Eén jaar kalifaat: de nachtmerrie duurt voort

Het is ramadan, een uitverkoren tijd. De woordvoerder van IS, Al Adnani, heeft enkele dagen geleden nog opgeroepen om deze ramadan tot een tijd van rampspoed voor de ongelovigen te maken. Bij aanslagen in Frankrijk, Tunesië en Koeweit-stad en aanvallen in Somalië en Kobani vielen gisteren meer dan honderdvijftig doden.

Opmerkelijk: het is maandag een jaar geleden dat IS het kalifaat oprichtte. Toen breaking news, overal ter wereld. Is het toeval dat net nu een reeks aanslagen gepleegd wordt met alle kenmerken van IS, via extreem, bijna willekeurig geweld om een klimaat van angst te creëren? IS heeft vroeger al oproepen gedaan aan extremistische moslimvolgelingen overal ter wereld om toe te slaan, met welke middelen ook, georganiseerd of als lone wolf.

Een slang tussen de rotsen

Het kalifaat van de 21ste eeuw is vervallen tot religieus fascisme. Voor het Westen is het een boze droom, die duizenden islamitische jongeren weglokt om te strijden en te sterven. De gewelddadige jihad, aan het front in Irak en Syrië, maar ook steeds meer bij ons? Voor bevolkingsgroepen die leven in dit nieuwe kalifaat is dit een nachtmerrie. Getuige de executies en het religieuze schrikbewind. De kracht van het kalifaat, dat zich nu uitstrekt van Raqqa in Syrië tot Ramadi in Irak, zou tegelijk ook zijn zwakte moeten zijn. Een idee is moeilijker te bestrijden, maar een territorium kan aangevallen worden. Bij Kobani leek dat de ruggengraat van IS gebroken werd. Maar kijk, de voorbije maanden gaat de opmars opnieuw verder via Palmyra tot Ramadi. En ook ver daarbuiten dus, blijkt steeds opnieuw.

'We bewegen ons als een slang tussen de rotsen' is de militaire slogan van IS. Maar hoe wordt dit kalifaat bestuurd? Buiten enkele horrorvideo's of strak geregisseerde propagandafilmpjes weten we niets over het leven onder IS. Pas nu beginnen er berichten door te sijpelen over het 'goede werk' van de jihadstaat. Wegen worden hersteld, water en elektriciteit geleverd. In de scholen wordt een nieuw curriculum ingevoerd. Tieners - kinderen zelfs - krijgen een jeugdkamp voor toekomstige strijders. Waarom doet dit me denken aan de Hitlerjeugd?

Waar het kalifaat neerstrijkt worden banken leeggehaald, rijkdom weggetaxeerd, bezittingen van andere geloofsgroepen in beslag genomen. Dat is geen economie, dat heet plunderen. Lange tijd was er een stroom inkomsten door olieverkoop, tot de Amerikanen een aparte strategie hebben opgesteld om die stroom te stoppen. Cultureel erfgoed - wonderen van de mensheid - wordt massaal weggehakt, opgedolven en over de grens gesmokkeld.

Hoe lang kan een terreurleger een regio laten leegbloeden? Zolang er geen levensvatbaar alternatief is. Getuige daarvan de toestand in Irak waar de soennitische minderheid zo mogelijk nog meer bevreesd is voor de sjiitische milities. Hun schrikbewind is al even erg als dat van de jihadi's. Het kalifaat blijft gedijen op de breuklijn tussen sjiieten en soennieten. In toenemende mate is er een Arabische wereldoorlog bezig tussen beide groepen. Het doel van IS: kampioen-voorvechter worden van alle 'onderdrukte' soennieten in de Arabische wereld.

Maar het kalifaat is niet alleen een territorium, het blijft ook een krachtig idee. En het zuigt de kracht van Al Qaida leeg. Door zich tot de meest succesvolle, zeg maar wreedste van de jihadbewegingen te kronen, kunnen ze strijders en middelen naar zich toe zuigen. "Vroeg of laat moeten we praten met IS, we moeten de realiteit onder ogen zien." Dat hoor ik steeds vaker. Het kalifaat zal niet verdwijnen, gaat de redenering. Maar hoe kun je praten met leiders van een systeem dat zich heeft laten kennen door de meest brutale schendingen van de mensenrechten, door willekeurige slachtpartijen? De brandstof van hun systeem is een vorm van religieus fascisme. Daar valt niet mee te onderhandelen.

De enige oplossing lijkt een totale oorlog, economisch, militair en vooral ideologisch. Met dit religieus fascisme is geen vergelijk of samenleven mogelijk. Het is een strijd van lange adem en een taak voor iedereen. Voor het Westen, dat die puinhoop mee gecreëerd heeft, door de verkeerde oorlogen te voeren en een dubbele moraal te hanteren in de internationale politiek. Datzelfde Westen heeft door falende integratiepolitiek, tienduizenden diep gefrustreerde moslims in de armen van het extremisme laten drijven. De oplossing moet ook komen van de plaatselijke regimes, die vaak een dubbelzinnige politiek voeren. Zonder druk op het Iraakse regime dat de soennitische bevolking verdrukt, of op Saudi-Arabië, de sponsors van extreme islam wereldwijd, zal dit monster niet bedwongen worden. Met Assad is geen nieuw Syrië mogelijk en zal Raqqa het zwarte gat van de jihad blijven. Oude dictators, conservatieve oliesjeiks of nieuwe potentaten zullen het Midden-Oosten niet uit het moeras trekken. De overgrote meerderheid van de moslims is niet bedwelmd door dit kalifaat. Laten ook wij hen dan niet verder afstoten of jongeren in hun armen drijven door een xenofobe politiek.

Met de Arabische Lente leek een nieuwe tijd in aantocht. Nu klinkt overal het tegenovergestelde: wie droomt van democratie wordt weggezet als naïef. Toch ligt daar het enige echte tegengif voor het virus van de gewelddadige jihad. Het Arabisch ontwaken dat zich generatie na generatie moet verspreiden in een open maatschappelijk weefsel, als tegenpool van het religieuze fascisme van het kalifaat. Daarom is er geen heil te zoeken in het opnieuw opvrijen van de dictaturen. De anderen, ginder ver weg, of 'de islam' alle schuld geven is het probleem ook niet oplossen maar erger maken. Want het kalifaat bestaat, willens nillens. En als het territorium onder een bommenregen of door een dictator verdwijnt, is de boze droom niet weggevaagd. Want zoals opnieuw blijkt, dan zijn er nog steeds die lone wolves die aanslagen kunnen plegen.