Een robot humor geven? Niet om mee te lachen. “Ze kunnen mensen vermoorden, omdat ze denken dat het grappig is”

Humor en artificiële intelligentie (AI) is een groeiend onderzoeksveld voor academici. Er zijn dan ook meerdere goede redenen om AI de mogelijkheid te geven om humor te snappen. 

Zeker als machines ook sarcasme begrijpen, kan een betere band worden opgebouwd met de mens. Robots worden dan net dat beetje minder het kille en afstandelijke stuk apparaat waar wij mensen zo vaak terughoudend tegenover staan. Humor kan ook een grote hulp zijn bij correcte vertalingen. Intussen wordt AI steeds beter in het uitvoeren van complexe taken. Het proberen waard dus.

Maar sommige wetenschappers zijn sceptisch. Zij zijn er niet van overtuigd dat machines humor écht zullen kunnen vatten. Siri en Alexa bijvoorbeeld kunnen dan wel moppen tappen aan de lopende band, de virtuele assistenten snappen er zelf niks van. Menselijke humor doorzien is een ander paar mouwen dan gewoon wat grapjes uit een database van moppen plukken. 

Dat benadrukt ook Heather Knight, computerwetenschapster aan de Oregon State University. Zij creëerde de komische robot ‘Ginger’. Ginger gebruikt geschreven mopjes en verhalen om grappig te zijn, en biedt al grappend en grollend inzichten in hoe interacties tussen mens en robot beter kunnen. Vooral de zelfspot van de robot valt duidelijk bij mensen in de smaak. 

Maar de technologie is verre van perfect. “Humor is een heel moeilijk en subtiel concept dat gepaard gaat met grote hoeveelheden context en sociale regels”, zegt Knight. “Mensen zijn er veel beter in om uit te vissen wat nu net grappig is.” Net die komische intelligentie is moeilijk om in te bouwen.

“Creatieve taal – en humor in het bijzonder – steunt sterk op achtergrondkennis en kennis van gezond verstand”, voegt wetenschapper Tristan Miller van de Technologische universiteit in het Duitse Darmstadt toe. “Een computer heeft geen context, geen ervaringen in de echte wereld om op te bouwen.”

‘Project Debater’, een robot gemaakt door IBM, kan met zijn AI zonder problemen schaakwedstrijden en tv-spelletjes winnen. Onderzoeker Noam Slonim stopte humor in de programmering van de robot om hem een voordeel te geven tijdens een ander spel, een taalspelletje in de vorm van een debat. Een paar goeie oneliners droppen, waarom niet? 

Het experiment mislukte totaal bij de eerste tests. Het systeem maakte grappen op compleet foute momenten of op een pijnlijk verkeerde manier. “Humor - toch goede humor - is sterk afhankelijk van nuance en timing”, aldus Slonim. “En die zijn heel moeilijk te ontcijferen voor een automatisch systeem.”

Onderzoekster Julia Rayz is al 15 jaar met het onderwerp bezig. Zij verwijst naar een studie waarbij ze een computer twee verschillende groepen zinnen gaf. Sommige zinnen waren grappig, andere niet. De computer classificeerde een zin meermaals als ‘grappig’, terwijl mensen het helemaal niet lachwekkend vonden. Als Rayz de computer vroeg waarom hij dacht dat het om een mop ging, was het antwoord technisch gezien correct. Maar in werkelijkheid sloeg het op niets.

Hoewel AI steeds beter wordt in het uitvoeren van complexe taken, zal “artificiële intelligentie nooit grappen begrijpen zoals wij mensen dat doen”, stelt computerlinguïst Christian F. Hempelmann, die humor bij robots bestudeert aan de Texaanse A&M Universiteit. “Ze kunnen humor zien waar er geen is en het gebruiken op een ongepast moment.” 

Maar Hempelmann gaat nog verder. Het onvermogen van artificieel intelligente machines om onder meer context, timing en tact te verstaan kan volgens hem desastreuse gevolgen hebben. “AI-systemen humor aanleren kan gevaarlijk zijn”, stelt hij. “Levensgevaarlijk. Misschien zal slechte AI zelfs mensen vermoorden, gewoon omdat het denkt dat het grappig is.”

Op dit moment zullen robots het dus moeten houden bij hun typische moppentrucjes waar grappen gekopieerd worden, eerder dan dat ze zelf met billenkletsers komen. En misschien maar goed ook.