'Kinderen laten kiezen tussen twee ouders is tegennatuurlijk'

"Vroeger was het vanzelfsprekend dat kinderen bij een echtscheiding aan hun moeder werden toegewezen, en af en toe bij hun vader op bezoek mochten. Vandaag zijn echtscheidingen minder een taboe, en is de manier waarop we erover denken veranderd. We begrijpen dat een kind nood heeft aan beide ouders", vertelt Driesen, kinder- en jeugdpsycholoog bij het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Limburgs Instituut voor Therapie en Integrale Personenzorg. "Toch zie ik, net als mijn collega's, nog steeds ouders die van hun kinderen dwingen om een emotionele keuze te maken. Voor de ene, en dus tegen de ander."

Soms gaat dat subtiel, bijvoorbeeld een koppel dat tijdens een ruzie de dochter om haar mening vraagt. Duidelijker is de vader die herhaaldelijk zijn ex-vrouw zwartmaakt. "Een sluipend, subtieler mechanisme is de ouder die zijn kinderen bindt vanuit zijn eigen noden. Omdat die eenzaam is, en daarom zijn kind bijna dwingt om bij hem te blijven. Of om de ouderlijke identiteit te bevestigen. Denk aan een moeder die denkt dat ze mislukt is als ze haar kind niet toegewezen krijgt. Emotionele chantage, inderdaad. Sommige collega's durven zelfs spreken van psychische mishandeling."

Kinderen zijn daar extreem gevoelig aan, zegt Driesen, ook al lijkt dat niet zo. "Het is niet altijd zichtbaar, zo'n conflict. Soms lijkt het alsof een kind een beslissing vlot en duidelijk kan nemen, bijvoorbeeld dat ze toch niet bij haar vader wil wonen. Maar daar kan een heel proces aan voorafgaan, waarbij de toewijding tegenover die vader wordt weggeduwd. En er speelt bij kinderen van gescheiden ouders veel schuldgevoel. De loyaliteit van een kind tegenover zijn ouders, dat is een fundamentele, existentiële band. Zo'n keuze gaat heel sterk in tegen die natuurlijke situatie."

Driesen merkt op dat zelfs kinderen die alle redenen hebben om hun ouders te verstoten, denk maar aan incest of huiselijk geweld, loyaal blijven. "Ook ik vond vroeger dat je vooral moest vermijden dat een misbruikt jongetje zijn vader moet terugzien. Maar ik ben daar moeten op terugkomen. Ook zij kunnen hun hun vader dan heel graag zien, ook al zijn ze misschien een beetje bang. Idem voor kinderen wiens ouder, meestal toch de vader, al jaren niet naar hun omkijkt. Ze blijven die graag zien. Maar dat kunnen ze dan weer niet altijd tegen mama zeggen, want dat is misschien kwetsend."

Dat die emotionele pingpong tussen ma en pa kinderen danig in de war brengt, is weinig verrassend. "Op lange termijn schaadt zo'n toestand ook hun vertrouwen in relaties. Vergeet ook niet dat kinderen zich altijd identificeren met beide ouders. Als je je moeder negatief beoordeelt, dan wijs je ook een stuk van jezelf af. Ik hoop eigenlijk dat ook volwassenen die als kind een scheiding meemaakten wat aan het boek kunnen hebben. Dat ze misschien een stuk herkenning vinden, en beter begrijpen waarom ze het soms moeilijk hadden."

Raad voor koppels in troebel relationeel vaarwater, tenslotte. "Ouders moeten duidelijke afspraken maken, en zich er vooral van bewust zijn dat ze kwesties rond de kinderen niet mogen aangrijpen om persoonlijke vetes uit te vechten. Dat klinkt logisch, maar mensen zijn niet altijd even braaf en rationeel. Ook de omgeving speelt daarin een belangrijke rol. Soms kunnen ze bemiddelen, maar evengoed zie ik soms hoe ze de boel verder oppoken. Kinderen moeten vooral een duidelijk signaal krijgen dat ze niet moeten kiezen. Zuchtend toestaan dat ze op bezoek gaan bij je ex is niet genoeg, je moet ze aanmoedigen."

Ik wil mama en papa, allebei! Over echtscheiding, verwerking, loyaliteit en hulpverlening, Ludo Driesen, Garant Uitgevers.