'Hier zeg je niet dat je bij de Broeders hoort'

'Byebye Sisi! Morsi president!' De man met micro op het kleine, geïmproviseerde podium krijgt snel bijval van de betogers die zwaaien met Egyptische vlaggen en pamfletten. Hier en daar worden foto's van de opzijgezette president Morsi omhoog gehouden. Er zijn enkele honderden betogers opgedaagd: het merendeel mannen, een kleinere groep vrouwen die allemaal een hoofddoek omhebben. De organisatoren hopen steun te genereren van de EU om Egypte te veroordelen voor het buitensporige geweld dat volgde op de militaire coup in het land. "We eisen onder meer een stopzetting van alle militaire en financiële hulp aan het Egyptische leger", zegt Badr Hammad, een van de organisatoren. "En ook een uitzetting van alle Egyptische ambassadeurs in Europa."

De betoging is niet georganiseerd door de Moslimbroeders, die nu worden vervolgd door het Egyptische leger, maar leden en sympathisanten van de Broederschap zijn wel in groten getale afgezakt, uit België maar ook uit Frankrijk. Ahmed Salem is een van de weinigen die openlijk zeggen dat ze gelieerd zijn aan de Moslimbroeders. "Ik snap dat sommigen dat liever verzwijgen", zegt de Fransman van Egyptische origine. "Je krijgt anders meteen het stempel opgedrukt van extremist. In Frankrijk evengoed als in België."

Eed afleggen

In België kwamen de eerste Moslimbroeders aan in de jaren vijftig. Het ging vooral om Egyptische politieke vluchtelingen en studenten die, nadat het toenmalige regime de beweging had verbannen, hun land waren ontvlucht. Door hun kennis van de islam en hun hogere opleiding dan de rest van de islamitische migranten, vervulden zij enkele decennia later al een leidende rol binnen de moslimgemeenschap. Zij spoorden moslims aan zich te verenigen en de islam niet meer als een privé-aangelegenheid te zien. Trots moesten de moslims zijn op hun religie en ze moesten zich in de gemeenschap inzetten voor andere moslims.

Hoeveel Moslimbroeders er in België actief zijn, is niet duidelijk. "De schattingen lopen tussen een zestig- en tachtigtal", zegt Michaël Privot. "Dat zijn de echte leden, degenen die een eed aflegden. Daarnaast zijn er een pak personen en organisaties die gelieerd zijn aan de Moslimbroederschap. Ze zijn niet officieel lid, maar hun visie van de islam is wel sterk beïnvloed door de Broeders." De Ligue Islamique Interculturelle de Belgique (LIIB) in Sint-Gillis, die vorig jaar de eerste moslimbeurs in Brussel organiseerde, is zo'n organisatie en wordt gezien als het hoofdkwartier van de Moslimbroeders in België.

De Belg Privot is zelf een bekeerling en ex-lid van de Moslimbroeders. Hij werd jaren geleden lid na een proces waarin hij een pak cursussen moest doorlopen over het leven van de profeet en de Koran. "Heel erg georganiseerd is het niet in België, maar na die opleiding word je op het terrein ingezet en kom je nauwer in contact met de top van de Broederschap. Later moet je dan een eed afleggen."

Sharia

Moslimbroeders propageren een islam die de nadruk legt op politieke participatie, moslimidentiteit en gemeenschapsleven. Zij waren bijvoorbeeld degenen die zich als eersten organiseerden in de protesten tegen het hoofddoekenverbod in België en Frankrijk. Werden de Moslimbroeders in de afgelopen jaren in populariteit voorbijgestoken door de veel rigoureuzere en orthodoxe salafisten, dan kregen ze door de Arabische Lente van 2011, die de Broeders in landen als Tunesië en Egypte aan de macht hielp, een nieuw elan. En sindsdien worden ze ook scherper in de gaten gehouden door Staatsveiligheid, die nagaat of de beweging een bedreiging vormt voor de democratie.

De Moslimbroeders zeggen er pro-democratische principes op na te houden, maar binnen de beweging is er een stroming die op religieus vlak een salafistisch discours volgt. Dat wil onder meer zeggen: zich afkeren van de westerse maatschappij en het kalifaat verdedigen. "De Moslimbroeders effenden het pad voor de salafisten door moslims te verenigen en de moslimidentiteit scherp te stellen", zegt Privot. "Maar het verschil tussen salafisten en Broeders is niet altijd even sterk. Er zijn ook Broeders die openlijk samenwerken volgens democratische principes maar in hun religieuze beleving eigenlijk salafist zijn en een islambeleving propageren zoals die was in de tijd van de profeet Mohammed."

Controversieel in de Europese Broederschap is vooral sjeik Yusuf al-Qaradawi, een Egyptenaar die erg veel succes en invloed heeft bij jongere Moslimbroeders. Qaradawi heeft zich al in de kijker gewerkt met extreem antisemitische uitspraken als "Hitler heeft de joden goed op hun plaats gezet". Qaradawi is een belangrijk lid van de European Council for Fatwa and Research (ECFR), een orgaan dat religieuze adviezen geeft aan moslims in heel Europa en dat vooral jongere moslims wil aanspreken die in niet-islamitische landen leven. Pleit de ECFR voor respect voor niet-moslims, dan vindt Qaradawi dat de sharia de enige vorm van bestuur kan zijn voor moslims. Over de man-vrouwrelatie zegt hij onder meer: "Het is eigen aan de vrouw om onderhouden te worden door de man." Ook heeft hij ooit gezegd dat vrouwen wel slaag mochten krijgen van hun echtgenoot als dat echt nodig was.

Michaël Privot, die als een van de enigen in België altijd openlijk uitkwam voor zijn lidmaatschap, kapte een jaar geleden met de Moslimbroeders. Hij is directeur van het European Network Against Racism (ENAR) en ondervond steeds meer druk omwille van zijn affiliatie met de beweging. "Ze vonden dat het niet kon dat ik lid was van zo'n organisatie, aangezien het ENAR iedere strekking moet kunnen verdedigen." Van de Moslimbroeders zelf heeft hij niets meer gehoord na zijn vertrek. Een beetje bitter: "Ze vonden dat als ik dan toch zo openlijk wilde uitkomen voor mijn sympathie voor de Moslimbroeders, ik de gevolgen ervan moest dragen."