Moet je je hand voor je mond houden als je hoest?

Je hand voor je mond houden is een vorm van welgemanierdheid die kinderen al jong van hun ouders leren. Het is onbeleefd én ongezond om anderen in het gezicht te blaffen. Ten tijde van de Mexicaanse griep kwam die hoest-etiquette in overheidsbrochures terecht. Van hogerhand kwam het dringende advies om in een zakdoek of achter de hand te hoesten (of niezen), desnoods in een mouw. Zo zou de verspreiding van virusdeeltjes worden tegengegaan. Met een nieuw griepseizoen voor de deur is de vraag: klopt dat ook?

Canadese wetenschappers publiceerden een maand geleden in BMC Public Health de resultaten van een opmerkelijk onderzoek onder 31 gezonde proefpersonen die hard moesten hoesten en hun mond op verschillende manieren afdekten. Ze legden hun kin op een standaard, waarna met vier sensoren de concentratie druppels in het gebied voor hun gezicht werd gemeten. De resultaten werden vergeleken met die van 44 proefpersonen die vrijelijk voor zich uit hadden gehoest.

Bij een stevige hoest blijkt de luchtstroom uit de borstholte de vaart te bereiken van een auto op de snelweg. Daarbij worden miljoenen druppels de ruimte in geslingerd. Bij zo'n snelheidsexplosie blijkt een barrière zinloos, constateren de onderzoekers. Sterker nog, die is contraproductief. De druppels zoeken de weg van de minste weerstand. Houden we onze handen in een kom voor onze mond of hoesten we in onze elleboog, dan schiet de stroom aan de boven- en onderkant langs de versperring. Zo wordt de concentratie vlak bij ons gezicht (en mogelijk ook in de buurt van de ontvanger) veel hoger dan wanneer de druppels alle kanten op kunnen.

Omdat de meeste druppels ook nog eens minuscuul zijn (kleiner dan een duizendste millimeter) vliegen ze dwars door papieren zakdoeken of mondkapjes. Juist die minidruppels zijn link, want die dringen eenvoudig de luchtwegen binnen en kunnen daar, als ze ziekteverwekkers bevatten, een infectie veroorzaken.

Bij een volgende grieppandemie moeten autoriteiten andere maatregelen promoten, want voor de slogan 'Hoesten of niezen, zakdoek kiezen' bestaat geen wetenschappelijke onderbouwing, schrijven de Canadese onderzoekers enigszins verbaasd.

Deense artsen constateerden onlangs in PLoS ONE dat de publiekscampagne over de Mexicaanse griep geen zichtbaar resultaat heeft opgeleverd: het percentage kinderen dat met een andere infectieziekte dan de griep in het ziekenhuis belandde, was niet lager, zoals te verwachten zou zijn als de hygiënemaatregelen hadden geholpen.

Wellicht is handhygiëne effectiever. Want deurknoppen, kranen en handen zijn een bron van virusmateriaal. Zwitserse onderzoekers ontdekten dat zelfs bankbiljetten besmettelijk zijn. Griepvirussen kunnen op papiergeld dagen overleven. Daarom heeft handen wassen alleen zin als we dat allemaal doen én vaak genoeg. Misschien is het beter als we in tijden van griep een schoonmaakdoekje op zak dragen.