Verliefd op een blanke missionaris

Weinig koppels waar de liefde na veertig jaar nog zo van af spat als van Hortense (56) en Jan Van Handenhoven (70). Arm in arm wandelen ze het kapelletje binnen waar we hebben afgesproken voor de fotoshoot. Zij met aanstekelijke lach. Hij eerder ingetogen en introspectief. Het zoveelste bewijs dat tegenpolen elkaar aantrekken.

Al was het net het verschil in afkomst, etniciteit en leeftijd dat hun liefde lange tijd in de weg stond. In haar boek Vrouw van een missionaris beschrijft Hortense Kitume hoe ze als 16-jarige viel voor een oudere, blanke priester op missie in Mbandaka. En hoe haar Congolese familie hen op elke denkbare manier boycotte. Het koppel heeft inmiddels vier kinderen samen (onder wie ex-voetballer Gunther en zangeres Sandrine, kvdp), maar laat die spoiler het leesplezier niet vergallen. Het verhaal van Hortense en Jan leest als een spannende Romeo & Julia-adaptatie. Hortense: "Ik schrik er 's nachts zelf nog vaak wakker van."

Jan was uw leraar Engels op het college in Mbandaka. Was het meteen koekenbak?

Hortense: "Nee, ik was op die leeftijd nog niet met jongens bezig. Ik wimpelde alle mannelijke aandacht af. Ook van blanke missionarissen (lacht). Maar Jan was de eerste die echt naar mij luisterde, die in mij geïnteresseerd was en niet alleen in mijn uiterlijk."

Jan: "Het was geen coup de foudre, eerder een warme vriendschap die langzaam tot verliefdheid is uitgegroeid. Ik gaf Hortense bijles. Toen ik daarmee stopte omdat haar Engels goed genoeg was, vond zij dat niet leuk. Ze bleef langskomen."

Hortense: "Mijn jeugd leest bij momenten als een horrorverhaal. Ik ben als kleuter aan mijn moeder onttrokken door de burgeroorlog die in Congo woedde. Zowel de tante als stiefmoeder bij wie ik achtereenvolgens opgroeide, behandelden mij zeer slecht. Ik heb als kind weinig liefde gekend, liefde die ik wel vond bij Jan. Dat was een gevoel dat ik in mijn leven nog nooit eerder had ervaren."

Jan, u was Hortense haar leraar én priester. Een zware gewetensstrijd?

Jan: "Eigenlijk niet. Nog voor mijn priesterwijding wist ik dat het priesterschap en bijhorende celibaat niets voor mij was. Maar ik wilde mijn ouders niet teleurstellen. De beslissing om ermee te kappen was dus eigenlijk al gemaakt voor ik Hortense leerde kennen."

U was ook een stuk ouder. Wat ziet een man van dertig in een zestienjarig meisje?

Jan: "Het was om te beginnen een schoon juffrouw (lacht). Ze was heel volwassen voor haar leeftijd, wellicht door wat ze in haar jeugd had meegemaakt. Heel open en verstandig ook. Tja, waarom word je op iemand verliefd? Het verschil in leeftijd heeft voor ons nooit echt gespeeld."

Hortense: "Het was ook een hele brave, hoofse liefde. We kusten niet, knuffelden niet. Dat kwam pas later."

Jan: "Ik heb daar niet tegen moeten vechten. In Afrika hecht men veel belang aan de maagdelijkheid van meisjes voor het huwelijk en kussen in het openbaar wordt daar niet gedaan. Ik vond dat we die Afrikaanse gebruiken moesten respecteren. Anders zaten we pas echt in de problemen."

Hortense: "Ik was ook bang om zwanger te worden. Er was in die tijd in Congo geen anticonceptie vrij te verkrijgen. Jan was niet de enige missionaris op het college, het gebeurde wel eens dat een meisje een mulatje kreeg. Daar kneep men vaak een oogje voor toe."

Uw familie niet. Die was van in het begin tegen uw relatie.

Jan: "Haar vader - een rechter - was woedend: 'blanke, waarom kom jij hier een petite négresse zoeken? Slaag je er niet in om een vrouw in België te strikken ofzo?' Hij had het ook niet echt begrepen op geestelijken."

Hortense: "Ik heb nooit echt geweten waarom. Mijn vader is in 1983 gestorven, voor ik hem die vraag kon stellen. Het verdriet was immens, het is en blijft je vader. Ik denk dat hij bang was dat ik niet verder zou studeren. Bovendien trouwde ik voor mijn beurt. Mijn oudere zus, en veel van mijn oudere nichten, waren nog niet gehuwd. Dat zorgde voor veel jaloezie en gestook binnen de familie. Niemand in huis die nog een woord met mij wisselde. Zelfs mijn zus niet, mijn maatje. En achter mijn rug werd ik uitgescholden voor 'hoer', voor 'Maria Magdalena'. Een schande voor de familie. Terwijl we niets misdeden. Van een geestelijke kreeg ik te horen dat ik Jan van God had afgepakt. Ik was zestien en voelde me als een lepralijder: totaal geïsoleerd."

Jan: "Die ellende heeft bijna drie jaar geduurd. Op een gegeven moment is Hortense naar haar moeder in Lubumbashi gevlucht. Ik heb haar naar de luchthaven gebracht, in ware 'kidnapstijl'. Als ze ons toen hadden gepakt... Daar waren schietpartijen van gekomen."

Hortense: "De schrik zat er goed in. Je moet beseffen dat Jan daar alleen was, een vreemdeling. Als daar iets met hem gebeurde, niemand die hem zou vinden."

Nooit gedacht: we stoppen ermee?

Jan: "Nooit, zo koppig als haar vader was, zo koppig waren wij ook."

Hortense: "Het was ook wel spannend: romantisch briefjes uitwisselen via de lessenaar, stiekem afspreken."

Jan: "Kort na haar achttiende verjaardag zijn we gehuwd. Waardoor zij meteen de Belgische nationaliteit kreeg. Toen dachten we: nu kunnen ze ons niets meer maken. Maar vlak voor we naar België wilden afreizen, werden we onderschept aan de luchthaven. Onze paspoorten werden afgenomen. Haar vader had daarvoor gezorgd."

Hortense: "We werden zelfs een nacht in de gevangenis gegooid. Pure intimidatie."

Jan: "Toen ben ik echt beginnen bemiddelen. Een procureur heeft haar vader uiteindelijk kunnen overtuigen om ons zijn zegen te geven. Hij heeft zelfs nog een huwelijksfeest gegeven, wellicht een manier om te tonen dat hij de controle bezat. Daarna ben ik met Hortense naar België getrokken."

Waarom heeft u veertig jaar gewacht om uw verhaal neer te schrijven?

Hortense: "Ik wilde dat al langer, maar Jan stond daar niet om te springen."

Jan: "Ik was bang dat onze kinderen een bepaald beeld zouden krijgen van hun grootvader en Congolese familie. En ik was bang voor de confrontatie: had ik in mijn jeugdige overmoed toch voor een schok gezorgd binnen een familie en een cultuur? Ik was er zelf nog niet klaar mee. Ik heb het nooit kunnen uitpraten met haar vader."

Hortense: "Ik heb veel moeten huilen tijdens het schrijfproces. Ik had het duidelijk nog niet verwerkt. Nu voel ik me opgelucht. Voor mij was het boek de ideale therapie."

Vrouw van een missionaris, door Hortense Kitume & Hilde Smeesters, verschijnt op 19 april bij uitgeverij Lannoo, 19,99 euro.