Cruisen tussen de mummies is niet verheffend

Sultan en de 26-jarige Salam, een mannelijk medebestuurslid van Bedayaa, zitten nog na te huiveren van wat zich een paar dagen eerder afspeelde in het huis van een vriendin in Caïro. Een bijeenkomst van zes Bedayaa-leden - drie vrouwen, drie mannen - werd wreed verstoord door een groep mannen uit de buurt die (terecht) het vermoeden hadden dat de bewoonster een lesbienne was.

Op een terras in het oude centrum van de hoofdstad, lurkend aan een waterpijp, vertellen ze over de overval. Hoe de mannen de woning binnendrongen. Hoe de aanwezigen werden beroofd van waardevolle spullen. Hoe ze 45 minuten lang werden geslagen en bedreigd met een mes. Sultan moest naar het ziekenhuis en heeft nog steeds hoofdpijn. Zij wist zich in een kamer op te sluiten en belde vrienden, die hen kwamen ontzetten.

"De politie waarschuwen was uitgesloten, want die zou de kant van de aanvallers hebben gekozen", zegt Sultan. Aangifte hebben ze later nog wel gedaan, een beetje besmuikt. Dat hun groep voor de helft uit mannen bestond moesten ze verzwijgen, anders hadden ze de verdenking van 'prostitutie' over zich afgeroepen. Vertellen dat het ging om homohaat was al helemaal niet aan de orde.

"Mensen zijn altijd bang om naar de politie te gaan", zegt Salam, een studentikoos ogende jongeman. "Zeker als je een beetje vrouwelijk bent, kun je het wel vergeten. Ik ben één keer te grazen genomen door een politieman. Hij vond crème in mijn tas en riep woedend: 'Je bent homo!"

Het zijn eigenlijk zomaar incidenten, voorbeelden van een maatschappelijk klimaat dat uiterst homovijandig is. Ook het semi-clandestiene bestaan van Bedayaa is daarvan een uiting. Azza Sultan komt uit Soedan. Ze woonde in de VS, verhuisde in 2010 naar Egypte en trof een land zonder organisatie voor homo's en lesbiennes. Daarin bracht zij verandering.

Maar het blijft vechten tegen de bierkaai. Bedayaa moet behoedzaam opereren, ondergronds bijna. Er zijn zeven bestuursleden, maar de website vermeldt hun namen niet. Er is een losse groep van enkele tientallen 'leden', als je dat zo kunt noemen, maar het contact verloopt moeizaam, meestal via internet. Ook Salam wil zijn achternaam niet in de krant. Collega's noch familieleden weten van zijn geaardheid. Een argwanende neef dreigde al eens hem te doden.

Tot de media heeft Bedayaa geen toegang. Bijeenkomsten worden belegd in privéwoningen. Gesprekken met andere overheidsinstanties zijn er nog niet geweest, zegt Sultan. "Zelfs Egyptische mensenrechtenorganisaties schrikken ervoor terug met ons samen te werken."

Politierazzia

Wat een verschil met Libanon, het meest liberale land in de Arabische wereld. De Libanese homo-organisatie Helem is zeer actief en treedt zelfbewust naar buiten. Het adres van het Helem-hoofdkwartier in Zico House staat gewoon in stadsgidsen van Beiroet. Homo's worden ook in Libanon volop getreiterd, maar Beiroet telt een fors aantal clubs en bars die als homovriendelijk bekendstaan.

Ooit was dat ook in Caïro het geval. Daar kwam ruim tien jaar geleden een eind aan. De omslag was de politierazzia op de Queen Boat, een rondvaartboot in de Nijl die door de homogemeenschap als nachtclub werd gebruikt. Ruim vijftig mannen - ze gingen als de 'Cairo 52' de geschiedenis in - werden gearresteerd en in de cel mishandeld.

De Egyptische wet kent geen verbod op homoseksualiteit, dus werden ze aangeklaagd op grond van wetsartikelen over 'losbandigheid' en 'minachting van de religie'. Na een proces dat internationaal verontwaardiging wekte, werden 21 mannen veroordeeld tot drie jaar celstraf. De 'bendeleider' kreeg vijf jaar.

De zaak van de Queen Boat was een waterscheiding, schreef Human Rights Watch in 2004 in een rapport over vervolging van homo's in Egypte. Er is een 'voor', waarin homoseksualiteit werd ontkend of stilletjes gedoogd, en een 'na', waarin homo's en lesbiennes werden opgejaagd en vervolgd.

Aan die toestand is sinds 2004 niets veranderd, zegt de voorzitter van Bedayaa mismoedig. "Sinds de Queen Boat durven de mensen niets meer. Iedereen houdt zich gedeisd. Men is alleen geïnteresseerd in zijn eigen veiligheid en sociale leven."

Het sociale leven van de homogemeenschap - voor zover die überhaupt nog bestaat - is verschraald. Wie aan het Googlen slaat, komt al snel terecht op de website www.gayegypt.com. De pagina gay guide to downtown Cairo geeft een opsomming van plekken en strategieën voor een ontmoeting. Verheffend is het allemaal niet. Zo wordt het urinoir van treinstation Ramses gemeld als een optie om te cruisen.

Verder zijn er bepaalde straathoeken, bioscopen, cafés, hotels. Jackie's Joint Discotheque in het Nile Hilton bijvoorbeeld heeft een mixed gay/straight crowd. Zelfs het Egyptisch Museum biedt kansen. Enkele museumwachten zijn bereid tegen een kleine financiële vergoeding to fool around in een donker deel van het museum, tussen de mummies.

Urinoirs zijn uit

Handige tips. Maar: de informatie dateert van tien jaar geleden en is sterk verouderd. Urinoirs zijn uit. Tegenwoordig, zegt Sultan, worden contacten vooral gelegd via het internet. Een nieuw gevaar daarbij is de 'lokhomo': politiemensen maken op het internet een afspraakje om vervolgens hun slachtoffer arresteren.

Ontmoetingsplekken blijven nodig, zegt Monique Samuel, die zich omschrijft als een 'jonge Egyptisch-Nederlandse christelijke lesbienne'. Haar boek over het Midden-Oosten bevat de nodige pagina's over de gay-scene in Egypte. Ze beschrijft diverse onverwachte ontmoetingen met lesbiennes en homo's. Ook in de metro kun je soms mannen contact zien leggen. "Als je maar de juiste gaydar hebt."

In haar Mozaïek van de revolutie figureert meneer Talaat, pensionhouder in Alexandrië. Hij "is getrouwd, heeft kinderen en voldoet aan alle eisen van de maatschappij". Zijn kroost rent over de gang. "Maar dat doet er niet toe. De liefde tussen deze twee mannen is onmiskenbaar."

In 2001 werden 52 mannen gevangengenomen en in de cel mishandeld omdat ze deelnamen aan een homofeest op een Nijlboot. Een keerpunt, sindsdien worden Egyptische homo's openlijk opgejaagd en vervolgd.