Wereldwijde voedselschaarste loert om de hoek

Als we niet opletten, hebben we binnenkort een nieuwe voedselcrisis aan ons been. Door de aanhoudende droogte schieten de graanprijzen wereldwijd door het dak. Abdolreza Abbassian, econoom bij de voedsel- en landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties, trok gisteren aan de alarmbel. Volgens hem is het "mogelijk dat de situatie zich ontwikkelt zoals in 2007 en 2008". Een pittige cocktail van hoge olieprijzen, biobrandstoffen, uitvoerbeperkingen, slecht weer en de galopperende prijzen voor futures op graan joeg de voedselprijzen toen flink hoger. De voedselcrisis lokte straatprotest uit van Haïti tot Egypte en dreef miljoen mensen dieper in de armoede.

Zolang we de fouten uit 2007 en 2008 niet herhalen, hoeven we niet voor dezelfde taferelen te vrezen. Aan persagentschap Reuters zei Abbassian dat hij niet verwacht dat we opnieuw "een slecht beleid zullen voeren en ingrijpen op de markt via beperkingen". Tijdens de vorige voedselcrisis legden verschillende landen, zoals de Russen, hun uitvoer aan banden om de schaarste in eigen land te counteren. Als we die beleidsdaden herhalen, is "alles mogelijk", waarschuwde Abbassian.

De voedselindex van de voedselorganisatie FAO is in juli met zes procent is gestegen tot 213 punten. De barometer peilt maandelijks naar de prijs van een korf producten zoals graan, vlees en suiker. De recordprijzen van februari 2011, die mee de Arabische Lente hebben aangewakkerd, zijn nog niet in zicht. Wel staat de graadmeter op het niveau van begin 2008. Vooral de graan- en suikerprijzen zaten sterk in de lift in vergelijking met juni.

De extreme droogte in de VS is een van de grote boosdoeners. In het Midwesten viel de jongste weken amper regen, wat de maïsoogst in gevaar brengt. In ruim een halve eeuw was het niet meer zo droog in de 'corn belt'. Ook de oogst van sojabonen dreigt te mislukken.

"De mislukkende maïsoogst blijft beroeren", zegt François Huyghe, economisch adviseur van de Boerenbond. Huyghe stipt ook de ongunstige weersomstandigheden aan in Rusland en de Europese Unie, twee grote spelers op de graanmarkt. De regio rond de Zwarte Zee kampt met slecht weer en de vrees bestaat dat de Russen hun de graanuitvoer zullen beperken. Voorlopig zijn het enkel geruchten, maar Moskou sluit niet uit dat het na dit jaar de uitvoertarieven opkrikt.

"Die cocktail maakt de graanprijzen zeer volatiel", zegt de adviseur akkerbouw. "De graanvoorraad is zeer krap. Vandaag is de verhouding tussen de voorraad graan op het einde van een campagne en het verbruik 18 à 19 procent. We zitten dus onder de kritieke drempel, die volgens het FAO op 20 procent ligt." Voor maïs staat de zaken er nog slechter voor, weet Huyge. Daar ligt de ratio op 15 procent. "Dat is penibel. Er is daar echt wel sprake van schaarste."

De landbouwspecialist ziet parallellen met de voedselcrisis van 2007 en 2008, ook al zijn de olieprijzen een stuk lager dan toen. "Het graanverbruik neemt jaar na jaar toe door de vraag uit de groeilanden en voor biobrandstoffen." Tegelijkertijd schommelt de productie. Huyghe: "De spanning tussen de productie en consumptie neemt alsmaar toe. In 2012 zal de consumptie groter zijn dan de productie. Dat wordt gedekt door de voorraden, maar die zijn aan het slinken."

Vooral de arme landen dreigen het gelag te betalen bij een nieuwe voedselcrisis, weet Vera Dua, voormalig Vlaams minister van Landbouw en Leefmilieu en nu verbonden aan het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling van de UGent Voor hen weegt de voedselfactuur veel zwaarder op het gezinsbudget. Tot 60 à 70 procent of meer, tegenover 12 procent in België. "In 2009 gingen we volgens het FAO voor het eerst door de symbolische grens van 1 miljard mensen met honger", zegt Dua. "Dat dreigt nu opnieuw te gebeuren."

De extreme droogte in de VS, met een mislukkende maïsoogst als gevolg, is een van de boosdoeners.