Homans rekent af met links

De nieuwe Vlaamse regering gaat strenger toezien op de sociale huurmarkt (DM 04/08). Want waar tot nu toe gewerkt werd met levenslange huurcontracten, wil minister van Wonen Liesbeth Homans (N-VA) werken met 3-6-9-contracten en tussentijdse evaluaties. Wie te veel verdient of voor overlast zorgt, kan uit de sociale woning worden gezet.

In Wallonië en het Brussels Gewest zijn zulke maatregelen al langer van kracht. En net als daar wenst Homans, die de sociale huurwoning alleen nog ter beschikking wil stellen van "de meest behoeftigen", de verandering alleen door te voeren voor de nieuwe contracten. De bestaande sociale huurders hoeven zich dus geen zorgen te maken.

Op dit moment zijn er 150.000 sociale huurwoningen en staan circa 100.000 gezinnen op een wachtlijst. Er bestaan inkomensgrenzen, waar kandidaat-huurders onder moeten blijven alvorens ze een woning toegewezen kunnen krijgen. Voor een alleenstaande zonder personen ten laste is dat 23.269 euro netto belastbaar inkomen per jaar. Een gezin mag niet meer dan 34.902 euro plus 1.951 euro per persoon ten laste verdienen om in aanmerking te komen.

Buiten schot

Deze grenzen zijn evenwel niet definitief. Sommige huisvestingsmaatschappijen laten ook personen met een hoger inkomen toe. Begin 2013 verdienden 10.932 sociale huurders, zo'n 7,2 procent, meer dan strikt genomen toegelaten. Als Homans hen zou aanpakken - iets wat ze niet wenst te doen, want zij hebben al een contract en betalen een hogere, marktconforme huurprijs - zouden er dus bijna 11.000 sociale woningen vrijkomen.

Onvoldoende om de ellenlange wachtlijsten minder lang te maken, maar toch al een stap in de juiste richting.

De reden waarom Homans hen buiten schot laat, is logisch. Het zou getuigenissen regenen van Vlamingen die, in hun ogen, op onrechtvaardige wijze uit hun woning worden gezet. "We dreigen dan arbeiders van Opel Antwerpen of Ford Genk op straat te zetten, omdat zij een relatief hoge ontslagvergoeding kregen", zegt Björn Mallants, voorzitter van de Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen (VVH).

"Sowieso zou zo'n maatregel slechts een eenmalig effect hebben, want als die 10.000 eruit zijn gefilterd, voldoet de rest aan de inkomensgrenzen."

Het is nog onduidelijk welke inkomensgrens Homans wil gebruiken om sociale huurders op straat te zetten. Er bestaat vandaag al een juridisch kader, waarbij een huurder uitgezet kan worden als hij gedurende enkele jaren 200 procent van de inkomensgrens verdient. Voor een alleenstaande zou dat neerkomen op 46.538 euro netto belastbaar inkomen. "Dat gaat over zo weinig gevallen dat het sop de kool niet waard is", zegt Mallants. "Denk aan iemand die op maximale anciënniteit zit en bijna op pensioen gaat."

Tegen 2025 moeten er 43.000 sociale woningen bijkomen, zo staat in het regeerakkoord te lezen. Dit was al afgesproken binnen de vorige Vlaamse regering. Deze nieuwe huurders zullen dus het vernieuwde contract krijgen. Daarnaast komen er volgens de VVH jaarlijks zo'n 10.000 sociale woningen vrij door bijvoorbeeld overlijden of verhuizingen naar koopwoningen. De kandidaten die nu op de wachtlijst staan en in zulke woningen hun intrek zullen nemen, vallen eveneens onder het 3-6-9-contract.

"Maar de kandidaat-huurders verdienen gemiddeld 15.000 euro netto", zegt Mallants. "Het is onzinnig om te denken dat grote groepen ooit zoveel gaan verdienen dat ze uitgezet kunnen worden."

Dat is ook niet wat Homans beoogt. Want wat met deze maatregel vooral zichtbaar wordt, is een paradigmashift. De voorgangster van Homans, Freya Van den Bossche (sp.a), verdedigde het levenslang sociaal wonen. Dat sommige huurders iets meer verdienen dan anderen - en soms meer dan de inkomensgrenzen - verhoogt volgens links de sociale cohesie.

Sociale getto's

Wie net boven de grenzen valt uitsluiten, is komaf maken met een progressief stokpaardje. "Dit gaat niet over superrijken. Iemand met een baan als postbode en een echtgenote die deeltijds als poetsvrouw werkt, valt al boven de maximumgrens", zegt Vlaams Parlementslid Joris Vandenbroucke (sp.a), de ex-kabinetschef van Van den Bossche.

Pascal De Decker, ruimtelijk planner aan de KU Leuven, meent dat de coalitie van N-VA, CD&V en Open Vld komaf wil maken met de sociale mix, de droom van elke stedelijke progressieveling. "Dit is een aanzet tot de creatie van sociale getto's, waarin een concentratie van marginaliteit te vinden is. Het betekent dat sociale huisvesting de facto armoedehuisvesting wordt. Bovendien kunnen personen die net boven de inkomensgrens vallen nergens terecht, omdat er in het onderste segment van de private huurmarkt te weinig betaalbare, kwaliteitsvolle woningen beschikbaar zijn."

Wat dreigt, is een variant op de werkloosheidsval. Sociale huurders kunnen minder gemotiveerd worden om op te klimmen, als zij beseffen dat het extra verdiende bedrag op zal gaan aan een hogere huurprijs op de private markt. Homans zelf zegt alvast "geen asociale maatregel te willen doorvoeren". Opvallend is dat zij zich in het verleden kantte tegen tijdelijke contracten, zoals in maart 2013 voorgesteld door Open Vld-politica Mercedes Van Volcem.

"Het kan toch niet de bedoeling zijn dat huurders twijfelen over het aannemen van een job, omdat ze dan hun sociale woning dreigen te verliezen?", zei Homans toen. "Het voorstel van de Open Vld-politica gaat zorgen voor gettovorming in de sociale woonwijken. Het is ook oppervlakkig. Vanaf wanneer is het inkomen dan te hoog? Deze regeling zal slechts een kleine druppel op een hete plaat zijn."