelfs onder eed, gezegd: "Ik ben niet misbruikt door Michael Jackson."" 

Herbekijk hieronder de commentaar van Ward Verrijcken in Het Journaal:

Volgens Peter Adriaenssens houdt deze documentaire, los van het feit of de getuigenissen waar of niet waar zijn, iedereen een spiegel voor. "Wij zijn allemaal erg beïnvloed door de mate waarin iemand bekend is. Het zit nog steeds in onze opvoeding om op te kijken naar macht. Als het een beetje op ons kan afstralen, zijn we er graag bij en zijn we een stuk minder kritisch."

"Michael Jackson heeft ooit zelf gezegd dat hij het fijn vond om met kinderen te slapen zonder dat dat verder ging. Daar zou een gewone burger nooit mee wegkomen. Nu zouden we ons daar veel sneller vragen over stellen", gaat Adriaenssens verder.  "Dat we misschien eerder denken dat deze getuigenissen "meer waar" dan "niet waar" zijn, hangt samen met het feit dat er al veel langer verhalen waren over Jackson. Maar je kan je even goed afvragen waarom wij collectief niet eerder gereageerd hebben, bijvoorbeeld toen bekend raakte dat Jackson miljoenen betaalde aan een jongen. Macht is in staat om ons minder alert te maken." 

Het misbruik kwam er volgens de mannen niet van de ene dag op de andere, leggen ze uit in de documentaire. Jackson nodigde hen uit om mee op tournee te gaan of om naar Neverland te komen. Maar hij ging ook bij hen thuis op bezoek en bleef er logeren. Zo zou hij ook het vertrouwen van de ouders van de jongens gewonnen hebben.  

Bekijk hier het fragment waarin Wade Robson en zijn familie vertellen dat Jackson en Wade vaak samen in de kamer van Wade zaten: 

Na verloop van tijd pas zou Jackson seksuele handelingen gesteld hebben. Jackson liet hen geloven dat ze elkaar graag zagen en dat "dát de manier was om het te tonen". James Safechuck vertelt zelfs over een soort huwelijksceremonie. 

Bekijk hier het fragment waarin James Safechuck over de huwelijksceremonie vertelt: 

De jongens mochten er met niemand over praten.  Volgens Wade Robson zei Jackson tegen hem: "Dit is hoe wij onze liefde tonen aan elkaar. De mensen zijn dom, ze zouden het nooit begrijpen. Hij zei dat als ze ooit zouden horen over die seksuele handelingen, we elkaar nooit meer zouden zien. En dat hij en ik naar de gevangenis zouden gaan, voor de rest van ons leven."

Maar uiteindelijk willen ze nu toch hun waarheid vertellen. "Ik wil de waarheid kunnen zeggen. Zo luid als ik zo lang de leugen moest verkondigen", klinkt het. Robson noemt Jackson een "meester-manipulator" en wijst ook met een beschuldigende vinger naar de entourage van Jackson. 

Bekijk hier het fragment waarin Wade Robson en zijn echtgenote zeggen hoe hun getuigenis andere slachtoffers kan helpen: 

Het kantelpunt in hun leven is er pas gekomen sinds ze zelf kinderen hebben. Toch blijven ze naar eigen zeggen met schuldgevoelens kampen. "Ze blijven tot nu herhalen: ik wilde hem niet kwijt, dit was hoe onze liefde in elkaar zat, misschien was het niet echt fout", zegt Verrijcken. "Het waren ook gewoon heel jonge kinderen. Wade zegt op een bepaald moment: ik begreep niet dat het misbruik was." 

Wanneer ze te oud worden (ze leerden Jackon kennen toen ze 7 en 10 waren), ruilt Jackson hen in voor jongere jongens. "In de docu zeggen ze dat ze zich vanaf dat moment geweldig eenzaam voelen", zegt Verrijcken.  "Ze hadden het gevoel dat ze Jackson kwijt waren en ze konden er met niemand over praten. Daaruit vloeien, zelfs tot op volwassen leeftijd, problemen voort als slapeloosheid, depressie, angst, zelfmoordgedachten,... Ook hun echtgenotes komen hierover aan het woord." 

"Als de aantijgingen kloppen, maakt de documentaire pijnlijk duidelijk dat ze door de betovering die van de superster Michael Jackson uitging helemaal in de manipulatie van Jackson terechtgekomen zijn. En dat speelt nog door tot nu", besluit Verrijcken. 

Bekijk hier het fragment waarin James Safechuck, zijn echtgenote en moeder vertellen hoe ze betoverd werden door Michael Jackson, en hoe zijn vermeende misbruik hun levens verwoestte: 

Volgens Peter Adriaenssens is de documentaire ook een waarschuwing voor plegers (van zedenfeiten) dat we definitief in een andere wereld leven. "Tot een tiental jaar geleden konden mensen nog hopen te ontsnappen. Nu zien we constant dit soort dossiers opduiken. In dat opzicht is het ook beschermend naar potentiële nieuwe slachtoffers toe.  Plegers weten dat er in de maatschappij meer supervisie is." 

Mensen die zelf seksueel misbruikt zijn, kunnen beter niet naar de documentaire kijken, vindt Adriaenssens. "Zonder het goed en wel te beseffen kan je plots een verhaal horen dat lijkt op wat jij hebt meegemaakt. Dat breekt dan door alle beschermingen die je in je leven hebt opgebouwd. Mensen kunnen daardoor letterlijk beginnen te braken, huilen of stekende hoofdpijn krijgen. Daar moet je toch voorzichtig mee omspringen."

Bekijk het gesprek met Ilse Liebens in "De afspraak" over "Leaving Neverland": 

"Leaving Neverland" is nog een maand beschikbaar op VRT NU.

Wie naar aanleiding van de documentaire wil praten of hulp nodig heeft, kan terecht bij Tele-Onthaal of kan bellen naar 106. 

Wie zich zorgen maakt over zijn of haar eigen seksuele gevoelens voor minderjarigen kan terecht bij Stop it Now! of kan bellen naar 0800/200 50.