'We gaan de rambo niet uithangen'

Wie had het ooit gedacht: die huisvaderminister Vandeput is voor een totale oorlog tegen IS. Heeft voorzitter Bart De Wever hem een steroïdenspuit gezet? Niet echt. Tijdens het interview blijft Vandeput herhalen: dit is geen rechts spierenballengerol voor hem. IS aanpakken met een internationale coalitie is een noodzakelijke stap om deze vluchtelingencrisis te stoppen. "Daar ben ik van overtuigd."

U staat klaar om naar Syrië te vertrekken?

Vandeput: "De barbarij van IS kunnen we niet aanvaarden. We moeten hen bevechten op alle mogelijke manieren. In Irak gebeurt dat al. In Syrië zou hetzelfde moeten gebeuren. De vluchtelingen hebben weer een thuis nodig. De samenleving moet er heropgebouwd worden, zonder terroristen."

Voor een oorlog in Syrië is een VN-mandaat nodig.

"Een akkoord vinden binnen de VN wordt heel moeilijk en het zal lang duren. Ik begrijp dat Rusland nu bereid is om tussen te komen in Syrië. Maar goed: wat willen zij daar doen? Zij beschermen het regime van president Bashar al-Assad omdat die hun belangen verdedigt. Voor ons ligt het moeilijk dat hij aanblijft. Assad gedraagt zich crimineel tegenover zijn eigen bevolking.

"Premier Charles Michel en buitenlandminister Didier Reynders (beiden MR, jvh) hebben gezegd dat een militaire interventie in Syrië ook zonder een VN-mandaat kan. Ik ga daarmee akkoord."

Er moet een Europese coalitie komen met Frankrijk en het VK?

"Het is duidelijk dat Frankrijk en het VK met de wapens klaar staan. Zij nemen de leiding binnen Europa. Als er een internationale coalitie komt, kan ons land niet aan de kant blijven staan. Net zoals we vandaag al bombardementen uitvoeren in Irak met een 'coalition of the willing'.

"Solidariteit werkt langs twee kanten. Op een bepaald moment word je door je bondgenoten gevraagd om een engagement op te nemen. Dan kun je niet zeggen: nee, het komt nu niet goed uit. Dit gaat over de veiligheid van miljoenen mensen in Syrië, maar evengoed over de veiligheid in ons land. Er is een rechtstreeks verband tussen de terreurdreiging hier en de situatie daar. Dat beseft toch iedereen? Nog jaren wachten om iets te doen aan IS is geen optie voor ons land."

Wat moeten we dan juist doen in Syrië? Een internationale coalitie met ons land bombardeert al een jaar lang de jihadisten in Irak. Hun opmars is gestopt, maar ook niet meer.

"Syrië is een heel moeilijk verhaal. Het land valt uiteen in verschillende jihadistische fracties en rebellengroepen die elkaar bekampen. Wie zijn de goeden en wie zijn de slechten? In Irak hebben we een regering die we erkennen en waar we mee samenwerken. Zodra IS er verslagen is, kunnen zij overnemen. Precies om die reden zijn er geen 'boots on the ground' gezet. Irak zegt: we gaan dit zelf oplossen. In Syrië ligt dat anders. Je moet de samenleving er heropbouwen na het conflict.

"Als je even verder doordenkt, kun je niet anders dan op termijn in Syrië binnengaan met een troepenmacht om er de vrede te herstellen tussen al die kampen. Anders heeft militaire actie er weinig zin. Je moet er eerst weer rust brengen. En er daarna wat langer blijven om die te beschermen."

Dat gaat ver. U zegt nu dat er jarenlang grondtroepen nodig zijn in Syrië?

"Kijk naar wat er in Afghanistan en Libië is gebeurd. In het eerste land zijn we al lang aanwezig, sinds het begin van de eeuw, om de vrede te helpen bewaren. In het tweede land zijn we tussengekomen met onze luchtmacht om kolonel Muammar Kadhafi te verwijderen. Daarna hebben we gezegd 'stop, niet meer'. Achteraf gezien was dat fout. We moesten er grondtroepen inzetten om het land te pacificeren. Dat is niet gebeurd en nu zien we de gevolgen hiervan."

In Afghanistan zijn we er niet veel beter aan toe.

"Toegegeven, daar is de situatie ook heel pril. Het is afwachten of het Afghaanse regime de volledige terugtrekking van alle buitenlandse militairen overleeft. Tegelijk: ik denk dat we het daar al veel beter hebben gedaan dan in Libië - wat niet wil zeggen dat het een succes is.

