Latino's in België

Los belgicanos heet het laatste nummer van Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift. Die titel is ontleend aan de Argentijnse schrijver Julio Cortázar (1914-1984), die geboren werd in Elsene en zijn vroege kindertijd doorbracht in Brussel. Het gezin Cortázar keerde via omzwervingen door Zwitserland en Spanje in 1919 naar Argentinië terug, waar de jonge Julio door zijn schoolmakkers de bijnaam 'el belgicano' kreeg wegens het Franse accent waarmee hij Spaans sprak.

Voor dit themanummer verzamelde redactielid Jasper Vervaeke (UA) teksten van en over zeventien 'belgicanos', Latijns-Amerikaanse auteurs die iets hebben met België.

Een van de bekendste is de Chileen Roberto Bolaño (1953-2003), die op zijn vijftigste aan een zeldzame leverziekte stierf. In Zuid-Amerika had hij al furore gemaakt met de vuistdikke roman De wilde detectives (1998), maar een internationale doorbraak kwam pas na zijn dood toen zijn meesterwerk 2666 verscheen. Ilse Logie (UGent) ontmoette de auteur in 2001 in Brussel. Ze praatte met hem over de status van de Chileense literatuur, waarbij de Chileen de straffe uitspraken niet schuwde, en nam ook een kijkje in zijn schrijverskeuken.

Dictator-bierliefhebber

Literatuurwetenschapper Thomas Baeckens neemt Bolaño's verhaal Vagebond in Frankrijk en Brussel onder de loep. Op een reis door Europa maakt de protagonist een afslag naar een gehucht in Henegouwen, waar hij op zoek gaat naar sporen van de vergeten Waalse schrijver Henri Lefebvre. Baeckens situeert het verhaal in Bolaño's oeuvre en gaat in op de vraag die de Chileense auteur op het eind van zijn leven kwelde: wat blijft achter na de dood van een schrijver?

Een andere gevestigde waarde is de Cubaanse romancier Alejo Carpentier (1904-1980). Patrick Collard (UGent) kwam uit goede bron te weten dat Carpentier in de maanden voor zijn dood een favoriet van de Nobelprijsjury was. Collard becommentarieert de teksten van de Cubaan over zijn bezoeken aan Brussel en Brugge in de jaren dertig. Zijn voorliefde voor Belgisch bier, schrijft Collard, gaf hij later door aan de dictator uit De methode (1974), een van zijn meest memorabele personages.

Ook in het werk van de Colombiaan Álvaro Mutis (°1923), die zijn kinderjaren in Brussel doorbracht, vinden we Belgische elementen terug. Jordi de Beule noemt ons land 'Mutis' verloren paradijs' en legt uit hoe Mutis zijn heimwee naar België heeft verwerkt in Maqroll el Gaviero, de immer dolende zeeman die de hoofdrol speelt in zeven van zijn boeken.

Mutis' vijftig jaar jongere landgenoot Juan Gabriel Vásquez (°1973) kreeg in 2011 de Premio Alfaguara voor de roman Het geluid van vallende dingen en wordt een van de sleutelfiguren van de nieuwe generatie Latijns-Amerikaanse auteurs genoemd. Speciaal voor Gierik vertaalde Vervaeke een verhaal uit de bundel Los amantes de Todos los Santos (De minnaars van Allerheiligen) uit 2001. 'De huisgenoot' speelt zich af in de Ardense bossen, waar Gabriel Vásquez een jaar woonde, en draait om Georges en Charlotte, een bejaard echtpaar dat moeilijke tijden heeft beleefd. Wanneer een vriend van vroeger onderdak komt vragen, komt het oude zeer bloot te liggen. 's Anderendaags, tijdens de jacht, vindt een drama plaats dat de rust van Georges en Charlotte voorgoed verstoort. Spannend en vol onderhuidse dreiging getuigt dit vroege werk reeds van Vasquez' talent.

Ook poëzie komt aan bod. In het wondermooie openingsgedicht portretteert de Braziliaan Manuel Bandeira (1886-1968) België als een land van kanalen, klokkentorens, begijnen, schilders, Rodenbach en Maeterlinck.

Wat blijft Latijns-Amerikaanse schrijvers bij van ons land en hoe vinden hun Belgische ervaringen een weg naar hun oeuvre? De antwoorden blijken even geschakeerd als de persoonlijkheden van de auteurs, en dat is maar best, want anders was Los belgicanos niet zo pittig geworden.

www.gierik-nvt.be

Gierik & Nieuw Vlaams Tijdschrift,Los belgicanos, jg. 31, nr. 118, 9 euro.