Vlaams theater lijdt mee onder Nederlandse bezuinigingen

De Vlaamse cultuursector doorstond de crisis tot nog toe redelijk goed. Het Vlaamse cultuurbudget werd langs de kaasschaaf gehaald, maar bleef gespaard van de hakbijl. Alleen blijkt de Nederlandse hakbijl voelbaar tot in Vlaanderen.

Vooral Vlaams-Nederlandse coproducties lopen schade op. Zo hadden de Antwerpse theatergroepen tg STAN en De Koe een coproductie gepland met de Amsterdamse toneelgroep Discordia, die niet langer subsidies krijgt. "We willen solidair zijn met Discordia, dus tasten we zelf dieper in de buidel", zegt Renild Van Bavel van tg STAN. "Maar zo worden we zelf onrechtstreeks ook geraakt."

Voor jonge theatermakers uit Vlaanderen betekenen de Nederlandse bezuinigingen een grote strop. Zo houdt het productiehuis Het Huis van Bourgondië in Maastricht, waar veel Vlaams talent tot ontwikkeling kwam, eind dit jaar op te bestaan. "Dat is een groot verlies", zegt Joris Janssens van het Vlaams Theater Instituut. "Het Huis was een belangrijke broedplaats voor Vlaams talent." Het Huis van Bourgondië trok veel jong Belgisch talent aan dankzij de geografische band met de in Vlaanderen hoog gewaardeerde theateropleiding in Maastricht.

De Vlaamse en Nederlandse theaterwereld staat bol van de samenwerkingen. Uit artistieke overwegingen, maar ook om financiële redenen. In Vlaanderen worden theatermakers hoofdzakelijk gesubsidieerd om werk te produceren, in Nederland ook om te spelen en promotie te voeren. Door over de grenzen samen te werken, spreiden theatergroepen de risico's.

Vooral voor jonge of vernieuwende theatermakers, die in Vlaanderen niet zeker zijn van voldoende optredens (en dus inkomsten), was Nederland tot nog toe een springplank. Het jonge gezelschap FC Bergman brak bijvoorbeeld door dankzij steun van het Huis van Bourgondië, Oerol (multidisciplinair festival met het eiland Terschelling als podium, red.) en Over het IJ Festival (festival voor locatietheater in Amsterdam-Noord, red.).

Ook de Antwerpse theatermaakster Lisa Verbelen werd ontdekt dankzij Het Huis van Bourgondië. Vorig jaar kon ze er de voorstelling BOG maken, die prompt een prijs won op het Zuid-Nederlandse festival Cement. Maar Het Huis van Bourgondië stopt ermee, en het Cementfestival, waar ze volgend jaar mag optreden, zit in moeilijke papieren. Verbelen probeert nu zelf een tournee in Nederland en België te regelen, maar krijgt in Nederland voortdurend nul op het rekest.

Voor de gevestigde namen blijft de schade beperkt. Coproducties worden duurder, en mogelijk zullen tournees in Nederland minder uitgebreid zijn. Omgekeerd zullen Vlaamse schouwburgen waarschijnlijk minder Nederlandse voorstellingen programmeren, aangezien de Nederlandse gezelschappen hun prijzen noodgedwongen zullen verhogen.

Parallellen

"Op de samenwerking binnen de Taalunie zal dit zeker geen positief effect hebben", zegt Guy Gypens van het Brusselse kunstencentrum Kaaitheater. "Heel jammer, want na jaren van artistieke verwijdering was de uitwisseling tussen Vlaanderen en Nederland net weer intensiever aan het worden. Die ontwikkeling komt nu onder druk te staan."

Naar aanleiding van de Nederlandse bezuinigingen komt het Kaaitheater met het theaterprogramma Hollandse Bergen. Vanaf vandaag start een serie voorstellingen van 'bedreigde Nederlandse theatergezelschappen'. Op 4 december debatteren Nederlandse en Vlaamse toneelmakers over de lessen die Vlaanderen uit Nederland kan trekken.

Niet dat de Vlamingen een Nederlands hakbijlscenario vrezen, zegt Gypens, maar hij ziet toch parallellen. "'Ook in Vlaanderen zie je dat de regering verlangt naar objectieve criteria om subsidies toe te kennen, en met de gedachte speelt van meer marktwerking in de kunstsector. Het Nederlandse voorbeeld toont dat we daar tijdig op moeten anticiperen."

Volgens Gypens moet er een debat gevoerd worden over de positie van de kunstenaar in de maatschappij. "De kunstsector heeft vaak nog een te romantische visie op de autonomie van de kunstenaar. Tegenover een overheid die zelf heel erg marktgericht denkt, en binnen de hedendaagse, postdemocratische samenleving, is dat niet vol te houden. We moeten ons anders positioneren binnen de maatschappij."

Laura van Dolron trapt het festival Hollandse Bergen vanavond af met Iemand moet het doen. Op 4/12 organiseert het Vlaams Theater Instituut samen met het Kaaitheater en het Vlaams-Nederlands huis deBuren de debatavond Hollandse Bergen.

De Nederlandse hakbijl

Vorig jaar ging de Nederlandse regering met de grove borstel door de cultuursubsidies. Vooral de podiumkunsten werden hard geraakt. Voor 2013-2016 kromp de subsidiepot van het Fonds Podiumkunsten van 39,5 miljoen euro tot 24,5 miljoen euro. Van de 203 subsidie- aanvragen werden er 80 ingewilligd. Sommige gezelschappen overleven door financiële steun van hun gemeente of andere sponsoren, andere moeten de deuren eind dit jaar sluiten.