"Maar wat is het alternatief? Niets doen en wegkijken? Ik geloof nog altijd dat de beslissing om grondtroepen naar Afghanistan te sturen een aantal mensen het leven heeft gered. Dat het land weer een fundament heeft om op verder te bouwen. De moeilijkheid is hoe lang je verder werkt aan dit fundament. (denkt even na) Niemand heeft daar een perfect antwoord op."

Belgische soldaten naar Syrië sturen, betekent dat er doden kunnen vallen.

"Niemand binnen de regering wil bodybags zien terugkomen. Ik weet ook niet of dat een logisch gevolg is. Het kan, maar het is niet zeker. In Afghanistan zijn erge zaken gebeurd. Onze mensen hebben er in de loopgraven gelegen. Gelukkig zijn we gespaard gebleven van doden.

"Ik ga niet zonder enige voorwaarde Belgische soldaten naar Syrië sturen. Er zijn er drie belangrijke vragen voor mij: kunnen we er effectief iets gaan doen? Is de opdracht duidelijk? En wat is het risico? We gaan niet de rambo uithangen. We kunnen wel onze bijdrage leveren met luchtsteun. En in een tweede fase hebben we troepen die uitstekend opgeleid zijn voor de nazorg. Het gaat dan bijvoorbeeld om bewakingsopdrachten.

"In zo'n conflict zijn veel dingen nodig. De zwaarste gevechten zijn in elk geval niet voor ons weggelegd. Daar zijn we niet meer voor uitgerust. Als er duidelijke voorwaarden zijn, ben ik bereid om Belgische grondtroepen naar Syrië sturen."

Zijn onze soldaten bereid om tegenover IS-fanatici te staan?

"Ik kan alleen maar zeggen dat de militairen met wie ik spreek klaar zijn. Vergeet niet: de eenheden die in het buitenland werken, leven met het gegeven dat ze een risicovol beroep uitoefenen. Sinds de missie in Rwanda zijn we van grote ongevallen gespaard gebleven. Het kan zijn dat er tijdens mijn legislatuur iets voorvalt. Dat is een harde realiteit. Het is geen dag waar ik naar uitkijk."

Een militaire interventie in Syrië is geen wonderoplossing voor de hele vluchtelingencrisis. Of we tussenkomen of niet, de mensen zullen blijven toestromen naar Europa.

"Je weet dat niet zeker. Het gaat uiteraard om een probleem van langere duur. De onbekende is in hoeverre de mensen die tot hier geraakt zijn, willen terugkeren zodra IS wordt verdreven uit hun thuisdorpen. De mensen die we nu opvangen, zijn vaak mensen die het geld hadden voor de tocht. Die een bepaalde status hadden. Het zijn ook zij die als eerste teruggaan als ze vaststellen dat er weer iets mogelijk is thuis. Kijk naar de ervaring van onze ouders en grootouders tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er zijn miljoenen mensen vertrokken. Velen zijn na de Bevrijding door de Amerikanen teruggekeerd. In die zin zijn oorlogsvluchtelingen niet hetzelfde als migranten.

"Ik weet dat de kritiek zal komen. Dat we niets te zoeken hebben in Syrië. Dat het niets uithaalt. Maar zoals we nu de beelden kennen van het verdronken jongetje Aylan, kun je ook beelden tonen van kinderen die sterven in de ruïnes in Syrië. We moet dit stoppen."

N-VA geeft nochtans een andere indruk de laatste tijd. Uw voorzitter Bart De Wever zegt dat alle vluchtelingen in ons land eigenlijk gelukzoekers zijn. Uw ondervoorzitter Sander Loones pleit ervoor om bootvluchtelingen die oversteken vanuit Turkije zonder pardon terug te duwen.

(Ferm) "We worden onterecht in de hoek gezet. Staatssecretaris voor Asiel Theo Francken, minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon en ikzelf worden geconfronteerd met de grootste humanitaire crisis sinds lang. Door die 'rechtse mannen van N-VA' wordt alles gedaan wat mogelijk is om vluchtelingen correct op te vangen. Tijdens de vorige asielcrisis, toen de socialisten nog verantwoordelijk waren, sliepen de mensen op straat. Er was geen noodopvang voorzien. De Dienst Vreemdelingenzaken draaide vierkant. Mijn partij pakt deze crisis op de juiste manier aan. In de uitvoering doen we alles wat nodig is om te helpen."

Wat uw collega's zeggen schuurt dicht aan tegen populisme.

"Nee. We vangen de mensen op die hier toekomen. Dat is onze morele plicht. Maar op een bepaald moment moet je ook anderen op hun plichten durven te wijzen. In mijn thuisprovincie zal de gemeente Houthalen 600 vluchtelingen opvangen, op een gemeenschap van 6.000 mensen. Dat weegt. Dan moet je de vraag stellen of we zoiets in goede banen kunnen leiden.

