‘Voor Churchill moest Groot-Brittannië niet bij de EU’
Zeker met de huidige brexitimpasse kijken de Britten maar al te graag naar de persoon die hen door hun ‘darkest hour’ bracht: Winston Churchill. De bestsellerbiografie van de historicus Andrew Roberts over de Britse premier is net vertaald in het Nederlands.
“Vanavond debatteer ik met Felix Klos, de Nederlandse historicus, over Churchill en de brexit”, zegt Roberts aan het einde van ons gesprek. Of hoe Churchill, de Britse premier die het Verenigd Koninkrijk door de oorlog leidde, de laatste jaren ook een spilfiguur is in het brexitdebat. Beide kanten van het politieke spectrum proberen al enkele jaren de historische figuur voor hun kar te spannen. Aan welke kant Roberts staat in het brexitdebat, daarover valt moeilijk te twijfelen. Zijn politiek label is conservatief. En alles aan hem: zijn nette kledij, zijn bijna overdreven zorg voor zijn taal zeggen hetzelfde.
“Het klopt natuurlijk wel dat Churchill voor de Europese beweging was, maar de remainers zitten ernaast”, zegt Roberts. “Churchill geloofde in een federatie van Europese staten. Maar hij wou niet dat het Verenigd Koninkrijk zich daarbij zou aansluiten. Verschillende keren heeft hij dat ook expliciet gezegd. Toen Churchill voor de tweede keer aan de macht was, tussen 1951 en 1955 heeft hij ook niets gedaan om het VK dichter bij een Europese Economische Gemeenschap te betrekken, die er in 1957 kwam met het verdrag van Rome.
“Wat mij betreft, hebben de brexiteers gelijk als ze zeggen dat Churchill niet wou dat Groot-Brittannië zich bij de EU zou aansluiten. Maar de brexiteers die dan weer beweren dat Churchill vond dat er geen EU moest zijn, hebben het ook mis. Het is inderdaad zo dat beide kanten Churchill nu proberen op te eisen. Maar de remainers hebben zijn woorden verdraaid en ze uit de context gehaald.”
Zij wijzen erop dat Churchill wel het idee opperde van een ‘United States of Europe’.
“Met die uitspraak bedoelde hij alleen dat er een structuur zou moeten bestaan waardoor Duitsland en Frankrijk geen oorlog meer zouden voeren, omdat ze economisch te afhankelijk zouden zijn van elkaar. Churchill wou dat er een Europese gemeenschap zou zijn, een familie van naties, zoals hij zelf aangaf. Maar hij heeft nooit gezegd dat er een superstaat moest komen. En hij wou zeker niet dat er een Europese instelling macht zou hebben over de nationale regeringen.”
‘De kijk van Churhchill op Europa komt overeen met hoe conservatieven er ook vandaag naar kijken’
U bent zelf ook diep conservatief. Kan u neutraal naar het verleden kijken?
“Ik ben een Thatcheriaanse conservatief en een brexiteer. Ik geloof dat je objectief naar het verleden kunt kijken, omdat ik het nooit moeilijk heb gevonden om mijn eigen standpunten aan de kant te zetten en over het verleden te schrijven. In de bijna 100 recensies over het boek zijn er nauwelijks recensenten die mij ervan beschuldigen dat ik mijn eigen politieke mening naar voor schuif.”
Toch komt uw eigen politieke kijk op de EU blijkbaar goed overeen met die van Churchill?
“Churchill was ook een conservatief. We weten ook goed hoe Churchill naar Europa keek, omdat hij er veel over gesproken en geschreven heeft. Het is niet alsof ik daar iets nieuw ontdekt heb. Maar het is juist: zijn kijk op Europa komt overeen met hoe conservatieven er ook vandaag naar kijken.”