'Gevangenis van Oscar Wilde' sluit de poorten

'De cipiers met hun schoenen van vilt / Slopen langs iedere gesloten deur / En gluurden naar binnen en zagen, met verschrikte ogen / Grauwe schimmen op de vloer / En vroegen zich af waarom mannen zaten te bidden / Die nooit eerder hadden gebeden.'

Ruim 115 jaar nadat Oscar Wilde deze zinnen aan papier toevertrouwde, sluiten de poorten van de gevangenis van Reading, de plek waar de voor sodomie veroordeelde toneelschrijver de donkerste dagen doorbracht.

Minister van Justitie Chris Grayling heeft bekendgemaakt dat, uit bezuinigingsoverwegingen, vier gevangenissen dichtgaan, waaronder drie uit Victoriaanse dagen. De bekendste daarvan is de gevangenis van Reading. Dit was de plek waar de in ongenade gevallen Wilde eind 1895 arriveerde. Reading Gaol bleek een kleine vooruitgang te zijn na de Londense gevangenissen waar hij de eerste maanden van zijn twee jaar durende gevangenschap had doorgebracht.

Zijn naam veranderde in een code, C.3.3., en zijn weelderige haren werden gekortwiekt. Een van de weinig boeken die hij tot zijn beschikking had, was geheel toepasselijk Dante's Inferno. Praten met medegevangenen was verboden, maar op een dag hoorde hij tijdens het luchten een man achter zich fluisteren "Oscar Wilde, ik voel met je mee, want van alle mannen hier, zul jij het meeste lijden." Getroffen door deze uiting van menselijkheid, zei Wilde iets terug. De isoleercel wachtte.

Het verblijf was een marteling voor Wilde. Hij had een chronische oorontsteking, werd langzaam gek en mocht niet op verlof om de begrafenis van zijn moeder te bezoeken. De komst van een nieuwe gevangenisdirecteur zorgde voor enige verlichting. Hij kon meer boeken lezen - waaronder de werken van Dickens en Hardy - en kreeg de toestemming om een brief te schrijven. Dat zou De Profundis worden, een bitter schrijven, gericht aan Bosie, de homme fatale die zijn val had ingeluid.

'O mooie wereld!'

Veel tijd bracht hij door als een soort bibliothecaris en tegen het einde van zijn gevangenschap kwamen medegevangen zelfs naar hem toe voor literair advies. Wilde zette zich in voor het lot van anderen, zoals drie arme kinderen die in de cel waren gegooid na een diefstal van een konijn. Hij benaderde de directeur met het voorstel hun boete te voldoen. Dat ging niet, maar de baas gaf de jongens wel een koekje, een daad die hem op ontslag kwam te staan.

Op 18 mei 1897 kwam Wilde vrij. Twee cipiers brachten hem naar het station, waar hij met geheven armen 'O, mooie wereld. O mooie wereld!' declameerde, hetgeen hem op een standje kwam te staan. "Nou, meneer Wilde, u moet zich niet zo laten gaan. U bent de enige persoon die zulke gevoelens uit op een station." Een jaar later besloot de regering tot gevangenishervormingen. In het Victoriaanse gebouw, tegenwoordig een jeugdgevangenis, komen mogelijk appartementen.