"Over het verschil tussen politieke vluchtelingen en gelukszoekers. Sorry, maar ze hebben niet allemaal een geldige reden om onderdak te krijgen in ons land. Het beste voorbeeld: bij de Dienst Vreemdelingenzaken in Brussel stonden gisteren 400 mensen in de rij om politiek asiel aan te vragen. Terwijl in het Maximiliaanpark 700 mensen hun tent hebben opgeslagen. Waar zit het verschil?

"Over het terugduwen van bootjes naar Turkije. Als je vaststelt dat een land zegt: we willen van onze vluchtelingen af en duwen ze op een boot, moeten wij dan gewoon zwijgen? Dat kan niet zomaar. Europa is niet sterk genoeg om alle leed van de wereld te torsen. Dat is geen populisme."

U wilt het legerbudget verdubbelen. Dat is geen praat voor de rechtse achterban?

"Al dertig jaar daalt het defensiebudget in ons land. We komen stilaan in een onhoudbare situatie. NAVO-topman Jens Stoltenberg heeft mij, Reynders en Michel onlangs een bolwassing gegeven tijdens een lunch. Hij pikt niet we onze internationale beloftes verwaarlozen. Zelfs de Japanse ambassadeur heeft mij hierover aangesproken. Japanners zijn nochtans heel voorzichtig.

"Ook ik, een product van 1967, zou op het eerste gezicht denken: waarom heeft het leger zo veel geld nodig? Maar we moeten realistisch zijn: onze veiligheid wordt bedreigd. Vandaag gaan van elke euro die de staat uitgeeft een paar eurocenten naar het leger. Ik vraag dat dit bedrag tegen 2030 met een paar eurocenten stijgt. Is dat zo'n een buitensporige vraag? Komaan."

Hebben wij echt nood aan nieuwe jachtvliegtuigen die miljarden kosten?

"Als ons Belgische leger vandaag nog gerespecteerd wordt in het buitenland, dan is dat vooral te danken aan onze jachtvliegtuigen. Tussen 2023 en 2028 worden de F-16's vervangen. Tegen dan zijn ze versleten. Dat zal niet gigantisch veel miljarden kosten. Het prijskaartje voor nieuwe gevechtsvliegtuigen is hoog, maar we gaan een groot deel recupereren via economische returns. Van de F-16 wordt gezegd dat hij meer dan het dubbele opbracht dan hij gekost heeft.

"Je mag dit dossier niet kortzichtig bekijken. We gaan onze nieuwe straaljagers niet 100 procent zelf bouwen. Maar grote wapenfabrikanten zijn actief in veel domeinen. Van satellieten tot ziekenhuismateriaal."

De luchtmachtgeneraals willen de F-35 van Lockheed Martin.

"Ik zal de laatste beslissing nemen, samen met de regering. En ik heb nog niet beslist. De hele industrie wil mij spreken, maar ik hou mij aan een ethische code die ik voor mezelf en mijn kabinetsmedewerkers heb opgesteld. Tot duidelijk is bepaald welk soort toestel we zoeken, spreek ik niet met de fabrikanten. Ook volgend weekend op de airshow in Leopoldsburg niet."

Hebt u intussen uw mol al gevangen?

"Hij is stilgevallen. Meer ga ik daar niet over zeggen. Het was niet houdbaar dat binnen de legerleiding geheime informatie constant uitlekte naar de media."

Hoe is uw relatie met de generaals na een jaar als minister? Het blijft vreemd om een Vlaams-nationalist te zien aan het hoofd van een Belgisch symbool.

"Ik ben professioneel en de generaals zijn dat ook. Er bestaan meningsverschillen. Dat is logisch. Waar mensen samenwerken, wordt 'gemenst'. Er is veel verandering en dat is niet makkelijk."

Toch: uw partij heeft haar wortels in het verzet van de Vlaamse soldaten tegen de Franstalige legerofficieren tijdens de Eerste Wereldoorlog. U bent de baas van de erfvijand.

(lacht) "Sindsdien is er veel veranderd. Ik probeer een goede defensieminister te zijn. Dat ik dan af en toe een paar symbolen die mij niet aanspreken toch met de nodige égards behandel, is deel van mijn job. Niemand uit mijn achterban heeft me daar ooit over aangesproken.

"Soms moet je het eens omdraaien. In de Eerste Wereldoorlog waren wij kanonnenvlees voor de Franstalige officieren. Vandaag wordt de koning op de nationale feestdag geflankeerd door twee Vlaams-nationalisten: ik en Jambon. Zo ver zijn we geraakt: van de zibbedeeskes (sulletjes, jvh) van het land tot bazen ervan."