Cameron zit vast in brexit

Brengt Cameron vanuit Brussel een 'goed akkoord' mee naar Londen, zoals hij heeft beloofd? Het zal niet vandaag zijn. Tijdens het diner waarop zijn eisen zijn besproken, is duidelijk geworden dat het water tussen Downing Street en Schumanplein nog diep is. Ten vroegste in februari wordt een vergelijk mogelijk. "Alle betrokkenen tonen goodwill", zegt Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad. "Maar dat doet geen afbreuk aan het feit dat sommige onderdelen van het Britse voorstel onaanvaardbaar lijken." Belgisch premier Charles Michel (MR) noemt de gesprekken een startpunt. "Als Camerons doel een betere EU is, dan is dat positief. Elke ontmanteling is een slechte piste."

Begrip is er voor Camerons vraag voor garanties dat de negen niet-euroleden van de unie geen nadeel ondervinden van eurogroepbeslissingen. Daartegenover staat dat niemand wil raken aan de ever closer union en het principe van vrij werknemersverkeer, zoals Cameron wil. Dat maakt ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel duidelijk. "We willen praten om de Britten aan boord te houden. Van EU-grondprincipes wijken we niet af."

Cameron verlangt dat EU-werknemers in Groot-Brittannië vier jaar lang geen sociale uitkeringen krijgen. Dat is voor velen onaanvaardbaar. Vooral de Polen voelen zich gegriefd. Achthonderdduizend van hun landgenoten werken in het Verenigd Koninkrijk. Velen onder hen krijgen Britse in work-uitkeringen, staatssubsidies die laagbetaalde jobs aantrekkelijker maken, maar ook gezondheidszorg en belastingvoordelen. Hen dit ontnemen zou discriminerend zijn. Bovendien tonen veel studies aan dat EU-migranten meer bijdragen aan de staatskas dan ze terugkrijgen.

Triviaal

In theorie is een compromis perfect mogelijk. Het Europees Hof staat lidstaten toe uitkeringen te ontzeggen aan EU-werknemers die worden betrapt op sociale fraude zoals zwartwerk of onterechte uitkeringsclaims. In de politieke praktijk betekent dit dan wel dat Cameron zijn eurosceptische achterban een juridische oplossing moet aanreiken die wortelt in dezelfde Europese justitie die de eurosceptici de wacht wil aanzeggen, wat voor hem bijzonder moeilijk wordt.

Dit voorbeeld illustreert hoe Cameron zichzelf klemrijdt tussen de EU en zijn eurosceptici. Te hoge eisen aan Brussel en evenredige beloftes aan zijn conservatieve achterban brengen hem in een onmogelijke spreidstand in aanloop naar het in/uit-referendum, dat hij ten laatste eind 2017 zal organiseren. Elk compromis zal voor hem eindigen in een knieval, in Brussel én in Londen.

Daar speelt het brexit-kamp nu al op in. "Als de premier niet in staat is de Europese natiestaten te overtuigen van vier jaar wachttijd voor migrantenuitkeringen, dan zal zijn inspanning triviaal zijn", waarschuwt Steve Baker, een eurosceptisch Lagerhuis-lid. Helaas voor Cameron staat Baker niet alleen. Al 136 van de 331 leden van de Conservatieve fractie hebben zich tot het brexit-kamp bekeerd. De weifelende EU-aanpak van de migratiecrisis geeft deze voorstanders van een vertrek intussen ook bij de publieke opinie de wind in de zeilen. Uit een ICM-opiniepeiling onder 20.000 potentiële referendumkiezers - de grootste tot nu toe - blijkt dat 47 procent voorstander is om de EU te verlaten, en 38 procent om te blijven. Veertien op de honderd mensen zijn nog onbeslist.

Labyrint

Brits ex-premier John Major waarschuwt dat een vertrek van Europa's tweede economie het eiland internationaal in een dure splendid isolation zou plaatsen. "Flirten met vertrek op een moment dat de hele wereld samenkomt, lijkt me zeer gevaarlijk." Major vreest ook een opdeling van het land. De pro-Europese Schotten zullen een nieuw onafhankelijkheidsreferendum organiseren als er een brexit komt. Brussel en Londen krijgen nu tot februari om te zoeken naar een exit uit het brexit-labyrint.